'Bí kíp' đồng hành cùng con trên môi trường mạng

Cha mẹ cần đồng hành để con có nhận thức và kiến thức sử dụng mạng an toàn. (Ảnh minh họa)

Trẻ em Việt Nam đang sử dụng Internet quá mức

Theo số liệu khảo sát của UNICEF năm 2022, 87% trẻ em từ 12 - 17 tuổi sử dụng Internet ít nhất 1 lần/ngày, 74% các em sử dụng Internet tại trường học, thời lượng sử dụng Internet từ 5 - 7h ngày. Trong khi đó, các khuyến cáo trước đại dịch COVID, trẻ chỉ nên sử dụng Internet từ 2 - 3 giờ/ngày.

SNET - “Công dân số chuẩn” là dự án về xây dựng một thế hệ công dân số thông minh, văn minh, có trách nhiệm của Viện MSD được triển khai từ 2018 tới nay, bao gồm S: SAFE - Sử dụng mạng xã hội an toàn; NET: SMART NETWORK - Sử dụng mạng xã hội thông minh; S: SUPERB - Cùng xây dựng mạng xã hội tuyệt vời.

“Trẻ em có quyền sử dụng Internet nhưng cân đối dung lượng sử dụng Internet phù hợp để bảo đảm sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ, tối ưu hóa sự phát triển của các em là rất quan trọng. Chúng ta phải rất lưu tâm khi mùa hè, không phải đi học, ít sự quản lý của cha mẹ, trẻ có thể gia tăng hơn nữa thời lượng sử dụng Internet, khiến các em dễ gặp các bệnh về mắt, đặc biệt là cận thị, ít vận động, ít giao tiếp với bên ngoài”, bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) nêu quan điểm tại Tọa đàm trực tuyến “SNET 2023 - Online chuẩn - mùa hè vui” nhằm trao đổi và chia sẻ các thông tin cập nhật, các kiến thức và bí kíp mới giúp các phụ huynh đồng hành với con em sử dụng Internet an toàn trong mùa hè, Cục Trẻ em - Bộ LĐ-TB&XH và Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) phối hợp tổ chức. Đây là chương trình nằm trong khuôn khổ Tháng hành động vì trẻ em năm 2023 với chủ đề “Chung tay giảm thiểu tổn hại trẻ em”.

Kỳ nghỉ hè là khoảng thời gian quý giá được các em nhỏ mong chờ bao ngày để được vui chơi thoải mái và nghỉ ngơi sau những ngày tháng học hành miệt mài. Tuy nhiên, việc các em nghỉ hè, ở nhà, trong khi bố mẹ vẫn phải đi làm, nên trẻ có xu hướng sử dụng Internet nhiều hơn rất nhiều so với thời gian trong năm học, đồng nghĩa với việc các em có thể sử dụng Internet quá mức và gặp nhiều rủi ro trên môi trường mạng.

Chính vì thế, không thể tránh những lo ngại “trẻ sử dụng Internet quá nhiều có thể dẫn đến tình trạng nghiện Internet và trở thành bệnh rất khó chữa. Ngoài ra, khi lên mạng, bên cạnh các lợi ích, các con rất dễ gặp các rủi ro như xem các hình ảnh, thông tin nội dung độc hại, không phù hợp tâm, sinh lý lứa tuổi, lộ bí mật đời sống riêng tư, bắt nạt trên mạng, bị lôi kéo, dụ dỗ, lừa gạt, lôi kéo tham gia các hành vi không phù hợp, vi phạm pháp luật”, theo bà Nguyễn Thị Nga - Phó Cục trưởng Cục Trẻ em.

Trước thực tế này, nhiều phụ huynh lo lắng nhất về việc con có thể xem các nội dung thông tin độc hại hoặc tham gia các thử thách nguy hiểm trên mạng, gây nguy hiểm, thậm chí ảnh hưởng thể chất, tinh thần của trẻ.

Theo bà Nguyễn Phương Linh, thường thì chúng ta nhìn những thử thách ở trên mạng đa phần là tiêu cực, tuy nhiên, với nỗ lực của các cơ quan chức năng và các doanh nghiệp nền tảng, thực tế 90% thử thách trên mạng là vô hại, còn có các thử thách rất tích cực như: bảo vệ môi trường; sống tích cực, vui vẻ… Tuy nhiên, chỉ với 10% thử thách nguy hiểm có thể còn xuất hiện, các bạn nhỏ khi chưa có kiến thức kỹ năng số, có tư duy phản biện, không biết đâu là đúng, đâu là sai, đâu là cái phù hợp, hay nguy hiểm với bản thân mình thì các bạn cũng rất dễ bắt chước theo.

Bà Linh phân tích một số nguyên nhân trẻ có thể bắt chước hoặc tham gia các thử thách như sự tò mò của trẻ, muốn trải nghiệm, áp lực cùng trang lứa (vì các bạn hay thần tượng thực hiện), muốn nổi tiếng, tăng view, tăng like… mà chưa có sự cân nhắc, suy nghĩ.

Khi lên mạng, bên cạnh các lợi ích, trẻ em rất dễ gặp các rủi ro.

Giúp con tư duy, phân biệt đúng - sai để an toàn

Là nhà sáng tạo nội dung kênh “Bố con Sâu”, đồng thời cũng là phụ huynh của cậu con trai 8 tuổi, anh Lê Xuân Đức chia sẻ “bí kíp” để kiểm soát thời gian sử dụng Internet với bé Sâu. Anh Đức cho biết, ngoài thời gian dành cho học tập, bố con Sâu đã thỏa thuận con có nửa tiếng một ngày để xem các chương trình giải trí, con sẽ được xem các chương trình này sau khi hoàn thành xong các nhiệm vụ học tập và công việc trong ngày.

“Cả nhà cùng phải tuân thủ các kỷ luật và nguyên tắc thì Sâu cũng sẽ học được nền nếp để sử dụng Internet phù hợp” - anh Đức chia sẻ.

Nhất trí với phương pháp của bố Sâu, bà Nguyễn Thị Nga và bà Nguyễn Phương Linh nêu quan điểm, trẻ em có quyền tham gia và cùng thảo luận, quyết định thời gian, dung lượng sử dụng Internet, bố mẹ nên cùng con thảo luận về thời gian biểu sử dụng Internet cùng con và cùng con nói chuyện phân tích, tuân thủ lịch trình sử dụng Internet.

“Chính cha mẹ cũng cần tuân thủ các nguyên tắc này, ví dụ theo thỏa thuận thời gian ăn tối không ai sử dụng Internet thì bố mẹ cũng cần tuân thủ chứ không chỉ yêu cầu một chiều từ con cái. Trẻ con học bằng cách bắt chước nên rất cần bố mẹ làm gương cho con. Cha mẹ cần cho con xem các kênh phù hợp lứa tuổi, cùng con thảo luận các tình huống thử thách trên mạng và cùng con xem bản thân có nên tham gia hay không, sẽ tăng tư duy phản biện và phản xạ tình huống cho các con suy nghĩ trước khi hành động”, theo bà Phương Linh.

Mặt khác, theo anh Lê Xuân Đức, hiện tại xã hội, người dùng mạng cũng đã có tư duy phản biện tốt hơn và tích cực lên án, bài trừ các nhà sáng tạo nội dung có các thông tin độc hại, không phù hợp hoặc thử thách nguy hiểm. Đây là điều rất tốt để chúng ta cũng khuyến khích và giáo dục trẻ em có tư duy phản biện; đồng thời khuyến khích các nhà sáng tạo nội dung đưa các thông tin nhân văn, tích cực và có tính giáo dục trên mạng. Việc giáo dục cho thế hệ công dân số nhí cần theo hướng sáng tạo, vui nhộn, không giáo điều, gần gũi với các bạn nhỏ sẽ mang tính giáo dục tốt hơn, tiếp cận tới được các bạn nhỏ và được các bạn tiếp nhận.

Có thể thấy, không bao giờ là quá sớm để đồng hành cùng con trên môi trường mạng và cũng không bảo giờ là quá muộn. Bố mẹ nên đồng hành cùng con càng sớm càng tốt, ngay từ khi con bắt đầu tiếp cận Internet nhưng nếu đã trót bỏ qua giai đoạn vàng để đồng hành cùng con ngay từ đầu thì bố mẹ cũng có thể bắt đầu ngay hôm nay.

“Hiện tại Sâu còn bé, mới 8 tuổi nên việc nói chuyện, tạo nên môi trường chia sẻ thân thiện giữa bố mẹ và con cái còn không quá khó khăn, nhưng tôi và vợ cũng sẵn sàng với sự lớn lên của Sâu, khi Sâu tới tuổi lớn hơn, dậy thì và sẽ có thêm các nhu cầu, có thể gặp thêm các rủi ro. Sự đồng hành phải xuyên suốt, tận tình, kiên trì, sâu sắc. Bố mẹ luôn sẵn sàng đi qua các trải nghiệm cùng con từ bé đến lớn, ví dụ khi con đến tuổi dậy thì, bố mẹ cũng sẵn sàng dậy thì một lần nữa cùng con”, anh Lê Xuân Đức bày tỏ.

“Cha mẹ hãy tiếp cận với con theo phương pháp đồng hành, tức là không phải tìm cách dạy dỗ con, bắt ép con, kiểm soát con, mà bằng tình yêu thương, hỏi han, tìm hiểu các trải nghiệm của con trên môi trường mạng, học tập từ con, cùng nói chuyện, tâm sự và tìm ra các giải pháp cho các tình huống, các vấn đề con có thể gặp phải trên môi trường mạng. Trong dịp hè có thể tranh thủ con rảnh rỗi cùng giao bài tập gia đình như tìm kiếm và trình bày, phản biện với nhau về các rủi ro trên môi trường mạng, giúp cả gia đình vừa học tập, vừa tăng kiến thức kỹ năng số.

Bố mẹ và con cái nên lập một thỏa thuận gia đình cùng nhau bảo vệ cả gia đình an toàn trên mạng, trong đó cả bố mẹ và con cái đều có trách nhiệm. Ngoài ra, hãy cho con biết là dù con có rắc rối hay trải nghiệm gì không hay trên mạng, con cũng có thể tìm kiếm sự trợ giúp của bố mẹ. “Hãy cho con biết rằng con an toàn, cha mẹ ở ngay đây”, theo bà Phương Linh.

Theo bà Nguyễn Thị Nga - Phó Cục trưởng Cục Trẻ em, ngoài vai trò của gia đình và trẻ em, các cơ quan quản lý nhà nước vẫn đang nỗ lực hết sức để cùng đồng hành với các gia đình, bảo vệ trẻ em an toàn khỏi các nội dung xấu độc, giảm thiểu các rủi ro cho trẻ em. Các doanh nghiệp được khuyến kích thành lập, hoạt động ở Việt Nam, tuy nhiên phải chấp hành pháp luật Việt Nam. Về việc bảo vệ trẻ em, chúng ta có các đạo luật như: Luật Tiếp cận thông tin, Luật An ninh mạng, Luật Trẻ em… Chính phủ cũng đã ban hành một số nghị định, đặc biệt là các nghị định trong việc xử lý vi phạm hành chính đối với các cơ quan, tổ chức trong việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Một trong những hoạt động được đẩy mạnh gần đây là tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp làm tốt thì phát huy, những thông tin xấu, tiêu cực liên quan đến đời sống riêng tư của trẻ em, các nội dung xấu độc không phù hợp với trẻ sẽ từng bước được loại bỏ.

“Bố mẹ cũng cần sẵn sàng học tập, tốt nhất chúng ta hãy bắt đầu học tập cách làm cha mẹ từ tiền hôn nhân và cả quá trình lớn lên cùng con. Gần đây, Cục Trẻ em và các cơ quan chức năng khác có rất nhiều chương trình học trực tuyến làm cha mẹ mà các gia đình nên cùng học tập. Ngoài ra, các gia đình không hề đơn độc, khi cần, hãy tìm kiếm tư vấn và sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng và Tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em 111 - đây là người bạn đồng hành 24/7, miễn phí và luôn tận tình hỗ trợ các gia đình” - bà Nga nhấn mạnh

Hồng Minh