Bí quyết giúp người bệnh mạn tính kiểm soát tốt sức khỏe trong mùa lễ hội

1. Điều cần ghi nhớ khi ăn uống trong mùa lễ hội

Trước và sau Tết Nguyên đán có thể coi là "mùa tiệc tùng" với người Việt Nam, bởi đây là thời gian "vàng" cho cưới hỏi, tảo mộ, tất niên…, và thực sự khủng hoảng với trọng lượng cơ thể bởi những buổi "trả nợ miệng".

TS.BS. Trần Châu Quyên - Trưởng khoa Khám tư vấn Dinh dưỡng người lớn - Viện Dinh dưỡng quốc gia

Đầu tiên, chúng ta cần đi theo "kim chỉ nam" trong quản lý cân nặng. Trong "mùa tiệc tùng", mỗi bàn ăn đều là những thực phẩm nhiều năng lượng, nhiều chất béo, ít nhất 9 món, làm tăng nguy cơ ăn quá nhiều năng lượng, thừa đạm, đường và muối. Bởi vậy, mỗi người luôn nhớ:

- Trước khi đi dự tiệc: Hãy uống một ly sữa tươi không đường và ăn một trái dưa leo, một ít cà chua hoặc uống một cốc bột đậu (bột từ các loại đậu như đậu đen, đậu xanh, đậu đỏ… pha với nước ấm hoặc sữa tươi, sữa chua) để làm no bụng trước, giảm cảm giác thèm ăn khi ngồi vào bàn tiệc.

- Kiểm soát khẩu phần: Với mỗi món trên bàn tiệc, hãy chỉ gắp một gắp nhỏ và hạn chế lặp lại nhiều lần. Luôn chọn món rau trước khi bắt đầu bữa ăn.

- Thưởng thức từng miếng và ăn chậm: Mỗi khi đưa thực phẩm vào miệng, hãy buông đũa và nhai kỹ. Việc này giúp ngăn ngừa ăn quá nhiều và cơ thể kịp nhận biết đã no.

- Nguyên tắc cân đối: Luôn ăn đủ các nhóm thực phẩm (nhóm cung cấp rau, chất đạm, chất béo, tinh bột). Trên một mâm tiệc, việc gắp mỗi loại một chút giúp đảm bảo đa dạng thực phẩm và phòng ngừa việc ăn quá nhiều.

Tập thể dục là một trong những bí quyết quản lý cân nặng mùa lễ hội ở người bệnh mạn tính.

2. Người bệnh mạn tính cần lưu ý gì?

Với một số người mắc bệnh mạn tính, cần lưu ý thêm:

- Người bệnh tăng huyết áp: Luôn nhớ hạn chế tối đa những thực phẩm nêm nhiều muối khi chế biến như các món xào, nướng, chiên/rán hoặc những món nhiều nước sốt. Đồng thời, kết hợp các loại thực phẩm giàu kali như các loại rau lá, khoai tây, khoai lang vì kali giúp hạn chế tác hại của natri, từ đó điều hòa huyết áp. Sau bữa tiệc, cần uống nước nhiều lần để tăng thải lượng muối thừa từ bữa tiệc.

- Người bệnh tim mạch (như bệnh mạch vành, nguy cơ hoặc đã trải qua các biến cố mạch máu) và những người mắc rối loạn mỡ máu, chất lượng chất béo trong chế độ ăn uống là rất quan trọng. Chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa có trong thực phẩm chiên và kem có thể làm tăng mức cholesterol và tăng nguy cơ tim mạch. Vì thế nên hạn chế những thực phẩm có bơ, mỡ lợn/bò và bơ thực vật.

Nên ưu tiên lựa chọn thịt gia cầm, cá, các loại đậu trên bàn tiệc, tăng cường ăn các loại rau tươi, kể cả các rau dùng với mục đích trang trí như xà lách, cà chua, thìa là, mùi tây, cà rốt tỉa hoa…

- Người bệnh đái tháo đường: Việc kiểm soát lượng carbohydrate nạp vào và duy trì lượng đường trong máu ổn định là điều tối quan trọng. Vì vậy, hãy luôn nhớ ăn rau trước khi vào bàn tiệc, sau đó là các loại thịt. Các loại đồ ngọt, đường có thể được thêm vào một số món (như món nộm, xôi gấc) có thể gây ra sự gia tăng đột biến lượng đường trong máu, do đó nếu không biết rõ món ăn đó chứa bao nhiêu đường thì chỉ nên nếm miếng nhỏ, và ăn lượng cơm như vẫn ăn hằng ngày. Đương nhiên, không sử dụng nước ngọt.

- Người bệnh gout: Cần kiểm soát lượng đạm trong khẩu phần chặt chẽ để đảm bảo nồng độ acid uric không bị tăng cao. Do đó cần hạn chế ăn các món chế biến từ thịt đỏ, hải sản và nước sốt. Tốt nhất không sử dụng rượu/bia trong bữa tiệc.

3. Đừng quên vận động thể lực hằng ngày

Trong khi dinh dưỡng là nền tảng của việc quản lý cân nặng, hoạt động thể chất cũng quan trọng không kém. Do vậy, nếu buổi tiệc có các hoạt động như hát, nhảy/múa thì hãy tự khích lệ mình tham gia, vừa góp cho không khí buổi tiệc sôi động hơn, vừa giúp tiêu hao năng lượng và tốt cho sức khỏe.

Nếu bạn thấy rằng bữa tiệc tối qua mình ăn thừa năng lượng rồi thì ngày hôm sau hãy tăng thời gian vận động thể lực hơn so với thường lệ.

Người bệnh mạn tính tốt nhất không sử dụng rượu, bia trong các bữa tiệc tùng.

4. Thẳng thắn trao đổi với mọi người vì sức khỏe của bản thân

Áp lực có thể có từ bạn bè, người thân trong mùa tiệc tùng là "lâu lắm mới có dịp vui này", và mọi người thường ép nhau "ăn đi, uống đi". Họ kích động bạn ăn/uống nhưng họ không phải chịu trách nhiệm với sức khỏe của bạn.

Bởi vậy, bạn cần có quyết tâm và thẳng thắn trao đổi với những người cùng mâm tiệc, việc này không chỉ giúp đảm bảo sức khỏe cho chính bạn mà còn lan tỏa thông điệp sức khỏe tới những người xung quanh.

Dinh dưỡng trong mùa lễ hội đòi hỏi sự cân bằng giữa niềm vui với các ưu tiên về sức khỏe. Những người bị tăng huyết áp, các bệnh tim mạch, đái tháo đường và bệnh gout… cần tuân thủ chế độ ăn hợp lý nhằm giảm thiểu rủi ro về sức khỏe sau mỗi bữa tiệc.

TS.BS. Trần Châu Quyên

Bằng cách kiểm soát khẩu phần ăn, lựa chọn thực phẩm sáng suốt và duy trì hoạt động thể lực, mỗi người chúng ta sẽ có những trải nghiệm tuyệt vời mà không để lại sự hối tiếc về sau do "cái miệng làm tội cái thân".

Hãy là một trong những người tiên phong trong khởi xướng "văn hóa ăn uống lành mạnh mùa lễ hội".

TS.BS. Trần Châu Quyên