Bí vũ khí và mất chủ động, Ukraine cố giáng đòn kinh tế vào Nga như thế nào?
Thiếu thốn vũ khí, mất thế chủ động và bị phong tỏa ở Biển Đen, Ukraine vẫn tìm cách chống đỡ bằng nhiều cách khác nhau, kể cả đánh vào nền kinh tế Nga, cụ thể là hoạt động xuất khẩu nông sản. Mới đây nhất, Ukraine tuyên bố bắt giữ một tàu biển mà họ coi là chở hàng hóa cho Nga.
Hành động bắt giữ và cáo buộc của Ukraine bất lợi cho Nga
Ukraine vừa tịch thu một tàu chở hàng quốc tế mà nước này cáo buộc là xuất khẩu trái phép nông sản từ vùng Crimea do Nga kiểm soát.
Bản đồ khu vực Biển Đen và bán đảo Crimea. Đồ họa: Shutterstock.
Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) hôm 11/7/2024 tiết lộ rằng con tàu này, mang tên Usko Mfu và sử dụng quốc kỳ Cameroon, đã liên tục đậu tại cảng Sevastopol trên bán đảo Crimea để lấy hàng nông sản rồi vận chuyển tới Trung Đông để bán với tư cách Nga. Theo SBU, hoạt động diễn ra thường xuyên trong các năm 2023-2024.
SBU thông báo lực lượng của họ đã chặn tàu Usko Mfu trên Biển Đen gần tỉnh Odessa, tạm giữ con tàu và bắt giữ thuyền trưởng.
Trong một thông báo khác, Văn phòng Tổng công tố Ukraine cho hay, con tàu trên đã cập cảng Sevastopol vào tháng 11/2023, chất lên hơn 3.000 tấn nông sản rồi rời cảng để vận chuyển trên danh nghĩa cho một công ty Thổ Nhĩ Kỳ. Con tàu trở lại vào tháng 5 vừa qua. Khi tới bến, tàu dỡ hàng chở từ Thổ Nhĩ Kỳ đến, rồi lại rời đi, tạo vẻ hướng tới Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ). Tuy nhiên, Văn phòng Tổng công tố Ukraine cáo buộc rằng con tàu trên kỳ thực là tới Moldova vào ngày 2/7 sau khi tắt hệ thống theo dõi hành trình.
Theo cơ quan công tố Ukraine, tàu Usko Mfu nhận được trát bắt giữ rồi bị tạm giữ cùng với viên thuyền trưởng tại cảng Reni trên sông Danube đoạn chảy giữa Ukraine và Romania.
Sevastopol là một trung tâm quân sự và hải cảng quan trọng đối với Nga.
Theo Văn phòng Tổng công tố Ukraine, thuyền trưởng của tàu là người Azerbaijan và SBU có tiết lộ rằng ông này tham gia “hoạt động phi pháp” cùng thủy thủ đoàn 12 người. Thuyền trưởng bị nghi đã vô hiệu hóa hệ thống theo dõi định vị GPS và ngụy tạo nhật ký hải trình nhằm che giấu việc xuất khẩu mà phía Ukraine coi là bất hợp pháp.
SBU tuyên bố, vị thuyền trưởng này có thể đối mặt mức án 5 năm tù do “vi phạm các hạn chế đi lại đối với các lãnh thổ do Nga kiểm soát nhưng phía Ukraine coi là lãnh thổ của mình”. Hiện không rõ 12 thủy thủ còn lại có đối mặt với tội danh nào không.
SBU cho biết: “Việc điều tra đang tiếp diễn để xác định toàn bộ hoàn cảnh của vi phạm này và xác định những người khác dính líu vào hoạt động này”.
Một đại diện của tàu bác bỏ cáo buộc chở hàng từ vùng Nga kiểm soát và cho biết: “Lính Ukraine lên tàu trong lúc tàu đi dọc sông Danube cùng một hoa tiêu Romania. Họ ép tàu thả neo bên nửa sông phía Ukraine. Luật sư của chúng tôi đang theo vụ này”.
Câu chuyện rộng lớn hơn
Những vụ bắt giữ tàu như thế này là tương đối hiếm. Igor Delanoem, Phó Giám đốc Đài quan sát Pháp-Nga, cho biết đây là lần đầu tiên Ukraine bắt giữ một tàu biển quốc tế với cáo buộc xuất khẩu trái phép. Các nguồn tin trong lĩnh vực hàng hải e ngại rằng Nga có thể thực hiện hành động đáp trả trong bối cảnh xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine đạt đỉnh.
Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen, do Liên Hợp Quốc làm trung gian, nhằm tạo thuận lợi cho xuất khẩu của Ukraine qua Biển Đen, do tầm quan trọng của Ukraine với tư cách là nhà xuất khẩu các nông sản như lúa mì, lúa mạch và dầu hướng dương. Theo thỏa thuận này, Nga cho phép Ukraine tiếp tục xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen do Nga khống chế trên thực tế.
Tuy nhiên, vì nhiều lý do, vào tháng 7/2023, Nga chính thức rút khỏi sáng kiến ngũ cốc nói trên.
Ukraine chỉ trích việc Nga rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc - động thái khiến xuất khẩu lương thực của Ukraine giảm mạnh.
Kể từ đó, Ukraine đã cố gắng mở các tuyến đường biển mới, thường là bám theo đường bờ biển, để lách qua thế phong tỏa trên thực tế của Nga, đưa sản lượng xuất khẩu ngũ cốc của mình trở lại gần mức trước xung đột vũ trang.
Sông Danube đóng vai trò trọng yếu đối với hoạt động xuất khẩu của Ukraine qua Biển Đen - được nối lại sau khi Nga rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc vào mùa hè năm 2023.
Bất chấp các khó khăn mới, Ukraine đã xoay sở để xuất được lượng đáng kể nông sản - 20 triệu tấn hàng, tới 24 nước trong khoảng thời gian từ tháng 8-12/2023.
Quân Nga chiếm được các dải đất nông nghiệp màu mỡ ở Nam Ukraine trong năm đầu tiên của “chiến dịch quân sự đặc biệt”. Sau đó, Ukraine tố Nga lấy hoặc phá hủy ngũ cốc của họ.
Liên minh châu Âu hồi tháng 5 đã áp thuế “ngăn cản” lên ngũ cốc nhập khẩu từ Nga nhằm cắt giảm nguồn thu mà Moscow có thể sử dụng để cung cấp cho hoạt động quân sự của mình tại Ukraine.
Cao ủy thương mại của EU nói rằng biện pháp trên nhằm “xử lý hoạt động của Nga xuất khẩu sang thị trường EU các ngũ cốc từ lãnh thổ Ukraine do Nga kiểm soát”.
Sau vụ bắt giữ tàu mang cờ Cameroon, người đứng đầu Văn phòng Công tố Ukraine phụ trách Crimea, Ihor Ponochovny, cho biết, họ bất ngờ vì các tàu chở ngũ cốc từ vùng Nga kiểm soát thường tránh xa vùng biển của Ukraine chứ không phải đi vào đường sông trên lãnh thổ Ukraine như lần này. Ông Ponochovny cho biết, từ năm 2022, Ukraine đã ban bố lệnh bắt vắng mặt đối với 21 con tàu biển tham gia vận chuyển hàng hóa từ vùng Nga kiểm soát.
Ông Ponochovny nói thêm: “Việc bắt giữ lần này sẽ là tín hiệu rõ ràng gửi tới những nước giúp Nga lách các lệnh trừng phạt và bán nông sản lấy từ những vùng họ kiểm soát của Ukraine”.
