Bia đá cũng biết đau

11/7/2022Gốc

Những năm qua, các hoạt động đền ơn đáp nghĩa ngày càng đi vào chiều sâu. Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ được chú trọng; nghĩa trang liệt sĩ, đài tưởng niệm, bia ghi danh liệt sĩ được xây dựng ở nhiều nơi từng là chiến trường ác liệt. Trong khi nền kinh tế hãy còn nhiều khó khăn, Đảng và Nhà nước ta vẫn dành sự quan tâm đặc biệt để tri ân các liệt sĩ, thương binh, đối tượng chính sách và các Bà mẹ Việt Nam anh hùng…Có điều, do hoàn cảnh khốc liệt của chiến tranh, rất nhiều hài cốt liệt sĩ khi quy tập về nghĩa trang đã không thể xác định được danh tính. Ban đầu, trên các bia mộ này đều ghi 'Liệt sĩ vô danh'.Sau đó, một số nơi sửa thành 'Liệt sĩ chưa biết tên'. Nhà thơ Lê Đình Cánh có bài thơ Gió đất, với câu từ đầy tha thiết: 'Người còn tên. Người mất tên/ Giãi dầu bia đá nằm bên giãi dầu/ Nắng mưa có dại phai màu/ Nấm mồ liệt sĩ như nhau nấm mồ… Gió từ cõi đất gió sang cõi người'.Tháng 7-1993, bài thơ Xin đừng gọi Anh là liệt sĩ vô danh của nhà báo Văn Hiền (Nghệ An) xuất hiện trên 2 tờ báo lớn ở Hà Nội. 27 câu thơ mộc mạc, 5 lần tít bài được nhắc lại như một điệp khúc: 'Anh từng có tên như bao khuôn mặt khác/ Tổ quốc không đánh mất tên anh/ Chỉ lặng thầm nhận về mình nỗi đau xanh cùng năm tháng'. 17 năm sau, Bộ LĐTB-XH cho khắc bài thơ này lên bia đá Nghĩa trang Hữu nghị Việt - Lào tại huyện Anh Sơn, Nghệ An (10-2010).Sức lan tỏa của bài thơ là có thật. Có điều, người ta nhân đó mà chiết tự, chẻ nghĩa, luận bàn đủ thứ. 'Liệt sĩ vô danh' phải chăng chứa đựng sự vô cảm? Hoàn toàn không phải vậy. 'Vô danh' là từ Hán - Việt, nhưng nó quá quen thuộc với phong cách ngôn ngữ của người Việt, đơn giản, dễ hiểu. Đừng nghĩ dùng từ thuần Việt 'chưa biết tên' sẽ hay hơn.Tôi từng đến Mátxcơva, đứng lặng trước mộ Chiến sĩ vô danh, ngay chân tường Điện Kremlin, nơi có ngọn lửa vĩnh cửu rực cháy và cảm nhận sự bất tử của những người lính hy sinh trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Xin hỏi: Đổi hai chữ 'vô danh' ở đây được không? Đâu phải khi nào sự vinh danh cũng cần

Nhà văn - Đại tá NGUYỄN MINH NGỌC

(Dẫn nguồn SGGPO)