Biến rác thải nhựa nuôi trồng thủy sản thành cơ hội kinh tế

Mới đây, tại Cần Thơ, các đơn vị liên quan đã tổ chức tổng kết dự án tiên phong biến rác thải nhựa nuôi trồng thủy sản thành cơ hội kinh tế. Dự án “Thiết lập hệ thống thu gom và chuyển đổi bạt lót ao đã qua sử dụng một cách bền vững, hiệu quả và có khả năng mở rộng” .

Sáng kiến kéo dài một năm này, do Evergreen Social Ventures (ESV) thực hiện và được Dow Việt Nam tài trợ, hướng đến mục tiêu giảm rác thải nhựa trong ngành nuôi tôm đang phát triển nhanh chóng của Việt Nam, đồng thời phát triển các giải pháp bền vững có thể nhân rộng trên phạm vi toàn quốc.

Từ tháng 8/2024 đến tháng 8/2025, dự án đã tiếp cận hơn 100 hộ nuôi tôm tại bốn huyện của TP. Cần Thơ (trước đây thuộc tỉnh Sóc Trăng) – Mỹ Xuyên, Vĩnh Châu, Trần Đề và Cù Lao Dung. Sáng kiến đã thu gom thành công 6.348 kg bạt lót ao đã qua sử dụng, sau đó vận chuyển đến cơ sở tái chế để làm sạch, tái chế và tái sử dụng thành các sản phẩm mới.

Những thành tựu chính gồm:

Thử nghiệm thiết bị sáng tạo: Thí điểm thành công máy cuốn và rửa bạt lót ao tự động, biến quy trình phức tạp và tốn nhân công thành hệ thống hiệu quả, có thể thích ứng với nhiều điều kiện và trạng thái bạt khác nhau.

Hoàn thiện dây chuyền sản xuất: Lắp đặt đầy đủ thiết bị hỗ trợ cho cả hai giai đoạn nghiền – tạo hạt nhựa và ép thành tấm nhựa bền, đạt tiêu chuẩn chất lượng.

Phát triển sản phẩm: Nguyên liệu tái chế từ bạt lót ao HDPE được sản xuất thành lưới che nắng, bạt phủ, bao bì dẻo, túi mua sắm và tấm nhựa ReForm Plastic phục vụ cho các ứng dụng trong nhà và ngoài trời như ghế băng, bảng hiệu và thùng rác công cộng.

“Mô hình này giúp giảm thiểu rác thải ra môi trường, giảm lượng khí thải và tạo ra nhiều việc làm mới trong toàn bộ chuỗi giá trị. Quan trọng hơn cả, nó biến người nông dân từ những người vô tình gây ô nhiễm thành những người tiên phong bảo vệ môi trường,” bà Kasia Weina, Giám đốc Công ty TNHH Evergreen Social Ventures, cho biết. “Bằng cách thiết lập một hệ thống hiệu quả để thu gom và tái chế bạt lót ao đã qua sử dụng, chúng tôi không chỉ giải quyết một vấn đề môi trường cấp bách mà còn xây dựng kinh tế tuần hoàn trong khu vực.”

Bà Kasia Weina, Giám đốc Evergreen Social Ventures.

Ông Loganathan Ravisanker, Tổng Giám đốc Dow Việt Nam, đã chia sẻ từ văn phòng của mình rằng: “Là một trong những công ty hàng đầu thế giới về khoa học vật liệu, chúng tôi rất vinh dự được hợp tác với nhiều bên liên quan để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa. Một lợi thế quan trọng của sáng kiến này là khả năng kết nối và vận hành toàn bộ chuỗi giá trị – từ thu gom rác thải tại các trang trại nuôi tôm, phân loại, tái chế cho đến sử dụng sản phẩm cuối cùng. Bằng cách gắn kết lợi ích và năng lực của chính quyền địa phương, các hợp tác xã nông nghiệp, nông dân, doanh nghiệp tái chế và các chủ thương hiệu, dự án đã tạo ra một hệ thống hiệu quả hơn, minh bạch hơn và bền vững hơn để biến rác thải thành giá trị.

Tại Dow, phát triển bền vững là sứ mệnh cốt lõi của chúng tôi, với cam kết đến năm 2030 sẽ biến rác thải nhựa và các nguyên liệu thay thế thành 3 triệu tấn sản phẩm tuần hoàn và tái tạo. Thông qua việc ứng dụng các công nghệ tái chế đổi mới và xây dựng những quan hệ đối tác chiến lược, chúng tôi tin rằng dự án này đã và đang góp phần thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn, đồng thời giải quyết những thách thức môi trường tại Việt Nam.”

Ông Đồ Văn Thừa, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ, chia sẻ: "Năm 2024, Vùng nuôi tôm của tỉnh Sóc Trăng (cũ) có hơn 50.000 ha diện tích nuôi tôm nước lợ, sản lượng đạt 200.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt 925 triệu USD. Chúng ta tự hào là một trong những vùng nuôi tôm công nghiệp trọng điểm nhất cả nước, dẫn đầu về diện tích thâm canh và bán thâm canh, đóng góp lớn cho kinh tế địa phương và xuất khẩu quốc gia. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh của ngành cũng đặt ra thách thức lớn về môi trường. Mỗi năm, hàng nghìn tấn bạt lót đáy ao sau sử dụng cần được thu gom, xử lý. Nếu không có giải pháp hợp lý và kịp thời, đây sẽ là nguồn thải nhựa gây tác động lâu dài đến đất, nguồn nước và hệ sinh thái ven biển. Chủ trương của Chính phủ Việt Nam là đến năm 2030 giảm thiểu 75% rác thải nhựa đại dương, tiến tới chấm dứt sản phẩm nhựa dùng một lần, đồng thời thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn – biến chất thải thành tài nguyên, tái sử dụng và tái chế trong sản xuất. Sóc Trăng kiên định thực hiện định hướng này trong mọi hoạt động của ngành thủy sản.

Ông Đồ Văn Thừa, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ

Về phía Ngành Thủy sản nhận thấy rằng Dự án “Thiết lập hệ thống thu gom và chuyển đổi bạt lót ao đã qua sử dụng một cách bền vững, hiệu quả và có khả năng mở rộng tại tỉnh Sóc Trăng” chính là một bước đi cụ thể trong hiện thực hóa định hướng của tỉnh, cụ thể: Phát triển nuôi tôm song hành với bảo vệ môi trường; Thiết lập mô hình thu gom, phân loại, tái chế bạt nhựa, khép kín chuỗi xử lý chất thải; Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ tái chế hiện đại, tạo sản phẩm tái sinh phục vụ đời sống và sản xuất; Nâng cao nhận thức cộng đồng để bảo vệ môi trường trở thành hành động tự giác của mỗi người nuôi. Trong giai đoạn 2023–2025, tỉnh đặt mục tiêu nâng diện tích thả nuôi lên 57.000 ha, sản lượng 233.800 tấn, kim ngạch xuất khẩu khoảng 1 tỷ USD, đồng thời gắn phát triển sản xuất với chuẩn VietGAP, ASC, và thích ứng với biến đổi khí hậu. Và trong buổi làm việc ngày hôm nay, tôi hy vọng rằng không chỉ tổng kết những kết quả thông qua các báo cáo của Công ty Evergreen về kết quả các hoạt động đã triển khai trong giai đoạn thực hiện dự án, mà còn là dịp để chúng ta trao đổi, rút ra những bài học kinh nghiệm và cùng nhau đề xuất các giải pháp nhằm nhân rộng mô hình thu gom – tái chế bạt đáy ao, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam về một nền kinh tế xanh, tuần hoàn, không rác thải nhựa"

Mở rộng quy mô trên toàn quốc: Lộ trình chuyển đổi ngành nuôi trồng thủy sản

Dự án đã chứng minh tính khả thi của một mô hình tái chế sáng tạo có thể mở rộng vượt ra ngoài phạm vi bạt lót ao nuôi tôm, mang đến một lộ trình toàn diện để giải quyết rác thải nhựa trong toàn bộ ngành nuôi trồng thủy sản của Việt Nam. Mô hình này có thể được điều chỉnh để áp dụng cho nuôi cá, nuôi cua và các hoạt động nuôi trồng thủy sản khác phát sinh rác thải nhựa từ lưới, thùng chứa và vật liệu bảo hộ.

Tiềm năng mở rộng của mô hình kinh tế tuần hoàn này mang lại những cơ hội đáng kể bao gồm:

Áp dụng toàn ngành: Các hợp tác xã nuôi trồng thủy sản trên toàn quốc có thể triển khai hệ thống thu gom và tái chế tương tự, tạo mạng lưới khu vực biến rác thành giá trị.

Tích hợp chính sách: Các cơ quan quản lý nhà nước có thể sử dụng mô hình này làm mẫu để xây dựng quy định quản lý chất thải và chương trình khuyến khích cho ngành thủy sản.

Sự tham gia của khối tư nhân: Các nhà sản xuất thiết bị, công ty tái chế và nhà phát triển sản phẩm có thể nhân rộng chuỗi giá trị này ở các tỉnh và ngành khác.

Hiệu ứng kinh tế lan tỏa: Mô hình tạo việc làm và doanh thu đã được chứng minh tại TP. Cần Thơ có thể nhân rộng ra các vùng ven biển Việt Nam, hỗ trợ hàng nghìn hộ gia đình nuôi trồng thủy sản đồng thời giải quyết thách thức môi trường.

Lời kêu gọi hành động: ESV, Dow Việt Nam và các đối tác dự án đang tích cực tìm kiếm sự hợp tác với các cơ quan nhà nước, hiệp hội ngành và tổ chức khu vực tư nhân để mở rộng mô hình đã được kiểm chứng này. Bằng cách cùng nhau hành động, các bên liên quan có thể biến ngành nuôi trồng thủy sản Việt Nam từ một nguồn gây ô nhiễm nhựa thành một ngành tiên phong trong đổi mới kinh tế tuần hoàn.

Mặc dù vẫn còn tồn tại những thách thức kỹ thuật và chính sách, nhưng các bài học kinh nghiệm toàn diện từ giai đoạn này đã cung cấp một khuôn khổ sẵn sàng áp dụng cho các tổ chức cam kết vừa bảo vệ môi trường vừa phát triển kinh tế. Thời điểm để mở rộng các giải pháp quản lý rác thải bền vững trong ngành nuôi trồng thủy sản là ngay bây giờ.

M.T