Biến 'rừng xanh' thành sinh kế bền vững ở miền núi Quảng Ngãi

Từ các mô hình trồng cây dưới tán rừng tự nhiên, đồng bào Xơ Đăng không chỉ nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống mà còn góp phần quan trọng vào công tác bảo vệ rừng, giữ gìn đa dạng sinh học và định hình hướng phát triển kinh tế gắn liền với môi trường.

Sâm Ngọc Linh “của để dành” giữa đại ngàn

Anh A Phú (40 tuổi), người Xơ Đăng ở thôn Long Lá, xã Măng Ri là một trong những hộ tiêu biểu biến rừng thành “sinh kế xanh” từ cây sâm Ngọc Linh.

Từ năm 2014, anh bắt đầu gieo những hạt sâm đầu tiên dưới tán rừng tự nhiên ở Ngọc Linh. Qua nhiều năm cần mẫn gây trồng, anh đã sở hữu khoảng 2 ha sâm với nhiều độ tuổi, từ 1 đến trên 10 năm.

Cây sâm Ngọc Linh phát triển tốt tại xã Măng Ri, Quảng Ngãi.

Theo anh A Phú, trồng sâm Ngọc Linh không hề đơn giản. Loài sâm quý này chỉ sinh trưởng được dưới tán rừng tự nhiên, nơi có lớp mùn dày, độ ẩm cao và ánh sáng phù hợp. Người trồng phải thường xuyên dọn cây đổ, ngăn chuột phá hoại, giữ ẩm bằng mùn rừng và chăm sóc kỹ lưỡng để cây ra hoa, kết hạt.

Hằng năm, anh tự ươm giống từ hạt để trồng mới hoặc cung cấp cho bà con có nhu cầu, tạo nguồn thu đáng kể cho gia đình. Song hành với sản xuất, việc bảo vệ rừng luôn được đặt lên hàng đầu.

Vừa phát triển cây dược liệu, người dân kết hợp bảo vệ rừng, phát triển rừng.

“Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ bảo vệ rừng, tôi không để xảy ra tình trạng xâm hại rừng. Bà con chỉ được trồng sâm dưới tán rừng. Trồng sâm là phải bảo vệ rừng. Chúng tôi tuần tra thường xuyên, gặp ai vào rừng là phải nhắc nhở ngay, tuyên truyền để bà con hiểu rằng những khu vực này tuyệt đối không được phát dọn hay tác động vào rừng”, anh A Phú chia sẻ.

Xã Măng Ri hiện là một trong những địa phương có điều kiện thuận lợi để phát triển cây dược liệu, đặc biệt là sâm Ngọc Linh.

Ông Phạm Xuân Quang, Chủ tịch UBND xã Măng Ri, cho biết sản lượng sâm hiện còn thấp, chủ yếu bán theo dạng tự nhiên nên giá trị chưa tương xứng. Xã kỳ vọng khi có các đề tài khoa học về trồng, chăm sóc và chế biến sâu ngay tại địa phương, sâm Ngọc Linh sẽ trở thành sản phẩm chủ lực, vươn ra cả thị trường trong nước và quốc tế.

“Chúng tôi tập trung vào phát triển, bảo tồn và quản lý rừng, đặc biệt là sâm Ngọc Linh. Mục tiêu xác định Măng Ri trở thành trung tâm dược liệu của tỉnh. Xã hỗ trợ bà con mở rộng diện tích trồng, xây dựng các đề án nâng cao giá trị và thương hiệu sâm Ngọc Linh, từ đó nhân rộng các mô hình kinh tế gắn với bảo vệ rừng và phát triển dược liệu”, ông Quang khẳng định.

Phát huy lợi thế rừng để phát triển kinh tế bền vững

Hiện tỉnh Quảng Ngãi có gần 9.800 ha dược liệu, trong đó hơn 2.900 ha trồng sâm Ngọc Linh. Nhiều vùng sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã được hình thành, đặc biệt ở cây cà phê, rau củ quả và sầu riêng, giúp giá trị sản xuất tăng từ 1,5 đến 2 lần so với phương thức canh tác truyền thống.

Người Xơ Đăng dưới chân núi Ngọc Linh thoát nghèo nhờ trồng dược liệu.

Theo ông Nguyễn Văn Nam, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Ngãi, khu vực Ngọc Linh, đặc biệt là xã Măng Ri đang tận dụng tối đa lợi thế hệ sinh thái đặc thù để phát triển sâm Ngọc Linh. Loài cây này chỉ sinh trưởng ở độ cao từ 1.500 mét trở lên, nơi có độ mùn lớn, độ ẩm cao và tán rừng nguyên sinh.

Toàn tỉnh hiện có khoảng 16.000 ha đủ điều kiện pháp lý để trồng sâm Ngọc Linh. “Chúng tôi đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý lâm nghiệp để hỗ trợ các địa phương. Sâm Ngọc Linh chỉ sống dưới tán rừng tự nhiên. Do đó, muốn có thành quả từ sâm, trước hết phải đạt thành quả trong công tác bảo vệ rừng”, ông Nam nhấn mạnh.

Những gian hàng bán sâm Ngọc Linh của người dân tại các sự kiện lớn của tỉnh, tăng thu nhập.

Việc phát triển sâm Ngọc Linh và các loại dược liệu quý không chỉ tạo nguồn thu ổn định mà còn góp phần quan trọng trong bảo tồn hệ sinh thái rừng. Quảng Ngãi đặt mục tiêu khai thác hiệu quả lợi thế rừng, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, tập trung vào dược liệu và các sản phẩm đặc thù, từ đó hình thành những mô hình sinh kế bền vững cho đồng bào miền núi.

Những cánh rừng già, nhờ bàn tay của người dân và sự định hướng của chính quyền, đang thực sự trở thành “rừng sinh kế” nơi người dân vừa làm giàu, vừa giữ rừng xanh bền vững cho thế hệ mai sau.

Văn Hà