Bình dân học vụ số: Không ai được khước từ việc học tập suốt đời
Bình dân học vụ số là thuật ngữ nói đến phong trào học tập suốt đời của toàn dân hiện nay, trong điều kiện của một xã hội đã hiện đại hóa, đi vào kinh tế tri thức. Bằng thuật ngữ này, chúng ta chính thức 'tuyên chiến' chống sự dốt nát trong xã hội thông tin.
Bình dân học vụ số là gì?
Bình dân học vụ là phong trào xóa nạn mù chữ trong toàn dân, được Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa phát động ngày 8/9/1945, ngay sau khi Việt Nam giành được độc lập. Phong trào này nhằm giải quyết "giặc dốt" - một trong các vấn đề cấp bách nhất của Việt Nam lúc bấy giờ.
Bình dân học vụ số là vận động toàn dân xóa nạn mù chữ, nhưng không phải là mù chữ cơ bản, mà là mù chữ chức năng (Functional Illiteracy), tức là người có học vấn ở trình độ nhất định nhưng không cập nhật được những kỹ năng mới nên làm việc thiếu hiệu quả.
Nhiều người thường nói đến xóa mù chữ trực dụng (Direct illiteracy), là có chữ nhưng không dùng được. Ngoài ra, Bình dân học vụ số còn chống mù máy tính, mù ngoại ngữ, mù nghề... Các loại mù này là rào cản đối với mọi hoạt động của con người hiện đại.
Bình dân học vụ số coi mọi người trong xã hội, không phân biệt tuổi tác, giới tính, địa vị xã hội, trình độ học vấn, thành phần dân tộc, tôn giáo và tín ngưỡng, tất cả đều là học trò. Ai thiếu hụt kiến thức nào, kỹ năng nào thì có trách nhiệm học tập để khỏa lấp sự thiếu hụt đó.
Người cao tuổi thích thú tiếp cận với thế giới thông tin số hóa. Ảnh: unsplash
Bình dân học vụ số không cho phép bất cứ ai đứng ngoài việc học tập thường xuyên hoặc khước từ nghĩa vụ học tập suốt đời
Bình dân học vụ số đòi hỏi học viên tự học là chính, và nếu học viên có smartphone, tablet, ipad hay computer thì có thể học mọi lúc mọi nơi (Ubiquitous learning), học trực tiếp (Offline learning) hoặc học trực tuyến (Online learning) hoặc học kết hợp trực tiếp - trực tuyến (Blended learning).
Bình dân học vụ số đòi hỏi người học nên tận dụng tự học ở nhà, học ở nơi làm việc, cũng có thể học trên tàu hỏa, trên máy bay trên xe ô tô...
Ưu thế của Bình dân học vụ số là xu hướng tự học và học trực tuyến. Phương pháp này ngày càng chiếm thời giờ nhiều hơn trong tổng số thời gian học tập của mỗi người.
Bình dân học vụ số đòi hỏi con người coi học tập là một hành trình theo suốt đời người. Ở xã hội số, với nền kinh tế số, người dân không chỉ học để xong giáo dục phổ thông, mà còn phải tiếp tục học ở trình độ cao hơn.
Đại chúng hóa học vấn đại học là một xu hướng phát triển để người lao động ai cũng có ít nhiều học vấn bậc cao. Trong giai đoạn chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức, học vấn phổ thông không giúp cho người lao động rời ghế nhà trường đi thẳng vào lao động nghề nghiệp.
Bình dân học vụ số không yêu cầu ở người dạy học trình độ đào tạo sư phạm, chỉ cần họ biết chữ, một chút ít học vấn phổ thông và nhiệt tình với việc truyền dạy kiến thức cho người khác.
Bình dân học vụ số ngày nay có đối tượng là người đã thoát khỏi mù chữ cơ bản (hiện nay, tỉ lệ người ở độ tuổi 15-60 hầu như đã đạt trình độ xóa mù chữ cơ bản mức độ 1: có trình độ văn hóa tương đương lớp 3 phổ thông).
Lứa thanh niên hiện nay thường đã học xong cấp trung học cơ sở hoặc trung học phổ thông, cho nên họ đòi hỏi cao nội dung đào tạo, huấn luyện tại các trung tâm học tập cộng đồng, các nhà văn hóa hoặc các thư viện.
Lớp trẻ hầu như đã được trang bị điện thoại di động thông minh. Vì thế, lớp học Bình dân học vụ số phần nhiều là lớp học cấp trung học. Họ thường là những người lao động có nhiều kinh nghiệm, đã có học vấn cơ sở, cho nên việc soạn bài giảng cho họ phải là người có trình độ trung cấp hoặc đại học. Nguồn học liệu đáp ứng nhu cầu học của học viên phải rất phong phú và đa dạng.
Tại những lớp học, khóa học về chuyển giao công nghệ, về áp dụng kỹ thuật mới vào sản xuất hoặc về vấn đề khởi nghiệp, về các xu thế kinh doanh, dịch vụ... giáo viên phải tìm tòi nhiều tài liệu để soạn bài và những tài liệu tham khảo cần thiết.
Thực chất của phong trào bình dân học vụ số
Dưới lăng kính xã hội học tập, Bình dân học vụ số thực chất là phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập. Phong trào được khơi dậy từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng (2001) khi Đảng chủ trương chuyển mô hình giáo dục truyền thống sang mô hình giáo dục mở, tức là sang mô hình xã hội học tập.
Xã hội học tập là một môi trường giáo dục mà trong đó, việc học tập suốt đời không chỉ là một quyền lợi, mà còn là nghĩa vụ của mỗi người dân. Trong điều kiện phát triển kinh tế tri thức, xã hội học tập được coi như một hệ sinh thái giáo dục vĩ mô mà đặc trưng của nó là các phong trào học tập có tính đại chúng, phổ cập, tầm cỡ toàn cầu.
Phong trào "Bình dân học vụ số" - xu hướng tầm cỡ toàn cầu (Megatrend) trong giáo dục Việt Nam
1. Mỗi người dân, không loại trừ bất cứ ai, kể từ nhà lãnh đạo cao nhất cho đến người dân bình thường nhất, đều là những học trò, là những người suốt đời ở vị thế người đi học. Họ thực hiện những hành trình hướng tới tri thức (The Journey to get knowledge) kết nối với hành trình sáng tạo tri thức (The Journey for creating knowledge) trong suốt cuộc đời.
Con người trong xã hội học tập buộc phải lựa chọn một trong hai hướng đi: Hoặc học hỏi không ngừng vì sự phát triển bền vững của xã hội, vì sự trường tồn của quốc gia và của dân tộc, hoặc khước từ học tập và bị cuộc sống gạt sang lề đường phát triển đi lên của toàn dân.
2. Xã hội học tập đòi hỏi mỗi người học tập suốt đời để phát huy tận lực những năng lực tiềm ẩn trong họ. Học tập suốt đời là điều kiện để Đảng và Nhà nước trao quyền (empower) cho việc thực hiện những nhiệm vụ phát triển kinh tế và văn hóa, bảo vệ môi trường sinh thái, ứng phó với những biến cố trong đời sống, làm chủ cuộc sống của mình.
3. Sống trong xã hội học tập, mỗi người dân đều có trách nhiệm trở thành những công dân học tập (learning citizen), thực chất là trở thành những công dân có đủ những năng lực cốt lõi và những phẩm hạnh mà thế kỷ XXI đòi hỏi để xây dựng đời sống cá nhân hạnh phúc, xây dựng đất nước giàu mạnh, giữ gìn đời sống hòa bình trên toàn cầu.
Những công dân trong giai đoạn chuyển đổi số phải đạt yêu cầu của công dân số (Digital citizen) để đáp ứng yêu cầu của một xã hội số với nền kinh tế số dưới sự điều hành của Chính phủ số.
Những công dân học tập cần trau dồi các năng lực để trở thành công dân toàn cầu (Global citizen). Đó là những người có đủ điều kiện để đi ra thế giới hoạt động, làm ăn, chung sống với những dân tộc khác, làm cho thế giới trở thành một ngôi nhà toàn cầu.
4. Đặc tính cơ bản của Bình dân học vụ số là sự tự học và chia sẻ kiến thức đã có cho mọi người, hỗ trợ, giúp đỡ và động viên mọi người.
Chia sẻ tri thức là cách học thông minh nhất, nhanh chóng tiếp thu được khối lượng tri thức lớn nhất. Tri thức trong mỗi người như một đốm lửa nhỏ. Người ta biết chia sẻ ngọn lửa nhỏ đó cho nhau, chẳng mấy chốc, các đốm lửa đó sẽ trở thành một rừng lửa.
5. Trong xã hội học tập, ta có rất nhiều thầy giáo. Có thầy giáo trên lớp thực, có thầy giáo trên lớp ảo. Chúng ta có cả vạn, cả triệu thầy giáo lúc nào cũng sẵn sàng chia sẻ tri thức của mình cho người khác. Cái vĩ đại của Bình dân học vụ số là như vậy: Ai cũng là thầy và ai cũng là trò!
6. Trong phong trào khuyến học, khuyến tài, khẩu hiệu của bình dân học vụ số là "Học tập suốt đời cho mọi người".
Ngày nay, việc học đã tạo nên những gia đình học tập, dòng họ học tập, cộng đồng học tập và đơn vị học tập. Tri thức hiện đại, công nghệ sản xuất mới, kỹ thuật sản xuất tiên tiến đến với từng nhà, từng dòng họ, từng thôn bản và tổ dân phố, từng đơn vị trong các tổ chức Đảng, chính quyền và đoàn thể.
7. Việc học tập suốt đời đang phát triển những nông thôn mới, những vùng nông nghiệp xanh bền vững như Đồng bằng sông Cửu Long, vùng nông nghiệp thông minh tại một số địa phương của Đà Lạt, Thanh Hóa, Hà Nội...
