Bịt lỗ hổng núp bóng tạm nhập tái xuất để hợp thức hóa hàng cấm

Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo nghị định thay thế Nghị định 69/2018 (quy định chi tiết một số điều Luật Ngoại thương) nhằm quản lý ngoại thương chặt chẽ và phù hợp hơn với thực tiễn. Một trong những điểm mới của dự thảo lần này là quy định rõ về thời hạn tạm nhập - tái xuất.

Siết tạm nhập - tái xuất: Rất quan trọng

Theo đó, hàng tạm nhập - tái xuất được lưu tại Việt Nam không quá 60 ngày, kể từ ngày hoàn thành thủ tục hải quan tạm nhập. Trường hợp cần kéo dài thời hạn, chỉ được gia hạn không quá 2 lần, với mỗi lần không quá 30 ngày, thay vì để doanh nghiệp kéo dài vô thời hạn như trước đây.

Quá thời hạn nêu trên, thương nhân phải tái xuất hàng hóa ra khỏi Việt Nam hoặc tiêu hủy và chịu trách nhiệm tiêu hủy.

Thứ hai, dự thảo yêu cầu hàng hóa tạm nhập - tái xuất chỉ được vận chuyển qua cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính. Việc qua cửa khẩu phụ hoặc lối mở chỉ được phép nếu có quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Đây là bước đi mạnh tay nhằm giảm đường tiểu ngạch, vốn là “điểm nóng” buôn lậu, hàng giả.

Đồng thời, dự thảo cũng bổ sung yêu cầu giấy phép cho những mặt hàng nhạy cảm, bị cấm hoặc thuộc diện quản lý đặc biệt. Với mặt hàng thông thường, doanh nghiệp chỉ cần thực hiện thủ tục hải quan.

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế cho rằng, dự thảo này rất cần thiết, trong bối cảnh nhiều đơn vị vẫn núp bóng doanh nghiệp tạm nhập tái xuất để buôn lậu.

Theo ông Thịnh, trước đây nhiều đơn vị đã có tình trạng đưa hàng cấm nhập khẩu "núp bóng" dưới hàng hóa quá cảnh, tạm nhập tái xuất từ TP.HCM sang Campuchia và ngược lại, đây cũng là vấn đề nóng tại một số cửa khẩu Tây Nam.

Cũng có tình trạng, trong quá trình vận chuyển lô hàng quá cảnh, doanh nghiệp còn rút hàng ra để tiêu thụ tại thị trường Việt Nam. Hay tình trạng ô tô, phế liệu thuộc diện tạm nhập khẩu nhưng chờ mãi không thấy tái xuất.

Mới đây, Phòng Cảnh sát kinh tế - Công an TP.HCM phát hiện một đường dây núp bóng doanh nghiệp, lợi dụng chính sách tạm nhập, tái xuất để buôn lậu dầu với quy mô lớn, tính chất phức tạp. Sau đó, cơ quan công an đã khởi tố hàng chục đối tượng.

"Điều này cho thấy việc siết chặt các quy định về hàng quá cảnh, nhất là việc yêu cầu chỉ được vận chuyển qua cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính là một trong những biện pháp giảm tình trạng buôn lậu, gây thất thoát thuế cho nhà nước"- ông Thịnh nói.

Tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền, chuyên gia kinh tế cũng đồng tình với đề xuất trên của Bộ Công Thương.

Ông cho biết, vừa qua Mỹ đã áp thuế đối ứng với mức 20% cho hàng hóa Việt Nam đưa vào lãnh thổ Hoa Kỳ. Đáng chú ý, Mỹ công bố hàng hóa của tất cả các nước đều bị áp dụng mức thuế 40% nếu được xác định là trung chuyển. Cơ quan chức năng nước này cũng không chấp nhận việc giảm nhẹ hoặc miễn trừ các hình phạt nếu được xác định là trung chuyển để trốn thuế.

"Dù hiện nay định nghĩa về hàng trung chuyển vẫn chưa được Mỹ đưa ra cụ thể, tuy nhiên theo tôi, hàng hóa trung chuyển ở đây có nghĩa là hàng sản xuất ở nước khác sản xuất/gia công đạt 90% sau đó chuyển về Việt Nam để hoàn thiện và đóng gói, dán nhãn mác sản xuất tại Việt Nam, sau đó xuất đi Mỹ.

Nếu chúng ta để thời gian cho phép doanh nghiệp nước ngoài tạm nhập - tái xuất quá lâu thì doanh nghiệp rất dễ dàng có thời gian thực hiện việc gia công hoàn thiện như trên.

Nếu Mỹ điều tra và phát hiện họ sẽ có cơ sở đánh thuế lên 40%. Quan trọng, điều này gây ảnh hưởng mạnh mẽ tới toàn ngành, chứ không phải một doanh nghiệp. Đó là lý do mà Bộ Công Thương phải tính toán và siết lại, để bảo vệ thị trường"- ông Điền nói.

Cũng theo ông Điền, hiện nay Mỹ vẫn là thị trường quan trọng của Việt Nam, nhất là các ngành hàng như dệt may, linh kiện điện tử... Do đó, việc thận trọng trong xuất xứ hàng hóa, các chỉ tiêu xuất khẩu là điều nên làm.

Vị này cho rằng, trong giai đoạn đầu, thời gian tối đa cho phép tạm nhập - tái xuất mà Bộ Công Thương đề xuất là hợp lý, bởi đã là tạm nhập thì không thể quá lâu, để tránh các rủi ro về xuất xứ.

"Tuy nhiên chúng ta cũng nên cải cách hơn nữa các thủ tục hành chính thủ tục gia hạn, thông quan... (vốn là điểm nghẽn của ngành) để các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nước ngoài có thể tuân thủ đúng quy định của Nhà nước, và phù hợp với thông lệ quốc tế"- ông Điền nói.

Việc siết thời gian tạm nhập - tái xuất hàng hóa về Việt Nam nhằm bảo vệ doanh nghiệp và người tiêu dùng nội địa. Ảnh: CTV

Cần cân nhắc hài hòa đối với doanh nghiệp trong nước

Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó chủ tịch thường trực Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.HCM (Hawa) đánh giá việc thôi thả nổi thời gian quá cảnh cho hàng tạm nhập tái xuất là thông tin rất tốt đối với doanh nghiệp ở các ngành nghề, nhất là trong bối cảnh Việt Nam chưa phải là cảng trung chuyển hàng hóa của thế giới.

Tuy nhiên, ông Phương cho rằng cần cân nhắc một số tình huống tạm nhập tái xuất cho doanh nghiệp trong nước.

Cụ thể, thông tin chia sẻ từ một doanh nghiệp thành viên của Hawa đã kiến nghị, Nhà nước xem xét bỏ thuế xuất khẩu 25% đối với gỗ xẻ có nguồn gốc nhập khẩu.

Theo doanh nghiệp này, họ đang nhập gỗ tròn từ Mỹ về Việt Nam, sau đó về gia công thành gỗ xẻ rồi xuất khẩu sang nước thứ ba (Trung Quốc), và nhà nước đang đánh thuế 25% đối với hình thức này.

"Trước đây việc đánh thuế này nhằm mục đích bảo vệ nguồn gỗ xẻ trong nước, tuy nhiên trường hợp này là chúng tôi dùng gỗ tròn từ nước khác, rồi về gia công lại thành gỗ xẻ.

Theo tôi việc duy trì mức thuế này trong bối cảnh tạm nhập tái xuất không mang lại lợi ích. Ngược lại, nếu xem xét bỏ thuế, doanh nghiệp sẽ được khuyến khích tăng nhập khẩu gỗ tròn từ Mỹ, chế biến rồi xuất khẩu sang Trung Quốc. Điều này vừa tạo thêm việc làm trong nước, vừa củng cố quan hệ thương mại với Mỹ, đồng thời góp phần đa dạng hóa chuỗi cung ứng"- đơn vị kiến nghị.

Theo vị này, việc siết tạm nhập, tái xuất là rất đúng đắn, tuy nhiên cần xem xét cho từng trường hợp, để kích cầu doanh nghiệp nội địa.

Trong vai trò doanh nghiệp, ông Nguyễn Ngọc Tý, Giám đốc Điều hành của Công ty TNHH Thời trang Nón Sơn cũng cho rằng, dự thảo này là cú hích cần thiết để bảo vệ thị trường nội địa và chống gian lận thương mại. Việc giảm thời gian lưu kho và quản lý cửa khẩu quốc tế sẽ giảm đáng kể khả năng hợp thức hóa hàng hóa cấm.

Theo ông Tý, để đảm bảo môi trường cạnh tranh bình đẳng, thì cần đồng bộ hóa nghị định mới với Luật Hải quan, Luật Quản lý thuế và các điều ước quốc tế, nhất là khi Việt Nam đang là thành viên của nhiều hiệp định thương mại tự do.

Vì thế, bất kỳ biện pháp hạn chế nào cũng phải đảm bảo không vi phạm cam kết, đồng thời vẫn đủ sức răn đe.

Ông Tý cho rằng nghị định mới chỉ phát huy hiệu quả khi có sự liên kết giữa các ngành từ Hải quan, Công Thương... Song song với đó, cần thiết lập cơ chế giám sát minh bạch và hệ thống kiểm tra chất lượng tại cửa khẩu quốc tế để nhận diện hàng giả, hàng nhái ngay từ khâu thông quan, tránh hàng kém chất lượng lọt vào Việt Nam dưới mác tạm nhập - tái xuất.

THU HÀ