Bộ GD&ĐT đề xuất lập Quỹ Học bổng Quốc gia để thu hút nhân tài

Cần thống nhất hệ thống học bổng

Theo Vụ Giáo dục Đại học, các chương trình học bổng hiện nay do nhiều đơn vị triển khai riêng lẻ, từ cơ sở đào tạo, doanh nghiệp đến các đề án của Chính phủ, khiến nguồn lực bị chia nhỏ và thiếu chiến lược tổng thể. Việt Nam chưa có một thương hiệu học bổng quốc gia đủ mạnh để cạnh tranh, thu hút nhân tài trong nước và quốc tế.

Bộ GD&ĐT đề xuất lập Quỹ Học bổng Quốc gia, cấp cho 5 nhóm đối tượng (Ảnh minh họa).

Nhiều học sinh, sinh viên, nhà khoa học trẻ có năng lực nhưng hoàn cảnh khó khăn hoặc theo học các ngành khoa học cơ bản, nghệ thuật, văn hóa đặc thù chưa được hỗ trợ phù hợp.

Bên cạnh đó, cơ chế ràng buộc và trọng dụng sau đào tạo còn yếu, nhất là với học bổng du học, khiến không ít người giỏi chọn ở lại nước ngoài.

Việc phụ thuộc nhiều vào ngân sách nhà nước cũng khiến quy mô học bổng nhỏ, quy trình cấp phát cứng nhắc, nặng tính hành chính.

Để khắc phục những hạn chế trên, Vụ Giáo dục Đại học đề xuất thành lập Quỹ Học bổng Quốc gia duy nhất, hoạt động tập trung, linh hoạt, theo mô hình hiện đại, trở thành công cụ chính sách quan trọng trong phát triển nhân tài.

Quỹ được đề xuất là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì lợi nhuận, do Thủ tướng Chính phủ thành lập và phê duyệt điều lệ.

Cơ cấu gồm bốn bộ phận: Hội đồng quản lý (định hướng và giám sát), Ban Giám đốc (điều hành), Hội đồng Khoa học (xét duyệt học bổng công bằng, minh bạch) và Ban Kiểm soát (giám sát tài chính, bảo đảm tuân thủ pháp luật).

Nguồn lực của Quỹ sẽ được đa dạng hóa từ ngân sách nhà nước, đóng góp của doanh nghiệp, tổ chức xã hội và tài trợ quốc tế.

Quỹ dự kiến ứng dụng công nghệ số trong xét duyệt và quản lý hồ sơ, đồng thời thiết lập cơ chế cam kết phục vụ sau đào tạo, kết nối người nhận học bổng với các bộ, ngành và doanh nghiệp để nhân tài được sử dụng hiệu quả.

Năm nhóm học bổng trọng điểm

Vụ Giáo dục Đại học đề xuất Quỹ cấp học bổng theo 5 nhóm chính, gồm: Học bổng tài năng, dành cho học sinh, sinh viên có thành tích xuất sắc hoặc năng khiếu đặc biệt, đủ chi trả học phí và sinh hoạt để người học toàn tâm nghiên cứu.

Học bổng công bằng xã hội, hỗ trợ học sinh, sinh viên vùng sâu, vùng xa, dân tộc thiểu số, đối tượng chính sách, bảo đảm cơ hội học tập cho mọi người.

Học bổng ngành trọng điểm, cho sinh viên giỏi tại các trường đại học trọng điểm, thuộc lĩnh vực ưu tiên như khoa học cơ bản, công nghệ lõi, kỹ thuật cao, y dược, sư phạm.

Học bổng đặt hàng, đào tạo nhân lực chất lượng cao cho các lĩnh vực chiến lược, công nghệ mới nổi, an ninh – quốc phòng, phát triển kinh tế – xã hội.

Học bổng du học và nghiên cứu sau đại học, cử học viên theo học thạc sĩ, tiến sĩ, sau tiến sĩ tại các trường hàng đầu thế giới, tập trung vào lĩnh vực Việt Nam đang thiếu nhân lực.

Tạo động lực học tập và phát triển nhân tài

Theo Vụ Giáo dục Đại học, Quỹ Học bổng Quốc gia sẽ tạo động lực mới cho học tập, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, góp phần thu hút học sinh, sinh viên giỏi vào các ngành trọng điểm, đồng thời khơi dậy tinh thần cống hiến cho đất nước.

Học bổng Quốc gia không chỉ là sự ghi nhận của Tổ quốc, mà còn là động lực để người học phấn đấu, qua đó thúc đẩy các trường đại học nâng cao chất lượng đào tạo và xây dựng môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Quỹ hướng tới xây dựng mạng lưới nhân tài Việt toàn cầu, đào tạo đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý tinh hoa, góp phần biến "chảy máu chất xám" thành "thu hút chất xám", đưa Việt Nam trở thành trung tâm tri thức năng động của khu vực.

Vụ Giáo dục Đại học kiến nghị Quốc hội và Chính phủ sớm ban hành nghị quyết hoặc nghị định thành lập Quỹ Học bổng Quốc gia với cơ chế đặc thù về tổ chức, tài chính và hoạt động.

Ngân sách nhà nước nên cấp vốn khởi tạo ban đầu, đồng thời huy động thêm nguồn lực từ doanh nghiệp và xã hội.

Các bộ, ngành liên quan cần phối hợp xây dựng chính sách tài chính, thuế, đầu tư và sử dụng nhân lực sau đào tạo, bảo đảm Quỹ vận hành hiệu quả, bền vững.

Doanh nghiệp và cộng đồng xã hội được khuyến khích đồng hành, đóng góp nguồn lực và trí tuệ, để Quỹ trở thành biểu tượng của khát vọng phát triển và tinh thần trọng dụng nhân tài Việt Nam.

Đại diện Vụ Giáo dục Đại học nhấn mạnh: "Đầu tư cho con người là đầu tư cho tương lai. Với quyết tâm chính trị và sự đồng thuận xã hội, Quỹ Học bổng Quốc gia sẽ là bệ phóng cho những tài năng Việt Nam bay cao, bay xa, góp phần xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng."

Phượng Nguyễn