Bộ GTVT nêu lý do chọn tàu đường sắt tốc độ cao 350km/h thay vì 250km/h

Thông tin đến các cơ quan báo chí vào sáng 1-10, Bộ GTVT, cho biết sau nhiều năm triển khai nghiên cứu dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, với sự hỗ trợ của các tổ chức, tư vấn quốc tế, đến nay hồ sơ dự án cơ bản hoàn thiện.

Đầu tư tàu vận tốc 250km/h khó nâng lên 350km/h

Năm 2010, Chính phủ lần đầu tiên trình Quốc hội báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đường sắt cao tốc. Tuy nhiên, thời điểm này quy mô nền kinh tế còn thấp (GDP là 147 tỉ USD), nợ công đang ở mức cao là 56,6% GDP nên chưa được cấp có thẩm quyền thông qua.

Với yêu cầu hiện đại hóa giao thông trên trục Bắc – Nam, Bộ GTVT tái khởi động việc nghiên cứu dự án này với tên gọi khác là “đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam”. Quá trình này, Bộ GTVT thực hiện khá kỹ lưỡng, toàn diện, tổng hợp kinh nghiệm phát triển đường sắt tốc độ cao trên thế giới.

Cơ quan chủ trì cũng thực hiện đến trực tiếp 6 quốc gia có hệ thống đường sắt tốc độ cao để khảo sát và học tập. Qua đó, Bộ GTVT nhận thấy các quốc gia có địa hình như nước ta đều phát triển hệ thống đường sắt hiện đại khá sớm để vận tải hành khách, kết nối các hành lang, tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam sẽ hoàn thành sớm hơn dự kiến. Ảnh: CTV

Chiếu theo đó, Việt Nam có hành lang kinh tế Bắc – Nam kết nối 3/6 vùng kinh tế của cả nước, khoảng 54% dân số đô thị của cả nước, 67% khu kinh tế biển, đóng góp 51% GDP của quốc gia. Vì vậy, việc xây dựng đường sắt tốc độ cao sẽ rút ngắn khoảng cách giữa các tỉnh, phân bổ lại đô thị dân cư, mở ra không gian phát triển cho các tỉnh.

Thêm vào đó, việc xây dựng dự án tạo ra thị trường xây dựng với giá trị 33,5 tỉ USD. Tính cả việc nâng cấp hệ thống đường sắt hiện hành và đường sắt đô thị sẽ tạo ra thị trường xây dựng khoảng 75,6 tỉ USD; phương tiện, thiết bị khoảng 34,1 tỉ USD.

Đáng chú ý, Bộ GTVT cho rằng “nghiên cứu cho thấy nếu được chuyển giao công nghệ và có chính sách thích hợp Việt Nam có thể tự chủ hoàn toàn”.

Các công nghệ nước ta có thể làm chủ gồm: công nghiệp xây dựng; nội địa hóa về chế tạo, hệ thống cấp điện động lực và thông tin tín hiệu; công tác vận hành, duy tu, bảo trì và sản xuất một số linh kiện thay thế cho đường sắt tốc độ cao.

“Vì vậy, đầu tư đường sắt tốc độ cao là tiền đề để phát triển công nghiệp đường sắt, công nghiệp hỗ trợ, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”- Bộ GTVT cho hay.

Về tốc độ, giai đoạn trước năm 2010, đa phần tàu cao tốc chạy với vận tốc 300km/h, nhưng đến nay chủ yếu tỉ lệ tốc độ thiết kế từ 300km/h trở lên. Đáng chú ý, gần đây một số dự án đã lựa chọn tốc độ thiết kế trên 350km/h.

Cũng theo kinh nghiệm thế giới, các tuyến đường sắt tốc độ cao là trục chính, chiều dài lớn đều lựa chọn tốc độ 350km/h trở lên vì tính hiệu quả. Đồng thời, tốc độ chạy tàu này có khả năng thu hút khách đi tàu hơn là tốc độ 250km/h.

“Cụ thể, qua nghiên cứu trên chặng Hà Nội – TP.HCM tốc độ 350km/h có khả năng thu hút khách cao hơn khoảng 12,5% so với tốc độ 250km/h. Tương tự, chặng Hà Nội - Đà Nẵng và Hà Nội – Nha Trang khả năng thu hút khách cao hơn lần lượt 26,5% đến 23,8%”- Bộ GTVT dẫn chứng.

Về chi phí, Bộ GTVT khẳng định tổng mức đầu tư dự án 350km/h cao hơn dự án có tốc độ chạy tàu 250km/h khoảng 8-9%. Tuy nhiên, việc đầu tư 250km/h nếu muốn nâng cấp lên 350km/h là khó khả thi và không hiệu quả.

Về vận tải hàng hóa, Bộ GTVT nhận thấy các quốc gia có mạng lưới đường sắt phát triển đều dùng đường sắt hiện hữu để vận chuyển hàng hóa, đường sắt tốc độ cao chủ yếu chở khách.

“Trường hợp có đường biển, đường thủy trên cùng hành lang thì họ vận chuyển hàng hóa bằng hai đường này là tối ưu nhất. Việc khai thác chung tàu khách và tàu hàng được quyết định trên cơ sở nhu cầu vận tải, điều kiện kinh tế, hạ tầng đường sắt hiện hữu, nhưng về cơ bản đường sắt tốc độ cao chủ yếu vận chuyển hành khách, kết hợp vận chuyển hàng hóa khi có nhu cầu vận chuyển nhanh”- Bộ GTVT phân tích.

Hoàn thành dự án đường sắt tốc độ cao sớm hơn 10 năm

Trên cơ sở đó, Bộ GTVT đề xuất phương án đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam với vận tốc thiết kế 350km/h, đường đôi khổ 1.435m, điện khí hóa.

Tổng mức đầu tư dự án khoảng 67,34 tỉ USD, tương đương suất đầu tư 43,7 triệu USD/km. Đây là mức phí trung bình so với các quốc gia đầu tư đường sắt tốc độ cao ở thời điểm hiện tại.

Chẳng hạn tuyến Nuremberg – Ingolstadt của Đức, tốc độ khai thác 300km/h, với mức đầu tư 45,2 triệu/km; tuyến Osong – Mokpo của Hàn Quốc, tốc độ 305km/h, chi phí 53,6 triệu USD/km…

Về phương án đầu tư, Bộ GTVT cho biết đã phân tích hai phương án và lựa chọn đầu tư toàn tuyến để cơ bản hoàn thành trong năm 2035. Cụ thể, đoạn Hà Nội – Vinh và Nha Trang – TP.HCM khởi công năm 2027, đoạn Vinh – Nha Trang khởi công năm 2028. Đây được xem là thay đổi lớn của cơ quan nghiên cứu, bởi các đề xuất trước đều đặt mục tiêu hoàn thành dự án vào năm 2045.

Vốn đầu tư dự án được Bộ GTVT đề xuất lấy từ ngân sách Nhà nước, gồm vốn trung ương và góp của địa phương, vốn huy động chi phí thấp và ít ràng buộc. Trong quá trình xây dựng và vận hành, sẽ kêu gọi doanh nghiệp tham gia đầu tư các khu dịch vụ, thương mại tại các ga, đầu tư thêm phương tiện để khai thác khi có nhu cầu.

Theo đơn vị chủ trì nghiên cứu, việc bố trí ngân sách trong 12 năm, mỗi năm bình quân 5,7 tỉ USD thì đến năm 2030 nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài của quốc gia thấp hơn mức cho phép (50%).

Thời gian trình Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư sẽ được thực hiện vào cuối năm nay.

Với phương án trên, Bộ GTVT đã lấy ý kiến rộng rãi các chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức chính trị xã hội. Hầu hết các ý kiến đều nhận định chủ trương xây dựng một tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam là chủ trương lớn đúng đắn của Đảng, nhà nước, và thống nhất với phương án đề xuất của Bộ GTVT.

Tại hai cuộc họp do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì và ba lần lấy ý kiến Thường trực Chính phủ đều thống nhất phương án xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao với vận tốc thiết kế 350km/h, chủ yếu vận tải hành khách và vận tải hàng hóa khi có nhu cầu.

Vừa qua, Chính phủ đã báo cáo phương án trên với Bộ Chính trị, ngày 18-9-2024, Bộ Chính trị có kết luận thống nhất chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, với phương án đầu tư toàn tuyến theo hình thức đầu tư công. Tốc độ thiết kế dự án 350km/h, vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận chuyển hàng hóa khi cần thiết.

Thêm vào đó, Bộ Chính trị cũng đồng ý cơ chế chính sách đặc thù đặc biệt để huy động nguồn lực hợp pháp triển khai, rút ngắn tối đa tiến độ thực hiện.

Tiếp đó, Ban chấp hành trung ương ban hành nghị quyết 55/2024 cũng xác định đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao 350km/h trên trục Bắc – Nam.

VIẾT LONG - NGHĨA NHÂN