Bộ hiện vật quý được Hoa Kỳ chính thức bàn giao cho Bảo tàng Lịch sử quốc gia

Đây là sự kiện chào mừng ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11/2022) được tổ chức cùng khai mạc trưng bày chuyên đề “Từ nhà Bác cổ đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia” nhằm kỷ niệm 90 năm ngày khánh thành công trình tòa nhà bảo tàng (1932-2022).

Bà Pam DeVolder thay mặt Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam trao hiện vật cho TS. Nguyễn Văn Đoàn - Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia. (Ảnh: Lê An)

Phát biểu tại buổi lễ, bà Pam DeVolder - Tham tán Văn hóa-Thông tin, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam khẳng định niềm tự hào khi đại diện cho Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam trao trả các hiện vật cho Bảo tàng Lịch sử quốc gia.

Bà Pam DeVolder mong muốn thời gian tới hai nước sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ trong việc thực hiện Công ước của UNESCO năm 1970 về các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn việc xuất nhập cảnh và buôn bán trái phép các tài sản văn hóa.

Hiện vật được Hoa Kỳ trao trả cho Bảo tàng Lịch sử quốc gia gồm 10 hiện vật: 1 rìu đá Hậu kỳ đá mới, 4 hiện vật (3 rìu đồng, 1 nồi gốm) văn hóa Đông Sơn, 3 tượng cá sấu đá thế kỷ I-II SCN, 2 tẩu đồng thế kỷ XVII-XVIII.

Theo TS. Nguyễn Văn Đoàn - Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia việc lập danh sách các hiện vật của Việt Nam bị thất lạc trong chiến tranh là điều cần thiết. Bởi đây là cơ sở để nghiên cứu nguồn gốc xuất xứ, tìm cách hồi hương cổ vật.

Đánh giá cao phía Mỹ đã điều tra và hỗ trợ các công việc nhằm trao trả hiện vật cho Việt Nam, TS. Nguyễn Văn Đoàn bày tỏ cảm ơn và khẳng định Bảo tàng Lịch sử quốc gia sẽ lưu giữ và hoàn thiện hồ sơ khoa học và tiếp tục nghiên cứu, lập kế hoạch phát huy giá trị của sưu tập hiện vật trong thời gian tới.

Dịp này, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cũng tổ chức khai mạc trưng bày “Từ nhà Bác cổ đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia” nhằm giới thiệu những tư liệu hiện vật, hình ảnh gắn với lịch sử 90 năm từ khi khánh thành công trình tòa nhà Bảo tàng Louis Finot của Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp.

Đây là một trong những công trình tiêu biểu cho phong cách kiến trúc Đông Dương ở Việt Nam thời thuộc địa, một phong cách kiến trúc kết hợp độc đáo giữa phương Đông và phương Tây do các kiến trúc sư người Pháp thiết kế, xây dựng. Sau đó, các thế hệ người Pháp, người Việt và đặc biệt là Bảo tàng Lịch sử Việt nam, Bảo tàng Lịch sử quốc gia tiếp tục kế thừa, bảo tồn, phát huy hiệu quả.

Quang cảnh buổi lễ tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia. (Ảnh: Lê An)

Những giá trị kiến trúc, công năng công trình và tri thức, kinh nghiệm quý giá trong quá trình thiết kế, xây dựng, sử dụng, cải tạo, phát huy đó cần được trân trọng, nghiên cứu kỹ lưỡng để thừa kế cho phù hợp cùng những mong muốn thay đổi trong tương lai, phục vụ ngày một tốt hơn nhu cầu của khách tham quan.

Nội dung trưng bày gồm ba chủ đề:

Lịch sử hình thành sẽ giới thiệu bối cảnh ra đời, quá trình xây dựng công trình, giai đoạn đầu hoạt động của Bảo tàng dưới sự quản lý của người Pháp (1932 - 1957) và những giá trị kiến trúc tiêu biểu.

Từ nhà Bác cổ đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia sẽ giới thiệu mốc lịch sử quan trọng trong bước ngoặt chuyển giao công trình và cơ sở vật chất cùng khối tài liệu, hiện vật cho Chính phủ Việt Nam (1945 - 1946).

Chủ đề thứ hai cũng giới thiệu quá trình tiếp nhận, các đợt chỉnh lý chuyển đổi nội dung, cải tạo không gian kiến trúc phục vụ lưu giữ, trưng bày nhưng công trình bảo tàng vẫn giữ đúng chức năng và giá trị kiến trúc, công năng sử dụng và bản thân công trình đã trở thành di sản quý giá, chứa đựng khối di sản giá trị xứng tầm giá trị kiến trúc.

Từ đó, cho thấy việc thiết kế, sử dụng, cải tạo công năng công trình kiến trúc chắc chắn là những bài học kinh nghiệm quý, nổi bật là các giai đoạn: giai đoạn (1945 - 1946); giai đoạn 1958 - 1965; giai đoạn 1965 - 1975; giai đoạn 1975 - 1986; giai đoạn 1986 - 1997 và giai đoạn 1998 đến nay.

Bảo tàng Lịch sử quốc gia - chặng đường mới với những hiện vật khẳng định, trải qua 90 năm tồn tại, dù thay đổi chủ thể quản lý, nội dung, hoạt động, đối tượng khách tham quan, nhiều lần chỉnh lý, cải tạo nhưng công trình vẫn giữ được nguyên vẹn dáng vẻ ban đầu và được sử dụng đúng công năng vốn có. Công trình cũng đã trở thành di sản mà Bảo tàng Lịch sử quốc gia mang trọng trách quản lý, sử dụng di sản quý giá này.

Trưng bày này mở cửa đón khách tham quan từ ngày 18/11/2022 đến tháng 3/2023. (Ảnh: Lê An)

Năm 2013, trong cuộc điều tra tại bang Indianna, Cục Điều tra Liên bang Hoa Kỳ (FBI) đã phát hiện công dân Donald Miller (hiện đã qua đời), tự xưng là nhà từ thiện và nhà khảo cổ nghiệp dư đã lưu giữ trái phép bộ sưu tập lớn cổ vật và hài cốt của gần 500 người người Mỹ bản địa và của nước ngoài.

Năm 2014, FBI đã thu hồi hơn 7.000 đồ vật/hiện vật, Donald Miller sau đó từ bỏ quyền sở hữu với các đồ vật này, hợp tác với FBI, mong muốn các đồ vật được trả lại cho chủ sở hữu hợp pháp. Ngày 27/2/2019, FBI công bố thông cáo báo chí trên website của FBI, tuyên bố mong muốn trao trả các tác phẩm nghệ thuật bị đánh cắp về với cộng đồng mà chúng thuộc về, đồng thời kêu gọi các chính phủ nước ngoài liên hệ và cử chuyên gia giám định liên hệ với FBI.

Sau khi tiếp nhận thông tin, Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ đã gửi Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch thông báo về việc Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) đề nghị trao trả một số cổ vật được xác định là có nguồn gốc Việt Nam.

Ngày 6/5/2022, Cục Hợp tác quốc tế (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) đã gửi văn bản đến Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ và các cơ quan liên quan khẳng định việc tiếp nhận số cổ vật trên là đúng quy định theo điều 45 Luật Di sản văn hóa và giao Bảo tàng Lịch sử quốc gia tiếp nhận số cổ vật trên qua đường ngoại giao và lưu giữ, quản lý theo quy định.

Ngày 5/8/2022, được sự đồng ý và ủy quyền của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ đã tiếp nhận số cổ vật từ FBI. Ngày 31/8/2022, tại Washington DC (Hoa Kỳ), đại diện Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ đã bàn giao cho Vụ châu Mỹ (Bộ Ngoại giao) trực tiếp mang về Việt Nam để bàn giao cho Bảo tàng Lịch sử quốc gia.

Ngày 4/10/2022, tại Vụ châu Mỹ (Bộ Ngoại giao), đại diện Bảo tàng Lịch sử quốc gia cùng thành viên Hội đồng Giám định cổ vật của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xem xét, giám định hiện vật và nhận bàn giao tổng số 10 hiện vật trên từ Vụ châu Mỹ (Bộ Ngoại giao).

Lê An