Bổ sung nhiệm vụ của báo chí về phân tích chuyên sâu kinh tế, ngân sách
Góp ý dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), đại biểu Quốc hội đề nghị bổ sung nhiệm vụ phản biện chính sách và phân tích chuyên sâu kinh tế, ngân sách nhằm phát huy vai trò của báo chí như công cụ hỗ trợ quản trị quốc gia, nâng cao chất lượng chính sách, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế, ngân sách của Nhà nước.
Chiều 24/11, thảo luận tại hội trường Quốc hội về dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), các đại biểu tán thành cao với sự cần thiết sửa đổi Luật nhằm thể chế hóa đầy đủ quyền tự do báo chí, quyền tự do con người theo Hiến pháp. Đồng thời, tạo nền tảng pháp lý hiện đại, nhân văn và dẫn dắt cho sự phát triển của hệ thống báo chí chuyên nghiệp.
Nâng cao yêu cầu về phương án tài chính với cơ quan báo chí
Đại biểu Lê Thu Hà (đoàn Lào Cai)
Đại biểu Lê Thu Hà nêu rõ, báo chí chính thống đang bước vào cuộc cạnh tranh chưa từng có. Tin giả, nội dung giật gân và đặc biệt là các nền tảng xuyên biên giới đang vượt trội về tốc độ, thuật toán và doanh thu. Trong bối cảnh đó, báo chí chuyên nghiệp không chỉ cần không gian hoạt động mà cần một lá chắn thể chế, một khung pháp lý đủ mạnh để được bảo vệ và phát huy vai trò định hướng dư luận.
Theo đại biểu Lê Thu Hà (đoàn Lào Cai), chúng ta đang sống trong thời đại mà thông tin đã trở thành yếu tố định hình quyền lực. Từng dòng tin, hình ảnh hay thuật toán đều có thể tác động sâu sắc đến nhận thức xã hội và an ninh quốc gia. Vì vậy, sửa đổi Luật Báo chí lần này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để bảo vệ sự thật, bảo vệ niềm tin của nhân dân và giữ vững chủ quyền thông tin quốc gia.
Đồng tình với ý nghĩa quan trọng của việc sửa Luật, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP. Hồ Chí Minh) đã có nhiều góp ý cụ thể cho dự thảo.
Trong đó, về nhiệm vụ, quyền hạn của báo chí, đại biểu đề nghị ban soạn thảo cần bổ sung nhiệm vụ phản biện chính sách và phân tích chuyên sâu kinh tế, ngân sách nhằm phát huy vai trò của báo chí như công cụ hỗ trợ quản trị quốc gia, nâng cao chất lượng hoạch định chính sách, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế ngân sách của Nhà nước.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP. Hồ Chí Minh)
Về điều kiện cấp phép hoạt động báo chí, đại biểu đề đề nghị xem xét nâng cao yêu cầu về phương án tài chính đối với cơ quan báo chí, nhất là đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ nhằm bảo đảm tính bền vững, khả năng đầu tư công nghệ nghiệp vụ và hạn chế tình trạng báo hóa tạp chí, tránh bị chi phối bởi lợi ích nhóm, bảo đảm đúng tôn chỉ, mục đích.
Liên quan đến thu hồi giấy phép hoạt động báo chí, đại biểu đề nghị ban soạn thảo xem xét làm rõ tiêu chí định lượng của phạm vi nghiêm trọng như số lượng tin vi phạm, phạm vi tác động, mức độ ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, kinh tế nhằm hạn chế tùy tiện trong thu hồi giấy phép và bảo đảm sự ổn định của hệ thống báo chí.
Cho phép cơ quan báo chí có các nguồn thu hợp pháp
Quan tâm đến khía cạnh tài chính của cơ quan báo chí, đại biểu Lý Anh Thư (đoàn Kiên Giang) cho biết nội dung về nguồn thu của cơ quan báo chí ở dự thảo trước đây quy định nguồn thu từ tài trợ và nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, dự thảo trình Quốc hội lần này, cơ quan chủ trì soạn thảo đã bỏ cụm từ "nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật" đối với cơ quan báo chí mà chưa có giải trình tiếp thu.
Đại biểu phân tích trong bối cảnh báo chí đang chuyển đổi mô hình kinh tế, đòi hỏi đa dạng nguồn thu, việc bỏ quy định này có thể hạn chế hoạt động sáng tạo và giảm khả năng tự chủ đối với cơ quan báo chí.
Hơn nữa, Nhà nước định hướng phát triển báo chí đa nền tảng, mở rộng không gian số gắn với dịch vụ trực tuyến. Điều này đòi hỏi khuôn khổ pháp lý linh hoạt hơn cho các nguồn thu hợp pháp. Do đó, để khuyến khích cơ quan báo chí phát triển theo hướng tự chủ, chuyên nghiệp, sáng tạo thì tôi đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo giữ lại cụm từ "nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật" tại Điều 21 của dự thảo Luật Báo chí.
Cũng về kinh tế báo chí, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) cho hay, hiện nay đang diễn ra tình trạng một bộ phận tổ chức, cá nhân không phải là cơ quan báo chí, liên tục trích dẫn, đăng lại nội dung từ các báo chính thống nhưng đặt tiêu đề sai lệch, cắt xén, xuyên tạc nghiêm trọng nội dung gốc nhằm thu hút tương tác và doanh thu quảng cáo. Điều này đã và đang đe dọa trực tiếp đến mô hình kinh tế báo chí chuyên nghiệp.
Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng)
Một mặt, việc này làm mất giá trị nội dung bởi các cơ quan không phải báo chí trích dẫn miễn phí các bài phân tích sâu, báo cáo điều tra có chi phí sản xuất lớn của báo chí chính thống. Việc sử dụng tiêu đề sai lệch, giật gân để câu view khiến độc giả không còn động lực chi tiền cho nội dung gốc, làm suy giảm nghiêm trọng nguồn thu từ mô hình thu phí.
Mặt khác, việc này gây mất nguồn thu quảng cáo do thuật toán các nền tảng số có xu hướng ưu tiên hiển thị nội dung tạo cảm xúc mạnh khiến nội dung báo chí chuyên nghiệp cân bằng bị lu mờ. Hệ quả là doanh thu quảng cáo tự động bị chuyển hướng từ các cơ quan báo chí có trách nhiệm sang các kênh câu view có tương tác cao, làm xói mòn nguồn thu tài chính để duy trì nền báo chí chuyên nghiệp.
Do đó, đại biểu đề nghị Quốc hội xem xét bổ sung về quy định về quyền liên quan của cơ quan báo chí trên không gian mạng, đồng thời giao Chính phủ nghiên cứu các cơ chế thương lượng, chia sẻ doanh thu giữa các cơ quan báo chí với các nền tảng số lớn theo nguyên tắc đã thành công tại EU, Úc, Canada.
“Quy định này không hạn chế quyền tự do ngôn luận của người dân mà nhằm bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và các quyền liên quan của cơ quan báo chí, những chủ thể đã bỏ chi phí lớn để sản xuất thông tin có trách nhiệm được xác minh đúng theo quy định của Luật Báo chí”, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh nêu quan điểm./.
