Bộ Tài chính rút đề xuất áp thuế 20% với lãi bán chứng khoán

Thuế chứng khoán duy trì mức 0,1%

Chính sách thuế đối với chứng khoán đã có nhiều thay đổi kể từ khi Luật Thuế thu nhập cá nhân được ban hành. Theo quy định tại Luật số 04/2007/QH12, có hiệu lực từ năm 2009, thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán của cá nhân được áp dụng theo hai cách tính.

Cách thứ nhất là tính theo thuế suất 20% trên thu nhập từ chuyển nhượng trong năm, tức phần chênh lệch giữa giá bán và giá mua sau khi trừ đi các chi phí hợp lý liên quan. Cách thứ hai là áp dụng thuế suất 0,1% trên giá bán từng lần chuyển nhượng, và người nộp thuế không phải thực hiện quyết toán cuối năm.

Tuy nhiên, việc áp dụng song song hai cách tính này đã gây ra nhiều bất cập trong thực tế. Đặc biệt, phương án 20% khiến việc xác định giá vốn và các khoản chi phí liên quan gặp nhiều khó khăn, trong khi đó việc lựa chọn giữa hai cách tính cũng làm phát sinh sự thiếu thống nhất trong quá trình thực hiện.

Đến năm 2014, Quốc hội ban hành Luật số 71/2014/QH13, có hiệu lực từ ngày 1/1/2015, trong đó sửa đổi quy định này theo hướng thống nhất chỉ áp dụng một cách tính duy nhất là 0,1% trên giá chuyển nhượng từng lần. Cách tính này đơn giản hơn, giúp cơ quan quản lý dễ thực hiện và người nộp thuế dễ dàng kê khai, nộp ngay khi phát sinh giao dịch.

Trong quá trình soạn thảo lần này, Bộ Tài chính từng đưa ra đề xuất quay trở lại cơ chế 20% trên phần thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán. Lý do là cách tính này phù hợp hơn với bản chất của thuế thu nhập cá nhân – đánh thuế trên thu nhập thực tế sau khi trừ chi phí.

Tuy nhiên, mức thuế suất 20% được đánh giá là quá cao, không phù hợp trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời gây khó khăn cho khâu triển khai vì vẫn tồn tại vướng mắc trong xác định giá vốn và chi phí hợp lý.

Sau khi tiếp thu ý kiến đóng góp, Bộ Tài chính đã quyết định rút lại đề xuất áp dụng 20% với chứng khoán. Theo dự thảo mới, thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán của cá nhân tiếp tục chịu thuế theo mức 0,1% trên giá trị chuyển nhượng từng lần.

Điều này đồng nghĩa nghĩa vụ thuế của nhà đầu tư chứng khoán sẽ không thay đổi, họ vẫn nộp thuế ngay tại thời điểm phát sinh giao dịch, bất kể giao dịch có lãi hay lỗ.

Bộ Tài chính rút đề xuất áp thuế 20% với lãi bán chứng khoán. (Ảnh minh họa: Getty Images).

Chuyển nhượng vốn có thêm phương án 2%

Khác với chứng khoán, hoạt động chuyển nhượng vốn – thường liên quan đến giao dịch góp vốn, mua bán cổ phần trong doanh nghiệp chưa niêm yết hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn – được Bộ Tài chính đề xuất điều chỉnh cụ thể hơn.

Theo quy định hiện hành, đối với cá nhân cư trú, thu nhập từ chuyển nhượng vốn được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan, sau đó nhân với thuế suất 20% trên phần thu nhập tính thuế. Với cá nhân không cư trú, hiện tại áp dụng mức thuế suất 0,1% trên giá chuyển nhượng từng lần.

Tuy nhiên, trong thực tiễn, cơ quan thuế ghi nhận nhiều trường hợp cá nhân không thể xác định được giá vốn và chi phí liên quan. Cũng có tình trạng một số trường hợp khai giá bán bằng giá mua, dẫn đến việc không phát sinh thuế. Điều này gây khó khăn cho công tác quản lý, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ thất thu ngân sách nhà nước.

Để giải quyết vấn đề này, dự thảo sửa đổi đã bổ sung một quy định mới. Cụ thể, trong trường hợp không xác định được giá mua và chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng vốn, thuế TNCN sẽ được tính bằng 2% trên giá bán.

Điểm quan trọng là phương án này được áp dụng thống nhất cho cả cá nhân cư trú và cá nhân không cư trú. Như vậy, quy định mới tạo sự đồng bộ trong quản lý, đồng thời khắc phục lỗ hổng trong khai báo thuế đối với hoạt động chuyển nhượng vốn.

Bộ Tài chính cũng dẫn chiếu kinh nghiệm quốc tế để cho thấy sự cần thiết phải bổ sung cơ chế này. Thực tế, hầu hết các quốc gia đều có quy định đánh thuế đối với thu nhập từ vốn, song cách thức áp dụng lại khác nhau.

Có quốc gia tính thuế theo tỷ lệ phần trăm trực tiếp trên giá trị giao dịch, có quốc gia áp thuế trên phần chênh lệch thu nhập thực tế, và cũng có quốc gia quy định chính sách riêng giữa chứng khoán niêm yết và chưa niêm yết.

Trong bối cảnh đó, dự thảo sửa đổi Luật Thuế TNCN của Bộ Tài chính đang hướng tới việc quy định rõ phương pháp tính và mức thuế suất cho từng loại thu nhập, vừa kế thừa những quy định đang áp dụng, vừa bổ sung thêm cơ chế để giải quyết những vướng mắc phát sinh trong thực tiễn.

Nếu dự thảo này được thông qua, chính sách thuế đối với nhà đầu tư chứng khoán sẽ không có thay đổi, tiếp tục nộp 0,1% trên giá trị giao dịch từng lần.

Sự điều chỉnh chủ yếu nằm ở hoạt động chuyển nhượng vốn, với việc bổ sung phương án 2% trên giá bán để áp dụng trong trường hợp không thể xác định được giá vốn và chi phí. Đây là nội dung đáng chú ý, nhằm tạo sự rõ ràng và thống nhất cho cả cá nhân cư trú và không cư trú khi tham gia giao dịch vốn.

Lai Phong