Bộ Tài chính: Thu thuế hộ kinh doanh nhỏ trên doanh thu là phù hợp

Phiên thảo luận tại tổ về dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi.

Chiều nay (19/11) Quốc hội sẽ thảo luận tại hội trường về Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi (Dự thảo).

Trước đó, thảo luận tại tổ, một trong các vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm là thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với thu nhập từ kinh doanh. Bộ Tài chính (cơ quan soạn thảo) đã có hồi âm những băn khoăn, đề nghị của đại biểu về nội dung này.

Cụ thể, một số ý kiến đề nghị nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế từ 200 triệu đồng/năm lên mức cao hơn vì ngưỡng hiện nay quá thấp, chưa phản ánh thu nhập thực tế, dễ gây thiệt thòi cho hộ kinh doanh nhỏ. Theo đó, đề nghị tăng ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh từ 200 triệu lên ít nhất 300 - 400 triệu đồng/năm để tương thích với mức giảm trừ gia cảnh, phù hợp chi phí thực tế, đảm bảo công bằng với người làm công ăn lương, tạo động lực chuyển khu vực phi chính thức sang chính thức.

Có ý kiến không đồng tình với quy định tính theo doanh thu 200 triệu đồng, cần phải tính theo thu nhập ròng và nên phân nhóm theo ngành nghề (bán hàng, dịch vụ, sản xuất), cần xây dựng cơ chế thuế minh bạch, hợp lý để “nuôi dưỡng nguồn thu” thay vì thu cứng gây phản tác dụng.

Cơ quan soạn thảo làm rõ, Luật Thuế TNCN hiện hành quy định mức doanh thu không phải nộp thuế TNCN là 100 triệu đồng/năm trở xuống, mức này áp dụng thống nhất với thuế giá trị gia tăng (GTGT) của hộ, cá nhân kinh doanh cũng là 100 triệu đồng/năm trở xuống thì không chịu thuế GTGT.

Luật Thuế GTGT năm 2024 đã điều chỉnh mức này, nâng từ 100 triệu đồng/năm lên 200 triệu đồng/năm, cao hơn mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế là 15,5 triệu đồng/tháng (186 triệu đồng/năm).

Đồng thời, Điều 17 Luật Thuế GTGT năm 2024 cũng đã điều chỉnh mức doanh thu không phải nộp thuế TNCN cũng là 200 triệu đồng/năm và áp dụng từ ngày 1/1/2026.

Do đó, để đảm bảo tính đồng bộ và thống nhất trong hệ thống pháp luật, công bằng giữa các cá nhân có thu nhập từ kinh doanh, dự thảo Luật quy định mức doanh thu năm không phải chịu thuế của cá nhân kinh doanh (áp dụng chung cho các ngành nghề) là 200 triệu đồng/năm.

Đối với cá nhân có thu nhập từ 3 tỷ đồng/năm, dự thảo Luật cũng đã có quy định việc tính thuế trên thu nhập ròng (doanh thu trừ đi chi phí).

Cơ quan soạn thảo cho rằng, việc phân biệt theo nhóm ngành nghề cũng sẽ gây phức tạp trong việc quản lý thu, đồng thời chia nhỏ chính sách, đi ngược với mục tiêu đơn giản, dễ hiểu, dễ thực hiện của quy định pháp luật. Với việc đồng bộ chính sách pháp luật giữa các luật về thuế, luật quản lý thuế đã và đang tạo ra cơ chế thuế minh bạch, “nuôi dưỡng nguồn thu”.

Vẫn ở nội dung này, một số đại biểu cho rằng, mức thuế suất 17% đối với cá nhân kinh doanh doanh thu trên 3 đến 50 tỷ đồng là cao, cần xem xét điều chỉnh hợp lý. Có ý kiến đề nghị đánh giá tác động kỹ và nên chia bậc chi tiết hơn (3 - 30 tỷ đồng: 15%; 30- 50 tỷ đồng: 17%) để tránh gây giảm động lực kinh doanh, khởi nghiệp. Ý kiến khác đề nghị giảm thuế suất tối đa cho cá nhân kinh doanh xuống 15% hoặc cho phép khấu trừ chi phí hợp lý.

Cơ quan soạn thảo hồi âm, để thực hiện chủ trương bỏ hình thức thuế khoán theo Nghị quyết số 68-NQ/TW, khuyến khích cá nhân kinh doanh chuyển đổi lên thành doanh nghiệp, dự thảo Luật đã bổ sung phương thức tính thuế trên thu nhập đối với thu nhập từ kinh doanh của cá nhân cư trú.

Đó là, thuế đối vơí́ cá nhân kinh doanh có doanh thu năm trên 3 tỷ đồng đến 50 tỷ đồng được xác định bằng thu nhập tính thuế nhân với thuế suất 17%; đối với cá nhân kinh doanh có doanh thu năm trên 50 tỷ đồng thì áp dụng thuế suất 20% (nội dung này tương đồng với quy định tại Luật Thuế TNDN về thuế đối với doanh nghiệp có quy mô nhỏ). Thu nhập tính thuế được xác định bằng doanh thu của hàng hóa, dịch vụ bán ra trừ chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh trong kỳ tính thuế.

Mặt khác, nếu điều chỉnh mức thuế suất như ý kiến nêu trên sẽ không khuyến khích được cá nhân kinh doanh chuyển lên thành doanh nghiệp theo tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, cơ quan soạn thảo giải thích.

Bộ Tài chính cũng hồi âm ý kiến đại biểu cho rằng, hộ kinh doanh chuyển từ khoán sang tính theo doanh thu chịu mức thuế suất 1%, 3%, 5% là quá cao, gây thiệt thòi cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ, đối tượng yếu thế. Đề nghị xác định lại thuế suất trên cơ sở tương quan với khu vực doanh nghiệp kê khai, để đảm bảo công bằng và phù hợp thực tiễn.

Cơ quan soạn thảo giải thích, so với quy định hiện hành, việc bỏ cơ chế khoán đối với cá nhân kinh doanh để chuyển sang kê khai áp dụng tỷ lệ thì mức huy động không tăng so với hiện hành.

Nhằm giảm bớt khó khăn, gánh nặng cho cá nhân kinh doanh, đảm bảo các cá nhân có mức doanh thu thấp thì không phải nộp thuế, dự thảo Luật đã quy định cá nhân kinh doanh có thu nhập từ 200 triệu đồng trở xuống thì không phải nộp thuế (mức này hiện cũng đang cao hơn mức giảm trừ gia cảnh của cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công 186 triệu đồng/năm).

Trên cơ sở tiếp thu ý kiến thẩm tra, ý kiến của đại biểu, cơ quan soạn thảo dự kiến báo cáo Chính phủ phương án tiếp thu theo hướng cho phép cá nhân thuộc trường hợp nộp theo tỷ lệ % trên doanh thu (cá nhân có doanh thu từ trên 200 triệu đồng đến 3 tỷ đồng) được trừ 200 triệu đồng trước khi xác định số thuế phải nộp nhằm đảm bảo công bằng với cá nhân có mức doanh thu năm từ 200 triệu đồng trở xuống không phải nộp thuế, theo đó cũng giảm bớt nghĩa vụ về thuế TNCN đối với số đông các hộ, cá nhân kinh doanh. Đối với các cá nhân có doanh thu trên 3 tỷ đồng, thực hiện nộp thuế theo thuế suất (x) thu nhập, không thực hiện trừ 200 triệu đồng trước khi tính thuế (vì đã được trừ chi phí) và cũng nhằm khuyến khích các cá nhân này chuyển đổi lên thành doanh nghiệp.

Các mức tỷ lệ theo từng ngành nghề của cá nhân kinh doanh quy định trên cơ sở kế thừa các quy định hiện hành và thực hiện ổn định thời gian qua. Do đó, cơ quan soạn thảo đề nghị giữ như dự thảo Luật.

Bên cạnh nội dung trên, có ý kiến đại biểu cho rằng, hộ kinh doanh bị đánh thuế trên doanh thu mà không được trừ chi phí, dù lỗ vẫn phải nộp thuế dẫn tới bị thiệt thòi. Đại biểu đề nghị cho phép người nộp thuế nhóm này được lựa chọn nộp theo thu nhập ròng nếu có đủ hóa đơn, chứng từ nhằm khuyên khích minh bạch và thực hiện kế toán đúng quy định.

Theo giải thích của cơ quan soạn thảo, quy định tại dự thảo nhằm đảm bảo thuận lợi và đơn giản cho cá nhân kinh doanh trong việc kê khai và nộp thuế. Việc quy định thu thuế theo tỷ lệ trên doanh thu chỉ áp dụng đối với cá nhân kinh doanh có doanh thu từ trên 200 triệu đến 3 tỷ đồng/năm, đặc thù của các hộ này là hộ kinh doanh nhỏ lẻ, không xác định được chi phí, việc ghi chép sổ sách, chứng từ có thể chưa đầy đủ, do đó, việc thu thuế trên doanh thu là phù hợp.

Đối với hộ kinh doanh có doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm đã quy định áp dụng nộp thuế trên thu nhập (doanh thu - chi phí) để khuyến khích các cá nhân này chuyển lên thành doanh nghiệp.

Nguyễn Lê