Bốn bài học quan trọng cho Mỹ trong lĩnh vực hạt nhân từ 'Chiến dịch Spiderweb' của Ukraine

Căn cứ Không quân Barksdale ở Louisiana là nơi có các máy bay ném bom B-52, đóng vai trò trung tâm trong "bộ ba hạt nhân" của Mỹ. Ảnh: Không quân Mỹ

Bình luận trên mạng tin realcleardefense.com mới đây, Mark J. Massa, Phó Giám đốc Trung tâm Chiến lược và An ninh Scowcroft thuộc Hội đồng Đại Tây Dương (Mỹ) cho rằng "Chiến dịch Spiderweb" táo bạo của lực lượng đặc nhiệm Ukraine, vốn phá hủy hàng chục máy bay quân sự lớn của Nga, bao gồm cả máy bay ném bom có khả năng mang vũ khí hạt nhân, đã làm dấy lên những cuộc tranh luận sôi nổi về bản chất xung đột quân sự.

Nhiều nhà phân tích vội vàng cho rằng chiến dịch này đã "viết lại các quy tắc của chiến tranh". Tuy nhiên, với các chuyên gia về răn đe hạt nhân, cuộc tấn công này mang tính khai sáng theo một cách khác: nó củng cố những nguyên tắc đã tồn tại nhưng ít được chú ý. Đối với các nhà chiến lược hạt nhân Mỹ, chiến dịch đã mang lại ít nhất 4 bài học quan trọng.

Thứ nhất, nguy cơ leo thang hạt nhân không đáng sợ như tưởng tượng: "Chiến dịch Spiderweb" của Ukraine là một đòn giáng mạnh vào niềm tin phổ biến rằng các cuộc tấn công quân sự phi hạt nhân vào các cơ sở hoặc tài sản liên quan đến hạt nhân sẽ tự động dẫn đến leo thang hạt nhân không thể kiểm soát.

Quá nhiều nhà phân tích về các vấn đề hạt nhân dường như đánh giá quá cao rủi ro này. Họ cho rằng, nếu một quốc gia có vũ khí hạt nhân phải đối mặt với các cuộc tấn công vào các địa điểm hoặc tài sản liên quan đến hạt nhân bằng các hệ thống vũ khí thông thường, quốc gia đó sẽ cảm thấy áp lực quá lớn để leo thang đến việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, logic này không được hỗ trợ về mặt kinh nghiệm.

Mặc dù Nga có khả năng đáp trả cuộc tấn công của Ukraine, nhưng việc Nga trả đũa bằng vũ khí hạt nhân ở Ukraine dường như không xảy ra. Điều này đúng ngay cả sau khi Nga đã hạ thấp ngưỡng sử dụng vũ khí hạt nhân vào tháng 9/2024. Các cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine vào nhiều căn cứ máy bay ném bom của Nga chính là hoạt động tấn công có thể kích hoạt ngưỡng thấp hơn của Nga để sử dụng vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, điều đó đã không xảy ra.

Rõ ràng, các quốc gia có vũ khí hạt nhân có thể sử dụng chúng để ép buộc chấm dứt các hoạt động quân sự có thể dẫn đến thiệt hại không thể chấp nhận được, chẳng hạn như phá hủy một phần lớn kho vũ khí hạt nhân. Nhưng chiến dịch của Ukraine vào đầu tháng 6 này là bằng chứng nữa cho thấy các cuộc tấn công không đạt đến ngưỡng này không có khả năng gây ra một cuộc đáp trả hạt nhân lớn.

Thứ hai, lực lượng hạt nhân chỉ đáng tin cậy khi khả năng phòng thủ của chúng vững chắc: Các cuộc tấn công của Ukraine đã minh họa rõ nét sự yếu kém của phi đội máy bay ném bom Mỹ, thường nằm trên đường băng và dễ bị tấn công. Mối đe dọa từ UAV chỉ là một trong nhiều mối đe dọa từ trên không và tên lửa đối với lãnh thổ Mỹ, mặc dù chắc chắn là mối đe dọa ít được cộng đồng chiến lược chú ý hơn.

Cả Báo cáo của Ủy ban Tư thế Chiến lược Quốc hội Mỹ năm 2023 và một nghiên cứu gần đây của Hội đồng Đại Tây Dương về phòng thủ tên lửa đều kết luận rằng Mỹ phải tăng cường phòng thủ trên không và tên lửa. Đặc biệt, cần chú ý đến việc chống lại các cuộc tấn công cưỡng bức vào cơ sở hạ tầng dân sự và quân sự, cũng như vào lực lượng hạt nhân Mỹ.

Đánh giá về các cuộc tấn công trên của Ukraine, Tướng Thomas Bussiere, chỉ huy Bộ tư lệnh tấn công toàn cầu của Không quân Mỹ, cho biết tại một sự kiện của Hội đồng Đại Tây Dương rằng Không quân Mỹ đã triển khai các hệ thống chống UAV xung quanh các căn cứ không quân chiến lược.

Tuy nhiên, các cuộc tấn công vào Nga gần đây nhấn mạnh rằng những nỗ lực này cần được cải thiện và mở rộng, có lẽ dưới sự bảo trợ của "Vòm Vàng" do chính quyền Trump đề xuất. Phòng thủ chủ động này phải được hoàn thiện bằng cách cải thiện khả năng cảm biến, phối hợp tốt hơn giữa các cơ quan liên quan và thúc đẩy các biện pháp thụ động, chẳng hạn như sử dụng các nơi trú ẩn kiên cố trong thời bình, cũng như cảnh báo trên không và các sân bay dự phòng trong xung đột hoặc khủng hoảng.

Thứ ba, UAV cần được đưa vào kế hoạch năng lực hạt nhân: Một sự thật hiển nhiên khác trong các vấn đề hạt nhân, càng trở nên đúng đắn hơn sau chiến dịch của Ukraine là: Các công nghệ tiên tiến và mới nổi có thể hỗ trợ mạnh mẽ cho vũ khí hạt nhân để đe dọa lực lượng hạt nhân chiến lược của đối phương.

Khả năng này đặc biệt hấp dẫn khi các nhà chiến lược hạt nhân Mỹ đang phải đối mặt với thực tế là kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc dự kiến sẽ đạt gần ngang bằng với kho vũ khí hạt nhân của Mỹ vào giữa những năm 2030. Việc đặt vũ khí hạt nhân của đối thủ trong tình trạng nguy hiểm là một phần quan trọng trong cách Mỹ ngăn chặn chiến tranh hạt nhân, nên sự gia tăng kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc gây áp lực buộc Mỹ phải tăng quy mô kho vũ khí hạt nhân của riêng mình. Các loại vũ khí thông thường tiên tiến có thể bổ sung cho các lực lượng này hoặc thậm chí làm giảm mức độ mà Mỹ sẽ cần để mở rộng lực lượng hạt nhân của mình. Có lẽ UAV có thể đóng một vai trò quan trọng trong chương trình đó.

Thứ tư, lực lượng đặc biệt phải là trung tâm của cuộc cạnh tranh cường quốc: Như các chuyên gia tại Hội đồng Đại Tây Dương đã lập luận trong những báo cáo gần đây, lực lượng đặc nhiệm Mỹ, vốn đã bận rộn với hoạt động chống khủng bố và chống nổi loạn ở Trung Đông trong hai thập kỷ, có thể đóng vai trò quan trọng trong cuộc cạnh tranh của Mỹ với các cường quốc như Nga hay Trung Quốc, đánh dấu sự trở lại với nguồn gốc thời Chiến tranh Lạnh của họ. Cuộc tấn công của Ukraine vào máy bay ném bom của Nga được hiểu rõ nhất trong bối cảnh lịch sử lâu dài của hoạt động đằng sau phòng tuyến của đối phương để vô hiệu hóa các sân bay.

Chuyên gia Massa kết luận: "Chiến dịch Spiderweb" của Ukraine chắc chắn là táo bạo và sẽ làm giảm khả năng của không quân tầm xa Nga trong một thời gian. Tuy nhiên, hơn cả việc đánh dấu một chương mới trong lịch sử xung đột, các cuộc tấn công này sẽ thúc đẩy Mỹ giải quyết các điểm yếu mà các nhà chiến lược hạt nhân đã tập trung trong nhiều năm.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc