Bot giao dịch tự động khuấy động thị trường dầu

Ngọc Huyền

(KTSG Online) – Các thị trường dầu thô tương lai dao động tăng giảm mạnh bởi sự trỗi dậy của các quỹ đầu tư dựa vào thuật toán do máy tính điều khiển, hay còn gọi là bot giao dịch tự động.

Thị trường dầu biến động mạnh trong năm nay do sự chi phối của một nhóm đầu tư sử dụng bot giao dịch tự động để mua bán dựa trên xu hướng giá. Ảnh: Bloombeg

Chỉ trong hai tháng qua, giá dầu có lúc tiến sát 100 đô la/thùng để rồi sau đó giảm về sát mức 70 đô la. Vào một ngày trong tháng 10, biên độ dao động của giá dầu lên tới 6%. Và cho đến nay trong năm 2023, các hợp đồng tương lai dầu thô tăng giá hơn 2 đô la một ngày trong 161 lần, nhảy vọt so với những năm trước.

Những gì đang xảy trên thị trường dầu không thể giải thích hoàn toàn dựa vào các quyết định giảm sản lượng của liên minh OPEC+, bao gồm Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và các đồng minh, hay chiến tranh ở Trung Đông. Trong khi các yếu tố cơ bản về cung và cầu vẫn quyết định chu kỳ giá cả, hoạt động giao dịch dầu thô kỳ hạn hàng ngày càng bị các lực lượng đầu cơ chi phối, dẫn đến sự biến động mạnh và tạo ra sự mất kết nối giữa thị trường vật chất và thị trường trên giấy tờ.

Trong nhóm đầu cơ đáng chú ý nhất là các nhà quản lý đầu tư dựa vào thuật toán, thường được gọi là cố vấn giao dịch hàng hóa (CTA).

CTA được định nghĩa là một cá nhân hoặc tổ chức tư vấn về giao dịch hợp đồng tương lai, quyền chọn. Chiến lược giao dịch của họ chủ yếu dựa thuật toán của máy tính, hay còn gọi là bot giao dịch tự động, và dựa trên các quy tắc trong khoảng thời gian tương đối ngắn.

CTA đang nổi lên như một thế lực mạnh mẽ trên thị trường dầu mỏ. Theo Bridgeton Research Group, dù số lượng chỉ chiếm 20% trong nhóm các quỹ tham gia giao dịch dầu thô của Mỹ, nhưng các CTA chiếm gần 60% khối lượng giao dịch dầu thô ròng của nhóm này trong năm nay. Đó là thị phần giao dịch dầu thô Mỹ lớn nhất của các CTA kể từ khi dữ liệu được thống kê vào năm 2017.

Theo dữ liệu từ TD Bank và JPMorgan, dù khó có thể định lượng tổng khối lượng giao dịch của các CTA, nhưng các thuật toán chịu trách nhiệm tới 70% hợp đồng giao dịch dầu thô trung bình một ngày.

“Bạn sẽ hoàn toàn bị sốc về mức độ lớn về vị thế giao dịch của các CTA, có thể lớn hơn cả lượng giao dịch của BP, Shell và Koch cộng lại”, Ilia Bouchouev, đối tác quản lý của Pentathlon Investments, nói.

Các nhà giao dịch, nhà phân tích và nhà quản lý đầu tư trên trường dầu mỏ cho rằng các bot giao dịch tự động làm trầm trọng hơn tình trạng biến động giá dầu thất thường trong năm nay. Chúng đã khuấy đảo các thị trường hàng hóa từ xăng cho đến vàng, loại bỏ các nhà đầu tư truyền thống, khiến OPEC tức giận.

Điều khiến các CTA đầu tư dựa vào thuật toán gây bất ổn cho thị trường dầu vì các bot thường giao dịch theo xu hướng và khuyếch đại đà tăng hoặc đà giảm giá. Khi giá dầu giảm, chúng tự động bán khống, khiến giá thậm chí giảm mạnh hơn, và ngược lại, chúng sẽ mua mạnh khi giá dầu tăng.

Một số nhà phân tích cho rằng các CTA đã góp phần khiến giá dầu được định giá cao quá mức hợp lý theo tiêu chuẩn lịch sử tới 7 đô la mỗi thùng trong đợt tăng giá gần đây.

Ngay cả 1 đô la hoặc 2 đô la tăng thêm ở giá của mỗi thùng dầu cũng ảnh hưởng đến người tiêu dùng do chi phí nhiên liệu đắt đỏ hơn vào thời điểm lạm phát cao dai dẳng. Ví dụ, hồi tháng 8, giá dầu tăng mạnh khiến chi phí xăng dầu chiếm một nửa trong mức tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Mỹ.

“Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) nên biết về các bot giao dịch và ảnh hưởng của chúng trên thị trường dầu”, Rebecca Babin, nhà giao dịch năng lượng của CIBC Private Wealth ở New York, nói.

Theo Babin, các CTA có thể tạo ra những đứt gãy trên thị trường dầu vào những thời điểm họ giao dịch không căn cứ vào các yếu tố cơ bản. Những khoảnh khắc có thể chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, nhưng những biến động giá dầu sẽ ảnh hưởng đến thế giới kinh tế rộng lớn hơn theo nhiều cách khác nhau.

Trong khi các CTA thuật toán bổ sung tính thanh khoản rất cần thiết cho thị trường, chiến lược giao dịch của họ có thể khuếch đại sự dao động giá hàng ngày lên đến mức cực đoan. Trong năm 2022, khi khối lượng giao dịch của các CTA nhanh chóng mở rộng, giá dầu tương lai ở New York tăng hơn 2 đô la mỗi ngày trong 242 lần. Con số này cao hơn 150% so với mức trung bình lịch sử kể từ năm 2000, theo tính toán của Bloomberg.

Theo những người tham gia thị trường, sự khó lường của những biến động thị trường trong năm nay không hề có lợi cho các nhà giao dịch, với nhiều người trong số họ kiếm được ít tiền hơn từ dầu mỏ so với năm ngoái.

Ngược lại, các CTA đang bùng nổ và đạt mức tăng trưởng ba năm liên tiếp trên thị trường năng lượng, theo Stephen Roseme của Bridgeton. Sức hấp dẫn của các bot giao dịch tự động là chúng không bị ảnh hưởng bởi sự thiên vị và cảm xúc và chúng chủ yếu mang tính toán học.

Nhiều CTA đang mở rộng quy mô. Capital Fund Management, có trụ sở tại Paris cho biết, tài sản do CTA quản lý đã tăng lên 3,8 tỉ đô la vào tháng 7-2023 từ mức 2,4 tỉ đô la vào tháng 12-2021. Amapa Capital Advisors và Skylar Capital Management nằm trong số các các quỹ có tài sản tăng gấp đôi hoặc gấp ba trong vòng chưa đầy hai năm.

Sự biến động mạnh của giá dầu khiến các nhà giao dịch truyền thống rời bỏ thị trường. Dữ liệu cho thấy số lượng các vị thế mua/bán đang mở đối với các hợp đồng dầu chủ chốt giảm về mức thấp trong 6 năm.

Theo Bloomberg

Khánh Lan