Bữa cơm chiều 30 Tết!

Bữa cơm chiều 30 Tết có ý nghĩa nghênh đón 3 vị Táo quân từ thiên đình trở về, cộng với con cháu vừa đi tạ mộ về làm lễ mời cơm hội đồng Gia tiên về ăn Tết. Ảnh internet.

Theo Wikipedia, bữa cơm chiều 30 Tết còn gọi là lễ Trừ tịch - là khoảng thời gian chuyển giao thời khắc năm mới và năm cũ (trước nửa đêm).

Trừ tịch là khoảng thời gian thiêng liêng nhất của năm khi các gia đình sum họp, chuẩn bị đón năm mới với những điều tốt lành sẽ đến và tiễn trừ xui rủi năm cũ. Trừ tịch ("trừ" nghĩa là thay đổi, hoán đổi và "tịch" là đêm - "trừ tịch" nghĩa là "đêm của sự thay đổi", "đêm của thời khắc giao thời").

Theo tục lệ cổ truyền, bữa cơm chiều 30 Tết rất quan trọng với mọi gia đình. Bữa cơm chiều 30 Tết còn có ý nghĩa nghênh đón 3 vị Táo quân từ thiên đình trở về. Cộng với con cháu vừa đi làm lễ tạ mộ về thì làm lễ mời cơm hội đồng Gia tiên cuối năm.

Lễ Trừ tịch thường tổ chức vào ngày cuối cùng trong năm - ngày nay kết hợp với lễ tạ Gia tiên (sau lễ tạ mộ). Đặc điểm của lễ Trừ tịch là đêm cuối năm rất tối trời, người xưa có câu "tối như đêm ba mươi" chỉ đêm Trừ tịch.

Trừ tịch được coi là khoảng thời gian của sự yên nghỉ, giũ bỏ những muộn phiền, là đêm của tĩnh lặng và thiêng liêng. Trong khoảng trừ tịch, người ta lo quét dọn sạch sẽ những gì là nhơ bẩn, dọn sạch những phiền muộn, bất hòa của đời sống để chuẩn bị cho một ngày mới bắt đầu của năm mới.

Bởi vậy, bữa cơm tất niên cuối năm không chỉ là bữa cơm sum họp gia đình mà còn là mâm cơm lễ nghĩa của con cháu đối với người khuất bóng. Ảnh internet.

Lễ trừ tịch thường được thực hiện vào giờ Tý (23 giờ đến trước đến 1 giờ sáng hôm sau) - khoảnh khắc bao hàm là 1 giờ của năm cũ, và 1 giờ của năm mới.

Vào Lễ trừ tịch được gia chủ thắp hương trước bàn thờ tổ tiên, với mâm xôi - con gà trống luộc (hoặc mâm xôi với chân giò lợn). Trong bữa ăn chiều 30 Tết người ta nhắc đến công ơn trời đất, tổ tiên, tạ lỗi cùng cha mẹ, làm hòa với nhau, trút bỏ điều xấu và hứa hẹn những điều tốt đẹp sẽ thực hiện.

Dù không có tôn giáo nào hay chẳng có gia đình để sum họp, nhưng trong giờ khắc thiêng liêng đó mọi người hay rủ nhau đi chùa, đến nhà thờ, hay nơi linh thiêng nào đó để thắp nén hương và nhận lộc đầu năm.

Bữa cơm tất niên là bữa cơm cuối cùng của năm cũ để bắt đầu bước vào một năm mới. Với nhiều người Việt Nam, bữa cơm Tất niên có ý nghĩa vô cùng đặc biệt, không chỉ là một bữa ăn thường ngày, mà là bữa cơm đoàn viên, là thời khắc thiêng liêng nhất trong 1 năm qua đi.

Tết là dịp đoàn viên bên gia đình. Chỉ có "3 ngày Tết, 7 ngày Xuân" (theo tập quán của người xưa 3 ngày đầu lễ cha mẹ, thầy, 7 ngày sau du xuân), nên dù bận bịu đến đâu, xa đến cỡ nào, những người con cũng cố gắng thu xếp để về gia đình sum họp. Nếu những ai may mắn còn cha mẹ thì được "tay bắt mặt mừng" cùng ăn chung bát, chung mâm hàn huyên tâm sự đủ điều. Còn không may ba mẹ đã về với tổ tiên thì con cái thắp nhang, cúng mâm cơm cuối năm.

Mâm cơm gia đình truyền thống của Việt Nam có tình yêu thương của các thành viên qua sự chăm sóc lẫn nhau trong từng món ăn - những chia sẻ thực sự làm ta cảm thấy yêu bữa cơm tất niên của người Việt, yêu quê hương nguồn cội của mình. Bởi vậy, bữa cơm tất niên cuối năm không chỉ là bữa cơm sum họp gia đình mà còn là mâm cơm lễ nghĩa của con cháu đối với người khuất bóng.

Tình cảm gia đình có thể không lung linh bằng tình yêu, không sôi động như tình bạn - nhưng lại là thứ tình cảm thiêng liêng mà chúng ta không thể tìm thấy được ở bất cứ đâu ngoài xã hội - đó chính là máu mủ tình thâm.

Dù thắng hay thua, thành hay bại thì mọi thứ đã qua 364 ngày vật lộn, còn đúng 1 ngày tâm tư lắng đọng gác lại mọi sự xô bồ ồn ã để được cùng các thành viên trong nhà ôn cũ, hướng mới. Trên hết bữa cơm tất niên có ý nghĩa thiêng liêng mà trọng đại – đó là bữa cơm đoàn viên, là sợi dây vô hình kết nối các thành viên, các thế hệ trong nhà.

Nếu ta có một chốn để về - đó gọi là nhà. Nếu ta có một nơi để yêu thương - đó gọi là gia đình. Nếu ta có cả hai thì đó là hạnh phúc. Cứ mỗi độ Tết đến xuân về nhà nào bữa cơm chiều 30 Tết có đầy đủ con cháu trong nhà - chứng tỏ gia đình đó hạnh phúc viên mãn, là niềm tự hào của các thành viên trong gia đình bởi họ là những người may mắn có một chốn để về.

Đinh Thủy Long - Uyển Hương