Bức tranh buồn một 'thế hệ đặc biệt' ở Mỹ

Khi người mẹ chuyển vào viện dưỡng lão vào năm 2009, ông Anthony Forrest vẫn cố giữ tinh thần lạc quan, mặc dù ông phải đối mặt vô vàn khó khăn cũng như không có nơi nào để đi ngoài căn hộ ở Washington, D.C. (Mỹ) mà hai mẹ con sinh sống trước đó.

Đến khi một người cháu gái cảnh báo rằng cô sẽ trả căn hộ cho chủ đất thì ông mới vội vàng thu dọn đồ đạc rồi ngủ qua đêm trong một bãi đậu xe gần đó, bắt đầu khoảng thời gian 15 năm vô gia cư giữa độ tuổi trung niên của mình.

Theo tờ New York Times, hoàn cảnh của ông Forrest đã trở thành một trong nhiều ví dụ điển hình cho việc thế hệ "hậu bùng nổ dân số" (late baby boomers) - những người sinh từ giữa thập niên 1950 đến giữa thập niên 1960 - phải vật lộn kiếm sống đang khiến tình trạng vô gia cư tại Mỹ gia tăng như thế nào.

Khó khăn thời cuộc

Trước đó, ông Forrest từng có nhiều cơ hội để thành công như hai người anh của mình. Thế nhưng, khi ông tốt nghiệp trung học vào năm 1974 và bắt đầu đi làm, nền kinh tế Mỹ đang phải trải qua cuộc suy thoái tồi tệ nhất kể từ Đại Khủng hoảng và thêm hai cuộc suy thoái nữa diễn ra vào đầu thập niên 1980.

Hoàn cảnh của ông Forrest đã trở thành một trong nhiều ví dụ điển hình cho những thách thức mà thế hệ "hậu bùng nổ dân số" phải đối mặt. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Việc kinh tế suy thoái trong thời gian dài đã để lại những ảnh hưởng dai dẳng lên nhóm người lao động trẻ cùng thế hệ với ông Forrest. Họ phải đối mặt tình trạng thu nhập và cơ hội việc làm ngày càng giảm.

Hệ quả là trong khi thế hệ trước có công việc, có thể tham gia công đoàn trong thời kỳ thu nhập từ lao động tay chân đang tăng, thì thế hệ của ông Forrest lại chứng kiến sự suy yếu của công đoàn và tiền lương giảm sút.

Ông Forrest chọn làm việc vệ sinh trong các tòa nhà lớn và rửa bát trong các cơ sở công cộng. Những công việc đó có thu nhập thấp, thường không có nhiều giờ làm trong một nền kinh tế ngày càng ít cần lao động chân tay.

Hai thập niên sau khi ông bắt đầu đi làm, tiền lương của nhóm 10% lao động có thu nhập thấp nhất đã giảm gần 10%. Ông Forrest xoay xở phần nào bằng cách sống cùng cha mẹ của mình.

Vướng lao lý vì ma túy rồi gặp tai nạn giao thông khiến việc sống nhờ vào người mẹ dần trở thành phao cứu sinh duy nhất mà ông có khi bước vào tuổi trung niên, cho đến khi mẹ ông bị bệnh tim và phải chuyển vào viện dưỡng lão rồi qua đời sau đó.

Bức tranh chung

Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người thuộc nhóm "hậu bùng nổ dân số" như ông Forrest thực sự đã phải đối mặt tỉ lệ vô gia cư cao một cách bất thường so với các thế hệ khác.

Thực tế này đã góp phần làm gia tăng tình trạng người vô gia cư tại Mỹ. Trong vòng 4 năm qua, số người vô gia cư tại Mỹ từ 65 tuổi trở lên đã tăng thêm hơn 70.000.

Sự tồn tại của một thế hệ đặc biệt dễ rơi vào cảnh vô gia cư này lần đầu được chú ý vào năm 2013 trong một nghiên cứu do TS xã hội học Dennis Culhane thuộc ĐH Pennsylvania dẫn đầu.

Phân tích dữ liệu điều tra dân số theo từng thập niên, họ nhận thấy rằng suốt cuộc đời của mình, những người sinh vào nửa sau của thế hệ baby boomers có khả năng trở thành người vô gia cư cao hơn ít nhất 1,5 lần so với những người sinh muộn hơn họ khoảng một thập niên. Kết quả này đúng với bất kỳ độ tuổi nào, bất kể bối cảnh kinh tế suy thoái hay tăng trưởng và bất kể vùng địa lý.

Ngoài ra, khi tới tuổi 60, những người thuộc thế hệ này có khả năng vô gia cư cao hơn 1,4 lần so với những người sinh trước họ 10 năm. Tỉ lệ này tăng lên mức 2 lần khi so với những người sinh trước họ 20 năm.

Những người thuộc nhóm "hậu bùng nổ dân số" như ông Forrest đang phải đối mặt tỉ lệ vô gia cư cao một cách bất thường. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Cũng giống như ông Forrest, nhiều người cao tuổi cho biết họ vô gia cư sau khi cha mẹ mất. Trong một khảo sát do Sáng kiến Benioff về Nhà ở và Vô gia cư tại ĐH California (Mỹ) thực hiện với những người từ 50 tuổi trở lên, hơn 1/8 người tham gia khảo sát cho biết cái chết của người thân hoặc bạn bè là nguyên nhân khiến họ thành vô gia cư.

“Chúng tôi nghe điều đó lặp đi lặp lại. Thường là những người đàn ông làm các công việc lương thấp cả đời và sống dựa vào mẹ” - TS Margot Kushel, Giám đốc chương trình Sáng kiến Benioff, cho hay.

Các chuyên gia cho rằng chính quy mô dân số đông đảo của thế hệ này khiến họ phải đối mặt sự cạnh tranh khốc liệt về việc làm và nhà ở ngay từ khi bước vào tuổi trưởng thành.

Thêm vào đó, họ tham gia lao động giữa lúc kinh tế Mỹ suy thoái trầm trọng và đang chuyển mình nhanh chóng sang một nền kinh tế hậu công nghiệp cần ít những lao động tay chân hơn trước, khiến giá nhà tăng cao vút: Ngôi nhà mà cha mẹ ông Forrest từng thuê, nay đã được tân trang lại và có giá bán hơn 1 triệu USD.

Điều này đã đẩy một bộ phận lớn thế hệ "hậu bùng nổ dân số" phải sống phụ thuộc nặng nề vào cha mẹ mình. Đến nay, khi cha mẹ họ qua đời, chuỗi bi kịch của thế hệ này tiếp tục kéo dài khi hàng nghìn người rơi vào tình trạng vô gia cư đúng vào lúc chính họ bước vào tuổi già.

Các câu chuyện về thế hệ này thường bị coi là hệ quả của sự thiếu trách nhiệm cá nhân. Những người vô gia cư vẫn nhận được hàng loạt hỗ trợ từ các chương trình phúc lợi xã hội của chính phủ Mỹ. Tuy vậy, các con số vẫn cho thấy một bức tranh đáng suy ngẫm về vấn đề cách biệt thế hệ và vô gia cư tại Mỹ.

“Bạn đang có một thế hệ con cái trưởng thành phụ thuộc vào cha mẹ vì họ không đủ khả năng chi trả nhà ở. Khi cha mẹ qua đời, họ không còn nơi nào để sống [...] Có điều gì đó đã xảy ra với nhóm người này như một tập thể chung, và điều đó vẫn đang tiếp tục dẫn đến tình trạng vô gia cư của nhiều người” - ông Culhane nhận định.

TRỌNG TẤN