Buộc dùng xăng E10: Động cơ ô tô, xe máy đời cũ không tương thích xử lý thế nào?

Bộ Công Thương đề xuất từ 1/1/2026, toàn bộ xăng được pha chế, phối trộn, kinh doanh để sử dụng cho phương tiện cơ giới dùng động cơ xăng trên toàn quốc là xăng E10.

Tuy nhiên, bộ này cũng thừa nhận xăng E5RON92 đã được bán trên phạm vi toàn quốc nhưng tỷ lệ tiêu thụ có xu hướng giảm, từ mức trên 40% tổng lượng xăng tiêu thụ trong nước giai đoạn 2018-2019 xuống còn khoảng 20% từ năm 2023 đến nay. Nguyên nhân một phần do tâm lý hoài nghi về tác động đối với động cơ vẫn tồn tại ở nhiều nhóm người tiêu dùng.

Điều này không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà tại nhiều quốc gia khác, tình trạng cũng tương tự. Nhưng hiện nay, xăng E10 đang được sử dụng phổ biến, người dân coi đó là xăng thông thường.

Buộc sử dụng xăng E10, không có sự lựa chọn nào khác

Bộ Công Thương dẫn chứng, Philippines có số lượng ô tô bình quân đầu người thấp hơn tại Việt Nam, năm 2019 ước tính dưới 50 ô tô/1.000 người (Philippines có nhiều xe máy và xe jeepney, thay vì ô tô cá nhân). Độ tuổi trung bình của ô tô là khoảng 11-12 năm, tương tự như Việt Nam và Thái Lan, cho thấy số lượng đáng kể những phương tiện từ những năm 2000.

Quốc gia Đông Nam Á này triển khai chương trình xăng pha ethanol thông qua Đạo luật nhiên liệu sinh học năm 2006 (RA 9367), bắt đầu với E5 và sau đó bắt buộc sử dụng E10 trong tất cả các loại xăng trên toàn quốc từ tháng 4/2023. Theo đó, mọi loại xăng được bán ra (bất kể chỉ số octan) phải chứa 10% ethanol.

Ở Philippines, ô tô, xe máy bắt buộc phải sử dụng xăng E10, còn Việt Nam đang đề xuất phủ sóng loại xăng sinh học này từ năm 2026. Ảnh: Phạm Hải

Trong khi tại Việt Nam hiện vẫn tồn tại song song nhiều loại xăng (E5 RON92 và RON95), thì ở Philippines, E10 đã trở thành loại nhiên liệu mặc định cho tất cả người dùng. Điều này đồng nghĩa, nếu phương tiện không tương thích với E10 thì gần như không có lựa chọn thay thế khả thi.

Do đó, đảm bảo khả năng tương thích của đội xe là mối quan tâm đặc biệt tại thời điểm ban hành lệnh.

Sau khi tham khảo ý kiến của các nhà sản xuất ô tô và nghiên cứu dữ liệu quốc tế, Bộ Năng lượng Philippines (DOE) đưa ra quan điểm chính thức rằng việc sử dụng xăng pha ethanol 10% là an toàn cho tất cả động cơ xăng, giúp người tiêu dùng bớt lo ngại.

DOE tuyên bố không cần phải sửa đổi bất kỳ loại xe nào để có thể sử dụng E10. Trong khi đó, các nhà sản xuất ô tô cho biết các mẫu xe của họ từ giữa những năm 1990 trở đi có thể chịu được E10. Ví dụ, Toyota Motor Philippines và các thành viên khác của Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Philippines (CAMPI) cam kết các dòng sản phẩm của họ đã sẵn sàng cho E10.

Ô tô, xe máy đời cũ sẽ ra sao?

Giống như ở thị trường khác, một phần nhỏ các loại xe cũ (động cơ có bộ chế hòa khí...) đang là vấn đề. Trên thực tế, gánh nặng phải dồn cho những người sở hữu xe cũ để thích ứng. Một số thợ máy khuyến nghị thay bộ lọc nhiên liệu thường xuyên hơn hoặc sử dụng chất phụ gia thay thế cho những xe đời cũ hơn đời 1995.

Tuy nhiên, không có vấn đề nào trên diện rộng được báo cáo sau khi triển khai E10. Theo thời gian, thị trường Philippines đã chấp nhận E10 là xăng thông thường - người lái xe đã sử dụng loại xăng này trong hơn một thập kỷ mà không có sự cố nào xảy ra.

Các nhà sản xuất ô tô vẫn tiếp tục bán xe mà không có bất kỳ cảnh báo đặc biệt nào, đồng thời các trung tâm dịch vụ, đại lý cũng không báo cáo thiệt hại bất thường liên quan đến nhiên liệu do ethanol gây ra.

Đáng chú ý, phần lớn xe hơi ở Philippines là xe cũ nhập khẩu, chủ yếu từ Nhật Bản và một số quốc gia khác. Trong khi đó, tại Nhật Bản, E10 không được sử dụng rộng rãi (chỉ có một số thử nghiệm với E3, E5, nhưng không áp dụng toàn quốc). Tuy nhiên, các hãng xe Nhật vẫn thiết kế những mẫu xe từ thập niên 1990 có khả năng xử lý tới 10% ethanol, nhằm đáp ứng nhu cầu xuất khẩu sang các thị trường sử dụng E10.

Điều này có thể có lợi cho tình hình của Philippines - ngay cả hàng nhập khẩu đã qua sử dụng cũng không bị ảnh hưởng bởi thay đổi này. Ngoài ra, các mẫu xe phổ biến (Toyota Corolla, Mitsubishi Adventure...) vào những năm 2000 đã có hệ thống phun nhiên liệu và đường ống nhiên liệu tương thích.

Những hạn chế của nhà sản xuất tại Philippines chủ yếu được thông báo qua sách hướng dẫn sử dụng. Chẳng hạn, một số mẫu xe hiệu suất cao của châu Âu có thể chỉ ghi “tối đa 5% ethanol”, nhưng những mẫu xe này rất hiếm. Phần lớn các loại xe ô tô thông dụng (Toyota, Honda, Hyundai...) đều cho phép sử dụng E10 trong sách hướng dẫn.

Tại Philippines, các trạm xăng đều dán nhãn nhiên liệu là E10, nhưng do đây là lựa chọn duy nhất, người tiêu dùng buộc phải tin tưởng vào khả năng tương thích của xe với loại xăng này.

Khi Philippines chuyển sang sử dụng xăng E20, DOE đã ban hành danh sách "cảnh báo về xe tương thích với xăng E20", chỉ rõ những mẫu xe có thể sử dụng an toàn. Giai đoạn đầu, đây chỉ là lựa chọn tự nguyện cho các chủ xe đời mới có khả năng sử dụng nhiên liệu linh hoạt.

Hiện tại, tất cả phương tiện sử dụng xăng ở Philippines đều chạy với E10 theo mặc định, và họ đã thực hiện thành công.

Ở phân khúc xe máy, giống như Việt Nam, Philippines có nhiều xe máy hơn ô tô. Hầu hết xe máy được bán trong thập kỷ qua đều có động cơ có thể xử lý được E10 (các nhà sản xuất như Honda và Yamaha đã đảm bảo điều này).

Tuy nhiên, xe máy nói chung không được khuyên dùng xăng pha ethanol trên 10% vì động cơ chế hòa khí nhỏ hơn của xe có thể chạy yếu nếu có các bộ phận cao su dễ bị nở ra do ethanol. Tình hình cũng tương tự tại Thái Lan, nơi hầu hết xe máy sử dụng xăng sinh học (E10) mà không phải E20.

Từ phía người dùng, ban đầu vẫn có quan niệm sai lầm rằng sự cố động cơ là do E10, song thực tế là do những yếu tố khác tác động. Đến nay, người dân Philippines coi E10 đơn giản là xăng thông thường.

Tâm An