Bước ngoặt du lịch Buôn Đôn: Chuyển đổi để phát triển bền vững

Hành trình mới cho voi Buôn Đôn, từ khai thác đến bảo tồn

Huyện Buôn Đôn (tỉnh Đắk Lắk), từ lâu đã được mệnh danh là xứ sở của voi. Nhắc đến Buôn Đôn, người ta nghĩ ngay đến hình ảnh đàn voi nhà phục vụ khách du lịch với nhiều dịch vụ như cưỡi voi vượt sông Sêrêpôk, cưỡi voi đi tham quan buôn làng…. Hình ảnh voi Bản Đôn qua câu hát "chú voi con ở Bản Đôn" đã góp phần mang thương hiệu du lịch Bản Đôn đến gần hơn với du khách trong và ngoài nước.

Song, vì nhiều nguyên nhân, đến nay số lượng voi nhà trên địa bàn huyện Buôn Đôn bị giảm đáng kể. Việc khai thác voi làm du lịch cũng đã ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và đời sống của voi. Đáng chú ý, chưa có voi cái nào sinh nở thành công, trong khi tuổi của các cá thể voi ngày càng cao và đàn voi nhà đang ngày càng bị giảm dần.

Trên địa bàn huyện Buôn Đôn còn lại hơn 20 con voi nhà.

Trước tình hình đó, ngày 7/3, Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk (Simexco Daklak) đã phối hợp với UBND huyện Buôn Đôn, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức Hội thảo Câu chuyện của voi.

Ông Y Si Thắt Ksơr, Phó Chủ tịch UBND huyện Buôn Đôn chia sẻ: "Trong quá khứ, hoạt động cưỡi voi từng mang lại nguồn thu lớn, góp phần phát triển kinh tế du lịch và giải quyết việc làm cho các chủ nài voi. Tuy nhiên, hình thức này dần bộc lộ nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến sức khỏe, tuổi thọ của voi do chở khách liên tục, làm việc kiệt sức. Việc cưỡi voi cũng không phù hợp với xu hướng phát triển du lịch bền vững".

Phó Chủ tịch UBND huyện Buôn Đôn không khỏi lo lắng khi nhắc đến việc suy giảm đàn voi nhà trên địa bàn. "Như chúng ta được biết, tổng thể đàn voi nhà của cả tỉnh Đắk Lắk hiện nay chỉ còn 35 con. Đặc biệt, huyện Buôn Đôn chỉ còn lại 21 con voi nhà. Đây là một vấn đề hết sức trăn trở, nếu chúng ta không thay đổi phương thức khai thác, nguy cơ voi bị tuyệt chủng là rất lớn".

Ông Y Si Thắt Ksơr, Phó Chủ tịch UBND huyện Buôn Đôn không khỏi lo lắng khi nhắc đến việc suy giảm đàn voi nhà hiện nay.

Nhận thức được điều đó, thời gian qua, UBND huyện Buôn Đôn đã phối hợp với các đơn vị có liên quan đã có chủ trương dần thay thế cưỡi voi bằng mô hình du lịch thân thiện cùng với voi, chuyển đổi mô hình du lịch voi bền vững.

Để đảm bảo hài hòa giữa bảo tồn voi và phát triển kinh tế của huyện Buôn Đôn trong thời gian tới, ông Y Si Thắt Ksơr cho rằng, cần thay thế cưỡi voi bằng trải nghiệm tương tác gần gủi, thân thiện với voi. Cụ thể, du khách cùng quản tượng cho voi ăn, tắm cho voi; theo dõi voi di chuyển trong môi trường tự nhiên; tìm hiểu về văn hóa của voi gắn với đời sống của người đồng bào dân tộc Tây Nguyên; phát triển các tour du lịch sinh thái kết hợp tham quan rừng, tìm hiểu hệ sinh thái nơi voi sinh sống.

Bên cạnh đó, tăng cường hợp tác hỗ trợ chủ voi và quản tượng như: Hỗ trợ kinh phí cho các hộ nuôi voi khi chuyển mô hình, đảm bảo sinh kế thay thế. Đồng thời, đào tạo lại đội ngũ quản tượng, giúp họ chuyển đổi nghề nghiệp từ điều khiển voi sang hướng dẫn viên du lịch chuyên sâu về văn hóa voi.

Ngoài ra, cần thu hút đầu tư, phát triển sản phẩm du lịch đặc sắc. Hợp tác với doanh nghiệp du lịch để quảng bá hình ảnh du lịch voi theo hướng bền vững.

Hàng loạt trải nghiệm mới

Cùng với sự nỗ lực của các ngành chức năng, kể từ ngày 10/2/2023, Trung tâm Du lịch Cầu treo Buôn Đôn thuộc Chi nhánh Du lịch và Khách sạn Biệt Điện (Công ty TNHH MTV xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk) cũng trở thành đơn vị đầu tiên chấm dứt hoàn toàn dịch vụ du lịch cưỡi voi. Thay vào đó là những sản phẩm du lịch mới đậm nét văn hóa truyền thống, hướng đến mô hình du lịch thân thiện với voi.

Ông Thái Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk nói về các hoạt động nhằm đảm bảo sức khỏe và phúc lợi cho voi nhà.

Theo ông Thái Anh Tuấn, Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk, sự thay đổi này nhằm đảm bảo sức khỏe và phúc lợi cho voi. Hàng ngày, voi được đưa đi tắm rửa, chăm sóc sức khỏe chu đáo, kiểm tra cơ thể và kịp thời chăm sóc, xử lý khi có những tác động bên ngoài hoặc bị thương từ những xung đột giữa voi rừng và voi nhà.

Bên cạnh đó, chế độ ăn uống của voi cũng đầy đủ dinh dưỡng, ngoài các thức ăn tự nhiên như măng tre, cây, lá, còn có ngô, mía, chuối, muối,… Từ đó, đảm bảo cho voi có cuộc sống thoải mái và khỏe mạnh hơn.

Các chương trình huấn luyện và chăm sóc voi cũng đã chuyển từ các hình thức có tính chất bạo lực (dùng gây K’reo bằng kim loại để điều khiển voi) sang các hình thức thân thiện hơn (dùng gậy mây có dây thừng nhỏ để điều khiển voi).

Nhằm tạo sự kết nối gần gũi giữa du khách và voi, Trung tâm Du lịch Cầu Treo Buôn Đôn đã triển khai mô hình: "Tôi cười với voi, tôi ngừng cưỡi voi". Theo đó, thay vì cưỡi voi, du khách có thể tham quan và quan sát voi trong môi trường tự nhiên, trải nghiệm cho voi ăn, tắm và té nước cùng voi, chụp ảnh thân thiện với voi... Sự thay đổi này không chỉ giúp giảm căng thẳng cho voi mà còn mang lại những trải nghiệm chân thực, nhân văn hơn cho du khách...

Cố vấn kỹ thuật Tổ chức Động vật Châu Á (AAF) Ryan Hockley nói về những lợi ích của việc thực hiện mô hình voi thân thiện.

Cố vấn kỹ thuật Tổ chức Động vật Châu Á (AAF) Ryan Hockley chia sẻ: "Chúng tôi tin rằng khi voi được sống trong môi trường thuận lợi như vậy sẽ giảm được rất nhiều căng thẳng cho voi và sẽ giảm thiểu được nguy cơ mất an toàn. Chúng ta cũng thấy hiện tại các xu hướng du lịch trên thế giới đang chuyển đổi sang các loại hình du lịch có văn hóa, mang tính bền vững đáp ứng các yếu tố đảm bảo về vấn đề bảo tồn, thiện với môi trường, thân thiện với động vật. Nếu như chúng ta có thể xây dựng được mô hình du lịch đáp ứng đúng các tiêu chuẩn về văn hóa và các yếu tố thân thiện với động vật, thì có thể để kết nối với mạng lưới khách du lịch quốc tế và cơ hội kinh doanh sẽ tốt hơn nhiều".

Trao đổi với Người Đưa Tin, bà Nguyễn Thụy Phương Hiếu, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk, mô hình du lịch thân thiện với voi là một hướng đi của tỉnh trong việc bảo tồn động vật hoang dã quý hiếm. Thực hiện sự chỉ đạo của tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk đã chỉ đạo các đơn vị du lịch triển khai thay thế dần và chấm dứt mô hình du lịch cưỡi voi sau năm 2026. Đồng thời, đề nghị các đơn vị doanh nghiệp du lịch, các địa phương có voi phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) đồng loạt triển khai mô hình này.

Cho đến nay, các đơn vị ở huyện Buôn Đôn đã hoàn toàn dừng việc cưỡi voi và chuyển sang mô hình du lịch thân thiện với voi. Đáng chú ý, trong mô hình thân thiện, các doanh nghiệp, đơn vị đã kết hợp, đổi mới nhiều hoạt động gắn với sản phẩm dịch vụ tại đơn vị. Nhờ vậy, du khách khi đến đây không chỉ trải nghiệm các dịch vụ về voi mà còn được trải nghiệm nhiều hoạt động mới như: trải nghiệm trên sông Sêrêpốk, văn hóa Lào, ẩm thực truyền thống,... Qua đó, cũng góp phần tạo điểm nhấn, sự riêng biệt so với các điểm du lịch ở các địa phương khác.

Bà Hiếu cho rằng, để thực hiện thành công mô hình du lịch thân thiện với voi, ngoài nguồn lực của Tổ chức Động vật châu Á (AAF) hỗ trợ thì cần phải tập trung nhiều nguồn lực khác, có sự đồng lòng của ngân sách nhà nước, các nguồn lực của các tổ chức, cũng như của doanh nghiệp và người dân. Chỉ có như vậy, mới có thể bảo tồn quần thể voi.

Du khách thích thú khi được trải nghiệm hoạt động cho voi ăn.

Mô hình du lịch thân thiện với voi đã tạo ra những trải nghiệm ý nghĩa cho du khách.

Giây phút thưởng thức các món ăn yêu thích của voi.

Khánh Ngọc