Bứt tốc xây dựng nông thôn mới ở Đắk Lắk: Bí quyết từ HTX

Giai đoạn 2021 – 2025, Đắk Lắk đã đạt nhiều dấu ấn quan trọng trong xây dựng nông thôn mới (NTM), khẳng định quyết tâm nâng cao đời sống của người dân nông thôn và phát triển bền vững.

Nâng tầm, xuất khẩu sản phẩm OCOP

Đến tháng 6/2025, toàn tỉnh có 81/149 xã đạt chuẩn NTM, chiếm 54,3% tổng số xã; 8 xã được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao, 1 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu và TP. Buôn Ma Thuột (cũ) hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Song song với đó, chương trình OCOP tiếp tục mang lại những kết quả tích cực. Toàn tỉnh có 329 sản phẩm được xếp hạng từ 3 sao trở lên, trong đó có 2 sản phẩm đạt 5 sao cấp quốc gia, khẳng định bước tiến mới trong phát triển kinh tế nông thôn và gia tăng giá trị hàng hóa nông sản địa phương.

Trong giai đoạn 2026 – 2030, Đắk Lắk đặt mục tiêu sau khi sáp nhập đơn vị hành chính sẽ có 68/88 xã đạt chuẩn NTM; 13 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 7 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.

Một trong những điểm sáng trong đóng góp vào xây dựng NTM phải kể đến là HTX SX-TM DVNN Macca Ea H’leo (xã Ea Hiao). HTX được thành lập vào tháng 5/2021 với 21 thành viên và 57 hộ liên kết, diện tích sản xuất ban đầu 109ha, sản lượng khoảng 20 tấn. Sau hơn 3 năm hoạt động, HTX đã mở rộng quy mô lên 31 thành viên, liên kết cùng 58 hộ dân, phát triển trên diện tích 150ha với 2 loại cây chủ lực là cà phê và mắc ca.

Sản phẩm OCOP của HTX khẳng định bước tiến mới trong phát triển kinh tế nông thôn và gia tăng giá trị hàng hóa nông sản địa phương.

Năm 2022, sản phẩm cà phê bột chất lượng cao Ea H’leo và mắc ca Ea H’leo được công nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh, đồng thời được bình chọn là sản phẩm tiêu biểu của HTX năm 2024. Đặc biệt, đây là sản phẩm đầu tiên của huyện Ea H’leo (trước đây) đạt OCOP 4 sao. Cùng năm, HTX được trao Giải thưởng Mai An Tiêm lần thứ nhất của Liên minh HTX Việt Nam – minh chứng cho uy tín và chất lượng sản phẩm nông nghiệp địa phương.

Đặc biệt, tháng 12/2024, HTX đã ký hợp đồng xuất khẩu chính ngạch 35 tấn mắc ca sang thị trường Hàn Quốc với Công ty Cổ phần IDEA BUCKET và ủy thác cho Công ty TNHH Vietnox Agri (phường Buôn Ma Thuột) vận chuyển xuất khẩu.

Ngoài ra, HTX cũng đã ký kết tiêu thụ 120 tấn mắc ca với Công ty TNHH SP hữu cơ Ánh Dương (xã Ea Kar) và tham gia trưng bày, quảng bá sản phẩm tại Triển lãm nông sản quốc tế các nước tiểu vùng sông Mê Kông tại Viêng Chăn (Lào).

Toàn bộ sản phẩm đều mang thương hiệu, bao bì, nhãn mác của HTX và được bày bán tại các chuỗi siêu thị lớn tại Hàn Quốc. Đây là bước tiến quan trọng, mở ra cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi liên kết giá trị và mở rộng thị trường quốc tế.

Theo ông Nguyễn Văn Bình, Phó Chủ tịch HĐQT HTX, để đạt được hợp đồng này, sản phẩm phải bảo đảm chất lượng đồng nhất từ khâu chăm sóc, thu hoạch, chế biến đến đóng gói. Đối tác Hàn Quốc còn yêu cầu HTX minh bạch thông tin về vùng nguyên liệu, nhật ký canh tác, chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm và quy trình truy xuất nguồn gốc. Công nhân tham gia đóng gói phải được trang bị bảo hộ đầy đủ, bảo đảm an toàn và chuyên nghiệp.

Song song với nỗ lực mở rộng thị trường, HTX Macca Ea H’leo đã được nghiệm thu đề án “Hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến trong sản xuất hạt mắc ca” với tổng kinh phí 286 triệu đồng do Sở Công Thương tỉnh Đắk Lắk phê duyệt cùng sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh. Nhờ đó, HTX từng bước hiện đại hóa dây chuyền chế biến, nâng cao hiệu quả sản xuất.

Hiện nay, sản phẩm mắc ca của HTX không chỉ được đánh giá cao tại Hàn Quốc mà còn đang được nhiều thị trường lớn quan tâm. Các đối tác ở Canada, Philippines, Malaysia, Mỹ… đã lấy mẫu kiểm định và cho phản hồi tích cực; trong đó một doanh nghiệp Mỹ đề xuất hợp tác cung ứng hàng trăm tấn mỗi năm.

Đây không chỉ là hướng đi tạo ra giá trị gia tăng cao mà còn góp phần thay đổi hiệu quả sản xuất nông nghiệp địa phương, củng cố uy tín sản phẩm qua chương trình OCOP, chuyển đổi cây trồng và mở rộng vùng sản xuất nhằm đạt được các tiêu chí phát triển bền vững trong xây dựng NTM.

HTX phát huy vai trò liên kết

Từ một tổ liên kết nhỏ bé với 10 thành viên và 15ha mía, HTX DVTH Nông nghiệp Thăng Bình (xã Dang Kang) nay đã vươn lên thành HTX nông nghiệp kiểu mới tiêu biểu, góp phần quan trọng vào phát triển nông thôn bền vững.

Ngay từ những ngày đầu, Giám đốc Võ Văn Sơn đã xác định hướng đi khác biệt: liên kết nông dân trực tiếp với nhà máy, bỏ qua khâu trung gian, đồng thời mua chung vật tư, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật để giảm chi phí.

“Sau khi thành lập tổ liên kết, rồi phát triển thành HTX, việc sản xuất và tiêu thụ nông sản thuận lợi hơn rất nhiều,” ông Sơn chia sẻ.

Nông nghiệp, nông thôn Đắk Lắk khởi sắc từ chương trình xây dựng nông thôn mới, trong đó khu vực kinh tế hợp tác đóng vai trò quan trọng.

Nhờ cách làm bài bản, sản phẩm Gạo Sạch Thăng Bình HTB đã có mặt tại 12 tỉnh, thành trong nước, tham gia các sàn thương mại điện tử như Tiki, Felix, cũng như kết nối qua mạng lưới BNI Việt Nam. Mỗi năm, HTX đưa ra thị trường trên 500 tấn sản phẩm gạo ST24, ST25, ĐT8, doanh thu hơn 7 tỷ đồng. Nhiều đối tác quốc tế từ Mỹ, Úc đã tìm đến, mở ra cơ hội xuất khẩu qua kênh thứ ba.

Nỗ lực không ngừng đã giúp sản phẩm gạo sạch Thăng Bình HTB đạt chứng nhận OCOP 4 sao của UBND tỉnh Đắk Lắk, đồng thời giành giải Ba “Sản phẩm tiêu biểu khu vực miền Trung – Tây Nguyên” do Liên minh HTX Việt Nam bình chọn.

Từ đổi mới tổ chức sản xuất, đầu tư chế biến sâu, đến áp dụng công nghệ số và khẳng định thương hiệu qua OCOP, HTX Thăng Bình không chỉ nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng NTM nâng cao và kiểu mẫu trên địa bàn.

Tăng tốc xây dựng NTM bền vững

Đắk Lắk hiện đã có hàng trăm sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, phản ánh đặc trưng vùng miền và góp phần thay đổi căn bản tư duy sản xuất của người dân. Từ chỗ chỉ làm ra sản phẩm tự cung tự cấp, nông dân nay đã quen với việc sản xuất hàng hóa, chú trọng bao bì, thương hiệu và truy xuất nguồn gốc.

Trong giai đoạn mới, yêu cầu đặt ra là tiếp tục đầu tư cho truy xuất nguồn gốc, xúc tiến thương mại, đưa sản phẩm OCOP trở thành “đòn bẩy kép”: vừa nâng cao thu nhập, vừa khẳng định hình ảnh một NTM sáng tạo, năng động. Đây cũng là hướng đi phù hợp để nâng tầm thương hiệu nông sản Đắk Lắk trên cả thị trường trong nước và quốc tế.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, xây dựng NTM phải dựa vào đặc thù từng địa phương, không chỉ áp tiêu chí cứng nhắc, mà còn phát huy yếu tố văn hóa, cộng đồng và tri thức của cư dân nông thôn – những yếu tố quyết định sự phát triển bền vững.

Theo ông, kinh tế nông thôn không thể bó hẹp trong nông nghiệp, mà cần mở rộng sang dịch vụ, du lịch, làng nghề, logistics và đặc biệt là phát triển sản phẩm OCOP. Người nông dân không chỉ là nhà sản xuất, mà còn phải trở thành doanh nhân và nhà quảng bá sản phẩm của chính mình. Sự kết nối thị trường, ứng dụng công nghệ, phát triển kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp xanh chính là chìa khóa để làm nên sức bật.

Tuy nhiên, tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM của tỉnh còn thấp so với mức bình quân của khu vực Tây Nguyên và cả nước. Đặc thù địa hình phức tạp khiến nhiều tiêu chí về hạ tầng rất khó đạt; hơn 50% trong 16.000 km đường giao thông nông thôn chưa được cứng hóa. Hiện còn tới 68 xã – chiếm 45,6% – chưa đạt chuẩn NTM, phần lớn nằm ở vùng kinh tế - xã hội khó khăn, đòi hỏi nguồn lực đầu tư rất lớn.

Ngân sách Trung ương phân bổ cho Đắk Lắk giai đoạn 2021–2025 chỉ bằng 81,17% so với giai đoạn 2016–2020, trong khi bộ tiêu chí NTM ngày càng được mở rộng với yêu cầu cao hơn. Khoảng cách giữa nguồn lực đầu tư và nhu cầu thực tế ngày càng lớn, tạo ra áp lực không nhỏ cho tiến trình NTM của tỉnh.

Trong bối cảnh ấy, khu vực kinh tế tập thể, đặc biệt là hệ thống HTX, được xem là lực lượng nòng cốt để tháo gỡ nút thắt. Vai trò kết nối, dẫn dắt và đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Đắk Lắk trở nên đặc biệt quan trọng, khi vừa là cầu nối huy động nguồn lực, vừa là “bà đỡ” cho các HTX trong xây dựng mô hình sản xuất bền vững, tạo việc làm, nâng thu nhập cho nông dân.

Chính sự kiên trì và đồng hành này đã, đang và sẽ là điểm tựa quan trọng để Đắk Lắk vượt qua thách thức, đưa sản phẩm OCOP trở thành động lực mới, đồng thời hiện thực hóa mục tiêu xây dựng NTM nâng cao và kiểu mẫu trong giai đoạn tới.

Vũ Hương