Ca cao Đắk Lắk: Chọn lối đi bền vững, không chạy theo 'cơn sốt giá'

Gieo “giá trị xanh” cho cây ca cao

Khu vực Tây Nguyên nói chung, tỉnh Đắk Lắk nói riêng hiện nay được đánh giá là nơi có điều kiện lý tưởng để phát triển cây ca cao. Cây ca cao tại Đắk Lắk bước đầu có những thay đổi, từ sản xuất độc canh khai thác cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên và nguồn lực xã hội đã bắt đầu hướng đến những “giá trị xanh” qua hình thức cải tiến chế độ chăm sóc và trồng xen với nhiều loại cây trồng có giá trị, mỗi nông dân, những thành viên trong hợp tác xã và doanh nghiệp bắt đầu một thói quen sản xuất mới, quy cũ và nghiêm ngặt.

Cây ca cao tại Đắk Lắk đang từng bước khẳng định vai trò của mình trong hành trình tái cơ cấu nông nghiệp.

Đến nay, trên địa bàn tỉnh đã hình thành, phát triển nhiều cơ sở, hợp tác xã (HTX), thu hút nhiều doanh nghiệp quan tâm phát triển ngành hàng ca cao theo hướng sinh thái, tuần hoàn, giúp cải thiện và nâng cao đời sống khu vực nông thôn. Đắk Lắk cũng đang phát triển mạnh những hình thức sản xuất, chế biến sâu, sản xuất ra nhiều sản phẩm ca cao đa dạng về mẫu mã và chủng loại như bột ca cao, bơ ca cao, sô-cô-la và rượu vang ca cao, nhiều sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao, 4 sao đáp ứng yêu cầu thị trường.

Nhiều mô hình nông nghiệp tuần hoàn nhằm tận dụng các phế phẩm từ cây ca cao để tái sử dụng làm phân bón theo vòng khép kín được nông dân, HTX, doanh nghiệp sản suất, chế biến ca cao áp dụng đã giảm đáng kể chi phí đầu vào, góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm trong hệ thống nông nghiệp.

Nhiều chính sách hỗ trợ dành riêng cho cây ca cao cũng được tỉnh quan tâm thực hiện như hỗ trợ hợp tác xã về vốn, máy móc, truy xuất nguồn gốc sản phẩm… Nhiều chương trình, dự án phát triển bền vững ngành hàng ca cao cũng được ưu tiên triển khai thực hiện trên địa bàn tỉnh thời gian qua như: Dự án “Kinh tế tuần hoàn trong sản xuất ca cao, từ hạt ca cao đến thanh socola”, dự án “Sản xuất ca cao tái sinh nhằm hỗ trợ phát triển sinh kế tại Việt Nam”…. Nhiều nông hộ, hợp tác xã, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đang thử nghiệm, triển khai các mô hình vừa sản xuất ca cao vừa gắn với du lịch trải nghiệm.

Trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk đã hình thành, phát triển nhiều cơ sở, hợp tác xã, thu hút nhiều doanh nghiệp quan tâm phát triển ngành hàng ca cao.

Thông tin từ Trung tâm Khuyến Nông (Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk) cho biết, từ những tiềm năng, thuận lợi trên, tỉnh Đắk Lắk đang xây dựng “Đề án phát triển ngành hàng ca cao” phù hợp với định hướng tái cơ cấu nông nghiệp trong giai đoạn tới. Mục tiêu của đề án nhằm xây dựng ngành hàng ca cao phát triển theo chuỗi giá trị, đảm bảo bền vững về mặt kinh tế, xã hội, môi trường; xây dựng thương hiệu sản phẩm phù hợp với hội nhập quốc tế, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ca cao ngày càng tăng ở thị trường xuất khẩu và nội địa.

Theo đề án, tỉnh sẽ rà soát các chính sách để phát triển ngành hàng ca cao bền vững. Rà soát lại những địa phương có khả năng trồng cây ca cao. Đồng thời, rà soát lại ngành hàng ca cao từ khâu tổ chức, sản xuất, chế biến đến thị trường tiêu thụ, trong đó quan trọng nhất là khâu chọn giống, chế biến và phòng trừ sâu bệnh. Đây cũng là hướng đi bền vững cho ngành ca cao nói riêng và ngành nông nghiệp của tỉnh nói chung hiện nay và trong thời gian tới.

Kiênđịnh phát triển theo chiều sâu

Trong năm 2025, thị trường ca cao chứng kiến mức tăng giá chưa từng có. Giá hạt ca cao khô liên tục leo thang, có thời điểm chạm ngưỡng 240.000 – 260.000 đồng/kg (thời điểm tháng 5/2025), cao gấp nhiều lần so với giai đoạn trước.

Người dân chú trọng đến chất lượng giống cây ca cao nhằm góp phần nâng cao năng suất, sản lượng.

Tuy nhiên, tại tỉnh Đắk Lắk không phát triển ồ ạt, mà tập trung vào chiều sâu, lấy chất lượng và liên kết chuỗi làm trọng tâm.

Lý giải về điều này, bà Võ Thị Ngọc Ánh, đại diện Công ty TNHH Ca cao Nam Trường Sơn cho hay, thực tiễn sản xuất cho thấy ca cao là cây trồng có hiệu quả kinh tế ổn định nếu được đầu tư và chăm sóc đúng kỹ thuật. Sau khoảng 3-4 năm trồng, cây bắt đầu cho thu hoạch và có thể khai thác liên tục từ 20-25 năm. Năng suất bình quân đạt từ 1,5-2,5 tấn hạt khô/ha/năm. Đặc biệt, khi hạt ca cao được thu hoạch, lên men, phơi sấy đúng quy trình, chất lượng được cải thiện rõ rệt, giá bán tăng đáng kể. Đây chính là tiền đề quan trọng để chuyển từ tư duy sản xuất thô sang nâng cao giá trị gia tăng và phát triển chuỗi sản phẩm bền vững.

Để đáp ứng nhu cầu sản xuất trong giai đoạn mới, bà Võ Thị Ngọc Ánh cho hay, doanh nghiệp xác định phát triển vùng nguyên liệu gắn với liên kết chuỗi là hướng đi chiến lược, lâu dài, với phương châm “đồng hành cùng nông dân - phát triển cùng vùng nguyên liệu”.

Giá ca cao tăng mạnh trong thời gian gần đây đã góp phần tăng thu nhập cho nhiều hộ dân.

Tương tự, theo bà Đoàn Thị Kim Xuyến, Giám đốc Công ty TNHH Ca cao Land, giá trị lớn nhất của cây ca cao không chỉ nằm ở hạt thô, mà ở khả năng chế biến sâu và xây dựng thương hiệu. Hiện nay, thị trường thế giới đang gia tăng mạnh nhu cầu đối với các sản phẩm sô-cô-la cao cấp, sô-cô-la thủ công, sản phẩm hữu cơ và có nguồn gốc bền vững.

Việt Nam đã được Tổ chức Ca cao Quốc tế công nhận là quốc gia sản xuất ca cao “hương vị đặc biệt”, mở ra cơ hội lớn để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Để tận dụng được lợi thế này, vùng nguyên liệu ca cao tại Đắk Lắk cần được tổ chức lại theo hướng tập trung, đồng bộ về giống, kỹ thuật và quy trình sơ chế, đảm bảo truy xuất nguồn gốc.

“Cùng với đó, chúng tôi đề xuất tỉnh sớm xây dựng đề án phát triển ca cao gắn với chế biến sâu, xúc tiến thương mại và xây dựng thương hiệu ca cao Đắk Lắk”, bà Xuyến đề nghị.

Sản phẩm ca cao ngày càng đa dạng về mẫu mã và chủng loại.

Bà Đặng Thị Thủy - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Lắk cho hay, ca cao là cây công nghiệp lâu năm, phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của nhiều địa phương trong tỉnh, đặc biệt là các vùng đất bazan. Tuy nhiên, thực tế cho thấy diện tích ca cao của tỉnh đã giảm mạnh trong những năm gần đây. Đến năm 2024, toàn tỉnh chỉ còn hơn 1.200 ha ca cao, giảm khoảng 69% so với năm 2015, sản lượng đạt hơn 1.500 tấn.

Nguyên nhân chủ yếu do việc sản xuất còn manh mún, hiệu quả kinh tế chưa ổn định, liên kết tiêu thụ lỏng lẻo, trong khi áp lực chuyển đổi sang các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn ngày càng lớn.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Lắk cũng khẳng định, tỉnh không phát triển ca cao theo tư duy cũ hay chạy theo phong trào, mà tập trung vào chiều sâu, lấy chất lượng và liên kết chuỗi giá trị làm trọng tâm. Tỉnh Đắk Lắk sẽ rà soát, quy hoạch vùng nguyên liệu phù hợp tại 16 xã trọng điểm đã và đang trồng ca cao. Đồng thời, kiểm soát chặt nguồn giống, chuyển giao kỹ thuật sản xuất đạt chuẩn, tăng cường liên kết “4 nhà” với doanh nghiệp đóng vai trò dẫn dắt, gắn với đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chế biến sâu và phát triển ca cao theo hướng kinh tế xanh, tuần hoàn.

Thơ Trịnh