Thách thức trong phát triển hợp tác xã tại Hà Nội: Cần gỡ khó từ nội lực đến cơ chế

Gần 2.800 HTX nhưng chất lượng chưa đồng đều

Tính đến nay, Hà Nội có 2.795 HTX đang hoạt động, trong đó có 1.638 HTX nông nghiệp. Công tác củng cố, nâng cao chất lượng HTX đã đạt được những kết quả tích cực. Đến năm 2025, tỷ lệ HTX nông nghiệp được đánh giá hoạt động khá, tốt đạt 61,4% vượt chỉ tiêu đề ra là 60%.

Nhiều HTX đã chủ động đổi mới phương thức sản xuất, ứng dụng khoa học kỹ thuật và xây dựng thương hiệu sản phẩm. Hiện toàn thành phố có 166 HTX sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP; 68 HTX ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao; 132 HTX có 452 sản phẩm được công nhận OCOP từ 3 sao trở lên.

Song song với đó, Hà Nội đã hình thành bước đầu các mô hình liên kết chuỗi giá trị. Cụ thể, có 84 HTX nông nghiệp xây dựng và phát triển chuỗi liên kết hiệu quả với doanh nghiệp; 70 HTX khác tham gia liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm; 213 hợp tác xã đã ứng dụng công nghệ cao, liên kết chuỗi giá trị và chuyển đổi số. Các chuỗi liên kết này giúp gia tăng giá trị sản phẩm từ 10 - 20% so với sản xuất đơn lẻ, đồng thời tạo đầu ra ổn định, giúp thành viên HTX yên tâm sản xuất.

Theo UBND TP Hà Nội, HTX đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn. Trong bối cảnh sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún, HTX được ví như “cánh tay nối dài” giữa nông dân và doanh nghiệp, góp phần tổ chức lại sản xuất, thay đổi tập quán canh tác, nâng cao năng lực cạnh tranh và xây dựng thương hiệu nông sản, đặc biệt là các sản phẩm OCOP và chuỗi thực phẩm an toàn cho người dân Thủ đô.

(Ảnh minh họa)

Thiếu đất, khó vốn, yếu quản trị

Mặc dù đạt được những kết quả nhất định nhưng khu vực HTX tại Hà Nội vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, cản trở quá trình ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số và liên kết bền vững với doanh nghiệp.

Trước hết, về cơ chế, chính sách, việc triển khai các ưu đãi về đất đai theo Luật Hợp tác xã năm 2023 còn chậm và thiếu đồng bộ. Dù luật đã quy định ưu tiên bố trí quỹ đất, miễn giảm tiền thuê đất cho HTX, nhưng trên thực tế, nhiều HTX vẫn gặp khó trong tiếp cận đất sản xuất, đặc biệt là quỹ đất sạch để đầu tư dài hạn, quy mô lớn. Chính sách tín dụng cũng là một “điểm nghẽn” khi dư nợ cho HTX còn hạn chế, thiếu các cơ chế bảo lãnh tín dụng đủ mạnh để giảm rủi ro cho doanh nghiệp khi liên kết với HTX.

Bên cạnh đó, những hạn chế từ chính bản thân các HTX vẫn là thách thức lớn nhất. Nhiều HTX gặp khó khăn trong tiếp cận vốn do năng lực sản xuất, kinh doanh còn yếu, thiếu minh bạch tài chính, tạo ra vòng luẩn quẩn “thiếu vốn - thiếu đầu tư - khó mở rộng”. Về đất đai, dù có chính sách ưu đãi, thủ tục phức tạp và điều kiện tiếp cận vẫn là rào cản lớn đối với các hợp tác xã nhỏ.

Đáng chú ý, “nút thắt” về nguồn nhân lực và năng lực quản trị vẫn chưa được tháo gỡ. Khoảng 40% cán bộ quản lý HTX tại Hà Nội chưa được đào tạo chuyên môn bài bản; thiếu kỹ năng quản trị, ứng dụng công nghệ và tiếp cận thị trường. Khảo sát của Liên minh HTX Việt Nam cho thấy hơn 50% HTX chưa có định hướng chuyển đổi số; trong đó, 37,5% có quyết tâm nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Phần lớn HTX mới chỉ sử dụng công nghệ ở mức cơ bản, chưa tận dụng hiệu quả thương mại điện tử và các nền tảng số, dẫn đến năng suất và khả năng cạnh tranh còn thấp.

Liên kết chuỗi giá trị cũng chưa thực sự bền vững. Tỷ lệ HTX nông nghiệp tham gia liên kết còn rất khiêm tốn, chỉ 84/1.216 HTX đang hoạt động. Nhiều hợp đồng liên kết còn mang tính hình thức, thiếu ràng buộc pháp lý và cơ chế chia sẻ rủi ro. Không ít HTX khó đáp ứng yêu cầu về chất lượng, quy cách đóng gói và sản lượng lớn của doanh nghiệp. Việc thiếu các nền tảng số dùng chung để minh bạch thông tin sản xuất và nhu cầu thị trường cũng làm giảm niềm tin, cản trở hợp tác lâu dài.

Để tháo gỡ những “điểm nghẽn” này, Hà Nội xác định cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trọng tâm là tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách theo hướng cụ thể, linh hoạt, đơn giản hóa thủ tục, tạo thuận lợi cho HTX tiếp cận đất đai, tín dụng và các nguồn lực hỗ trợ. Đồng thời, cần phân công rõ trách nhiệm cho từng sở, ngành trong tổ chức thực hiện.

Thành phố cũng chú trọng đầu tư hạ tầng và xây dựng các nền tảng số dùng chung, miễn phí cho HTX phục vụ quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc và tiêu thụ sản phẩm nhất là với nông sản và sản phẩm OCOP. Song song với đó là đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ chuyển đổi số tại chỗ, thúc đẩy ứng dụng công nghệ cao trong các mô hình liên kết giữa hợp tác xã và doanh nghiệp.

Việc tăng cường tuyên truyền, nhân rộng các mô hình HTX hoạt động hiệu quả; huy động đa dạng nguồn lực đầu tư vào sơ chế, kho lạnh, logistics; phát huy vai trò của Liên minh HTX, hiệp hội ngành hàng và chính quyền địa phương cũng được xem là những giải pháp then chốt, nhằm tạo nền tảng cho khu vực HTX Hà Nội phát triển bền vững trong thời gian tới.

Vũ Nam