Cá tép dầu sấy khô: Vươn tầm chinh phục thị trường lớn

Từ những con suối mát lành uốn lượn giữa đại ngàn Tây Bắc, cá tép dầu – loài cá nhỏ thân quen của người dân bản địa Sơn La – đang dần “hóa rồng” khi trở thành sản phẩm đặc sản mang tầm thương mại, góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn, mở lối đi mới cho hàng hóa miền núi chạm ngõ thị trường lớn.

Cá tép dầu vốn là sản vật dân dã của các huyện Mai Sơn, Mường La, Quỳnh Nhai, Sông Mã – nơi người dân bản địa từ bao đời đã quen đánh bắt loài cá này để làm món ăn hằng ngày. Tận dụng lợi thế sinh thái từ những con suối đầu nguồn trong lành, giàu khoáng chất, cá tép dầu Sơn La có thân hình nhỏ, thịt ngọt và săn chắc, rất được ưa chuộng. Nhận ra tiềm năng thương mại từ đặc sản địa phương này, nhiều hợp tác xã và hộ sản xuất tại Sơn La đã từng bước chuẩn hóa quy trình, đầu tư máy móc hiện đại để chế biến cá tép dầu thành sản phẩm sấy khô – vừa tiện lợi, vừa giữ trọn hương vị đặc trưng.

Cá tép dầu khô một sản phẩm đặc trưng của cư dân vùng sông nước ở huyện Quỳnh Nhai (tỉnh Sơn La). Ảnh: Ngọc Hoa

Không chỉ dừng lại ở vai trò món ngon vùng cao, cá tép dầu sấy khô Sơn La đang dần vươn lên thành sản phẩm OCOP tiêu biểu của tỉnh. Với chất lượng ổn định, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, mẫu mã ngày càng chỉn chu, sản phẩm này đã được chứng nhận đạt chuẩn 3 – 4 sao OCOP và hiện diện ngày một rõ nét tại các hội chợ thương mại, gian hàng xúc tiến tiêu dùng và sàn thương mại điện tử. Từ những gói nhỏ dành cho thị trường nội địa, cá tép dầu Sơn La đã manh nha tiếp cận các thị trường nước ngoài như Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước châu Âu, nơi người tiêu dùng đánh giá cao những sản phẩm truyền thống gắn liền với bản sắc vùng miền.

Sức hút của cá tép dầu sấy khô không chỉ đến từ hương vị thơm ngon, mà còn nhờ câu chuyện văn hóa ẩm thực được thổi hồn vào từng sản phẩm. Mỗi gói cá là một lát cắt của đời sống bản địa – nơi người dân vừa giữ gìn truyền thống, vừa chủ động đổi mới để tạo ra giá trị kinh tế. Trong bối cảnh xu hướng tiêu dùng xanh, sạch, rõ nguồn gốc lên ngôi, những sản phẩm như cá tép dầu sấy khô hoàn toàn có cơ hội trở thành đại diện tiêu biểu cho nông sản miền núi phía Bắc.

Đối mặt với nhiều thách thức

Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu tích cực, hành trình thương mại hóa cá tép dầu Sơn La vẫn đối mặt với không ít thách thức. Phần lớn các cơ sở sản xuất hiện nay còn quy mô nhỏ, manh mún, năng lực chế biến sâu còn hạn chế, khiến sản phẩm khó cạnh tranh khi bước ra thị trường lớn. Việc tiếp cận vốn, đặc biệt là vốn ưu đãi để đầu tư máy móc, công nghệ chế biến, vẫn là rào cản không nhỏ đối với các hợp tác xã vùng cao. Ngoài ra, công tác xây dựng thương hiệu và marketing còn yếu, dẫn tới tình trạng sản phẩm tuy chất lượng tốt nhưng chưa được nhận diện rộng rãi.

Chị Đinh Thị Yến – Giám đốc Hợp tác xã Thái Tuấn (huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) – đơn vị đang sản xuất và tiêu thụ cá tép dầu sấy khô – chia sẻ thẳng thắn: “Chúng tôi làm nghề bằng tình yêu với sản vật địa phương, nhưng khi bước ra thị trường thì mọi thứ không dễ dàng. Vốn liếng hạn chế, máy móc chủ yếu là bán tự động, nên chưa thể nâng cao năng suất hay đa dạng hóa sản phẩm. Ngoài ra, để vào được siêu thị hay xuất khẩu, sản phẩm cần mã số mã vạch, truy xuất nguồn gốc, bao bì chỉn chu – mà những cái đó đều đòi hỏi chi phí đầu tư rất lớn.”

Qua các hoạt động xúc tiến đa kênh, nhiều nông sản chủ lực như nhãn, mận hậu, cá tép dầu sấy khô... đã vươn ra thị trường rộng lớn. Ảnh: Ngọc Hoa

Chị Yến cũng bày tỏ mong muốn được hỗ trợ thêm về tập huấn chuyên môn, kết nối thị trường và đưa sản phẩm tiếp cận với các doanh nghiệp phân phối lớn, nhằm ổn định đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm. “Chúng tôi không chỉ cần vốn, mà còn cần kiến thức về thị trường. Nếu có một chiến lược hỗ trợ bài bản từ tỉnh, sản phẩm cá tép dầu hoàn toàn có thể xuất hiện ở các siêu thị lớn hay thậm chí vươn ra quốc tế” – chị nhấn mạnh.

Chưa kể, thị trường xuất khẩu đòi hỏi tiêu chuẩn rất khắt khe về dư lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc – những yêu cầu mà không phải đơn vị nào cũng sẵn sàng đáp ứng. Nếu không có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các chính sách cấp vùng và cấp quốc gia, nhiều sản phẩm OCOP như cá tép dầu có nguy cơ bị chững lại, thậm chí quay trở về làm hàng quà biếu, thay vì trở thành hàng hóa thương mại đúng nghĩa.

Kích hoạt động lực phát triển

Thời gian qua, tỉnh Sơn La đã có nhiều chính sách thiết thực để hỗ trợ các sản phẩm OCOP, trong đó có cá tép dầu sấy khô. Các hoạt động xúc tiến thương mại như kết nối cung cầu, hội chợ hàng Việt, đưa hàng vào siêu thị và sàn thương mại điện tử... đã tạo bước đệm quan trọng để sản phẩm tiếp cận thị trường rộng hơn. Ngoài ra, các chương trình đào tạo về xây dựng thương hiệu, cải tiến bao bì, truy xuất nguồn gốc cũng đang giúp các chủ thể sản xuất dần chuyên nghiệp hóa.

Theo bà Lê Thị Hồng Anh – Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư, thương mại và du lịch tỉnh Sơn La, thời gian qua, Trung tâm đã triển khai đồng bộ nhiều hoạt động xúc tiến thương mại, nhằm nâng cao giá trị và mở rộng thị trường tiêu thụ cho các sản phẩm nông sản địa phương.

Cụ thể, Trung tâm đã tổ chức và tham gia 11 chương trình, hội chợ tại Sơn La và các tỉnh, thành phố lớn; chủ trì gian hàng trưng bày sản phẩm tại 5 sự kiện do tỉnh tổ chức; đồng thời phối hợp cùng các sở, ngành và địa phương triển khai 5 chương trình xúc tiến thương mại quy mô. Sơn La cũng tích cực góp mặt tại 3 chương trình quảng bá lớn, trong đó nổi bật là chiến dịch giới thiệu quả Mận hậu trên các chuyến bay của Vietnam Airlines – một bước đi đầy sáng tạo trong việc đưa nông sản lên tầm cao mới.

Song song với xúc tiến truyền thống, tỉnh Sơn La đang dấn bước mạnh mẽ vào chuyển đổi số trong tiêu thụ nông sản, xem đây là “hàng rào sinh tồn” trong thời đại thương mại hiện đại. Trung tâm đã tổ chức lớp tập huấn chuyên đề tại huyện Mai Sơn, hướng dẫn các hợp tác xã, hộ sản xuất cách đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử và thực hành kỹ năng Livestream bán hàng trực tuyến.

“Đây không chỉ là lớp học kỹ thuật, mà là hành trang chuyển đổi số cho nông dân và hợp tác xã – giúp họ chủ động nắm bắt xu hướng tiêu dùng mới, rút ngắn khâu trung gian và tiếp cận trực tiếp với khách hàng trên toàn quốc.

Phát triển kênh tiêu thụ số sẽ giúp nông sản đặc sản của Sơn La, dù ở vùng sâu vùng xa, vẫn có thể đến tay người tiêu dùng tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, và thậm chí cả thị trường quốc tế một cách nhanh chóng, minh bạch và hiệu quả", bà Lê Thị Hồng Anh chia sẻ.

Qua các hoạt động xúc tiến đa kênh, nhiều nông sản chủ lực như nhãn, mận hậu, cá tép dầu sấy khô... đã vươn ra thị trường rộng lớn, nâng tầm thương hiệu và giá trị nông sản Sơn La trên bản đồ nông nghiệp cả nước.

Trong thời gian tới, Trung tâm Xúc tiến đầu tư, thương mại và du lịch tỉnh Sơn La sẽ tiếp tục tổ chức và tham gia các chương trình hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước, đẩy mạnh đào tạo kỹ năng bán hàng trực tuyến cho các chủ thể OCOP, đồng thời phối hợp cùng các sở, ngành và địa phương tổ chức lễ hội nông sản gắn với quảng bá và tiêu thụ sản phẩm đặc trưng của tỉnh.

Cá tép dầu sấy khô – không chỉ là một món ăn bản địa, mà là đại diện cho khát vọng vươn lên của miền núi phía Bắc. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, mỗi sản phẩm OCOP giờ đây không chỉ gói gọn trong giá trị ẩm thực, mà còn phải mang trong mình câu chuyện của bản sắc, sự đổi mới và năng lực cạnh tranh quốc tế. Cá tép dầu Sơn La – nếu được nhìn nhận đúng tầm và đầu tư bài bản – hoàn toàn có thể trở thành biểu tượng mới cho nông sản vùng cao: độc đáo, bền vững và đầy bản lĩnh.

Muốn làm được điều đó, cần một chiến lược tổng thể từ địa phương đến trung ương: không chỉ hỗ trợ vốn hay máy móc, mà cần giúp người dân “đổi vai” – từ người sản xuất nhỏ lẻ sang nhà cung cấp hàng hóa chuyên nghiệp. Cần xây dựng những trung tâm chế biến, logistics, tiêu chuẩn hóa, đào tạo nguồn nhân lực nông thôn và tạo mạng lưới kết nối chặt chẽ với hệ sinh thái tiêu dùng hiện đại.

Từ một món ăn dân dã đi vào đời sống thường nhật, cá tép dầu sấy khô đang có cơ hội “cất cánh” nếu được tiếp sức đúng lúc, đúng cách. Và biết đâu, trong tương lai gần, từ gian bếp của người Thái, người Mường nơi rẻo cao, sản phẩm này sẽ có mặt trong siêu thị Tokyo, nhà hàng Seoul hay những sàn hàng thực phẩm xanh ở châu Âu – như một lát cắt tinh tế của văn hóa ẩm thực Việt Nam được thế giới yêu mến.

Thiên Kim