Các điểm mới của Luật BHXH 2024 có hiệu lực từ hôm nay, 1-7

Luật BHXH 2024 có 11 chương và 141 điều, tăng hai chương và 16 điều so với Luật BHXH 2014. Trong đó, luật mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích để thu hút người lao động (NLĐ) tham gia BHXH.

Tham gia BHXH có cơ hội nhận trợ cấp khi về già

1. Luật bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng

Trợ cấp hưu trí xã hội theo quy định của Luật BHXH năm 2024 là loại hình BHXH do ngân sách nhà nước bảo đảm, được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi, trong đó quy định:

Độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội thấp hơn 5 tuổi so với tuổi hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi hiện hành.

Cụ thể, công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi mà không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Công dân Việt Nam từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi thuộc hộ nghèo, cận nghèo và đáp ứng đủ điều kiện thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Luật BHXH 2024 tạo cơ hội cho nhiều người hết tuổi lao động có được thu nhập khi về già. Ảnh: V.LONG

Mức trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng do Chính phủ quy định phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách từng thời kỳ. Định kỳ 3 năm, Chính phủ thực hiện rà soát, xem xét điều chỉnh mức trợ cấp.

Người vừa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội vừa thuộc nhóm hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng thì được hưởng chế độ trợ cấp cao hơn.

Nhóm người cao tuổi nêu trên được ngân sách nhà nước đóng BHYT khi đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội; khi chết thì tổ chức, cá nhân lo mai táng được nhận hỗ trợ chi phí mai táng theo quy định của pháp luật về người cao tuổi.

2. Thêm quy định giúp tăng liên kết giữa trợ cấp hưu trí xã hội và BHXH cơ bản

Luật BHXH cũng bổ sung chế độ trợ cấp hằng tháng với NLĐ không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Theo đó, công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (chưa đủ 75 tuổi) nếu không rút 1 lần và không bảo lưu mà có yêu cầu sẽ được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.

Trường hợp tổng số tiền tính theo thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH không đủ để NLĐ hưởng trợ cấp hằng tháng cho đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu NLĐ có nguyện vọng thì được đóng 1 lần cho phần còn thiếu để hưởng cho đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Mức trợ cấp hằng tháng được điều chỉnh khi Chính phủ thực hiện điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng.

Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng thì được ngân sách nhà nước đóng BHYT; khi chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp 1 lần cho những tháng chưa nhận và được hưởng trợ cấp mai táng nếu đủ điều kiện.

3. Mở rộng đối tượng được tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách cấp xã, thôn, tổ dân phố; NLĐ làm việc không trọn thời gian; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.

Chỉ một số trường hợp được rút BHXH 1 lần

4. Bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách cấp xã thay vì chỉ hưởng 2 chế độ là hưu trí và tử tuất như trước.

5. Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện: Người tham gia BHXH tự nguyện đáp ứng đủ điều kiện theo quy định được hưởng trợ cấp thai sản với mức 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh, do ngân sách nhà nước bảo đảm, NLĐ không phải đóng thêm so với quy định luật cũ.

6. Gia tăng cơ hội được hưởng lương hưu của người tham gia BHXH thông qua giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống còn 15 năm.

Quy định trên nhằm tạo cơ hội cho các đối tượng bắt đầu tham gia BHXH muộn (45-47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc tham gia không liên tục hoặc làm công việc đặc thù có thời gian làm nghề ngắn dẫn đến khi đến tuổi nghỉ hưu vẫn không tích lũy đủ 20 năm đóng BHXH cũng có cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng và được bảo đảm BHYT.

NLĐ đăng ký nhận BHXH 1 lần. Ảnh: V.LONG

Đối với NLĐ có thời gian đóng BHXH dài hơn vẫn được hưởng lương hưu với tỉ lệ không thay đổi so với quy định Luật BHXH 2014.

7. Tăng quyền lợi, tính hấp dẫn, khuyến khích NLĐ bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH 1 lần.

Luật BHXH 2024 quy định NLĐ đã chấm dứt tham gia BHXH mà có đề nghị thì hưởng BHXH 1 lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH; ra nước ngoài để định cư; người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS; người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và người khuyết tật đặc biệt nặng

Người có thời gian đóng BHXH trước ngày 1-7-2025, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH, tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm.

Như vậy, người bắt đầu đóng BHXH từ ngày 1-7-2025 trở đi được giải quyết BHXH 1 lần trong 4 trường hợp nêu trên, các trường hợp khác không được giải quyết.

Lãnh đạo BHXH thăm hỏi người già về mức lương hưu hàng tháng. Ảnh: V.LONG

8. Đảm bảo tốt hơn quyền tham gia và thụ hưởng BHXH đối với NLĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài và NLĐ nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam.

9. Nâng cao hiệu quả đầu tư quỹ BHXH, tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng quỹ BHXH thông qua mở rộng danh mục và phương thức đầu tư quỹ BHXH.

Cụ thể, quỹ được sử dụng đầu tư tại thị trường quốc tế là trái phiếu Chính phủ; Ủy thác đầu tư tại thị trường trong nước, thị trường quốc tế…

10. Luật bổ sung một chương quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung, trong đó quy định về đối tượng, nguyên tắc, quỹ bảo hiểm hưu trí bổ sung và chính sách của nhà nước đối với bảo hiểm hưu trí bổ sung, tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và NLĐ có thêm lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.

11. Luật quy định cụ thể về “mức tham chiếu” thay cho “mức lương cơ sở”:

Cụ thể luật quy định “mức tham chiếu” dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ BHXH; khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở. Mức tham chiếu được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và quỹ BHXH.

Nghỉ việc điều trị vô sinh vẫn được hưởng chế độ thai sản

12. Tăng cường tính tuân thủ pháp luật, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của NLĐ bằng việc dành riêng 1 chương để quy định về quản lý thu, đóng BHXH; làm rõ nội hàm và việc xử lý hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng BHXH.

Luật cũng bổ sung quy định trách nhiệm của cơ quan BHXH và các cơ quan có liên quan trong việc xác định và theo dõi đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, đôn đốc thực hiện trách nhiệm đóng BHXH bắt buộc. Quy định trách nhiệm của cấp tỉnh trong việc chỉ đạo, tổ chức thực hiện chính sách BHXH, phát triển đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và chậm đóng BHXH bắt buộc, trốn đóng BHXH bắt buộc trong phạm vi địa phương.

13. Tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia và thụ hưởng quyền lợi BHXH thông qua bổ sung quy định giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH; điều chỉnh, cắt giảm, đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục thực hiện BHXH.

Người lao động tham gia BHXH khi về hưu sẽ được cấp thẻ BHYT. Ảnh: V.LONG

14. Sửa đổi, bổ sung quy định của các chế độ BHXH phù hợp hơn với thực tiễn, đảm bảo tốt hơn quyền lợi của NLĐ.

Luật BHXH 2024 kế thừa, phát triển những quy định Luật 2014 phù hợp đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn, sửa đổi các quy định chưa phù hợp, bảo đảm tính khả thi, dài hạn, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Có thể kể ra một số quy định như sau:

Luật bổ sung quy định về hưởng chế độ ốm đau đối với trường hợp nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau không trọn ngày; NLĐ được quỹ BHXH đóng BHYT trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng; sửa đổi quy định thời gian hưởng chế độ ốm đau đối NLĐ nghỉ việc do mắc bệnh thuộc danh mục bệnh cần chữa trị dài ngày thống nhất tính theo năm.

Luật cũng bổ sung điều kiện hưởng chế độ thai sản khi sinh con đối với trường hợp phải nghỉ việc để điều trị vô sinh; quy định lao động nữ mang thai từ đủ 22 tuần tuổi trở lên mà bị sảy thai, phá thai, thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ thì lao động nữ và chồng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản như trường hợp lao động nữ sinh con.

NLĐ được quỹ BHXH đóng BHYT trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng; sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp 1 lần khi nghỉ hưu để khuyến khích NLĐ tiếp tục làm việc, đóng BHXH sau tuổi nghỉ hưu…

Bộ Nội vụ cho biết: Luật BHXH 2024 được ban hành nhằm thể chế hóa Nghị quyết 28 của Trung ương về cải cách chính sách BHXH để BHXH thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân.

VIẾT LONG