Các nước kiểm soát tài sản số, tiền số thế nào?

Vương quốc Anh là một trong những nước đi đầu về đổi mới tài chính, với hệ sinh thái Fintech thuộc hàng mạnh nhất thế giới. Nước này cũng tiên phong trong việc đưa công nghệ vào các hoạt động tài chính, quản lý tiền số, tài sản số.

Tháng 11-2015, Cơ quan Giám sát Tài chính Anh (FCA) là cơ quan đầu tiên trên thế giới đưa ra “cơ chế quản lý thử nghiệm có kiểm soát” (regulatory sandbox). Sau một năm, FCA đã chấp thuận cho 175 tổ chức tham gia, nhiều tổ chức thử nghiệm thành công và đưa sản phẩm ra thị trường.

Tại Đông Nam Á, Singapore, Malaysia và Thái Lan là những nước đầu tiên có Sandbox: Singapore (6-2016), Malaysia (10-2016) và Thái Lan (12-2016). Cuối năm 2017, Ngân hàng Trung ương Indonesia cũng triển khai sandbox, Philippines ra mắt sandbox vào tháng 5-2021.

Dưới đây là một số kinh nghiệm quốc tế trong việc xây dựng sandbox:

Anh

Nhắc đến sandbox trong lĩnh vực tài chính, người ta thường nghĩ đến Cơ quan Giám sát Tài chính Anh (FCA) bởi đây là tổ chức tiên phong triển khai.

Trung tâm tài chính London (Anh). Ảnh: WIKIMEDIA COMMONS

Mục tiêu của sandbox ở Anh là thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ người tiêu dùng bằng cách cho phép doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh sáng tạo trong môi trường thực tế nhưng vẫn đảm bảo có biện pháp kiểm soát rủi ro.

Ngay từ khi đề xuất vào năm 2015, FCA đã xác định một số lợi ích cốt lõi: rút ngắn thời gian và chi phí đưa ý tưởng ra thị trường; giúp doanh nghiệp dễ tiếp cận nguồn vốn hơn; tạo điều kiện cho nhiều sản phẩm được thử nghiệm và giới thiệu chính thức; giúp cơ quan quản lý phối hợp với doanh nghiệp để tích hợp các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng ngay từ đầu.

Để được tham gia, doanh nghiệp phải đáp ứng các tiêu chí cơ bản. Giải pháp đưa ra cần thực sự đổi mới hoặc khác biệt rõ rệt so với dịch vụ hiện có, phải mang lại lợi ích thiết thực cho người tiêu dùng và duy trì tiêu chí này trong suốt quá trình thử nghiệm. Sản phẩm phải liên quan dịch vụ tài chính và có nhu cầu thử nghiệm trong khuôn khổ pháp lý hiện hành. Doanh nghiệp cũng cần ở giai đoạn sẵn sàng triển khai thực tế.

Sandbox của FCA hoạt động theo các đợt, mỗi đợt kéo dài 6 tháng và thường tổ chức 2 lần/năm. Doanh nghiệp nộp hồ sơ theo mẫu, được cung cấp công cụ hỗ trợ và có một chuyên viên của FCA phụ trách hướng dẫn trong quá trình thử nghiệm. Mỗi doanh nghiệp được thiết kế một khung thử nghiệm riêng, phù hợp với đặc thù mô hình kinh doanh.

FCA cũng làm việc trực tiếp với doanh nghiệp để xây dựng các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng, đánh giá công nghệ, bảo mật và khả năng phục hồi hệ thống. Sau khi kết thúc, doanh nghiệp phải nộp báo cáo tổng kết.

Singapore

Singapore là nước đầu tiên ở châu Á và thứ hai trên thế giới, sau Vương quốc Anh, ban hành "Hướng dẫn về cơ chế thử nghiệm Fintech" (2016) dành cho các công ty khởi nghiệp. Văn bản này do Cơ quan Quản lý Tiền tệ Singapore (MAS) ban hành, đưa ra mục tiêu và nguyên tắc để các tổ chức tài chính đăng ký thử nghiệm và cung cấp dịch vụ Fintech sáng tạo.

Một góc Singapore hiện đại, năng động. Ảnh: STRAITS TIMES

Để được tham gia, sản phẩm hoặc dịch vụ phải có tính mới, ứng dụng công nghệ sáng tạo và mang lại lợi ích rõ ràng cho khách hàng hoặc ngành tài chính. Doanh nghiệp cần có kế hoạch triển khai rộng tại Singapore sau thử nghiệm, kèm theo kịch bản thử nghiệm, mục tiêu, đánh giá rủi ro và phương án xử lý khi rút khỏi sandbox. Trong giai đoạn thử nghiệm, khách hàng phải được thông báo đầy đủ về rủi ro và đồng ý tham gia.

Quy trình gồm việc doanh nghiệp liên hệ trước với MAS, nộp hồ sơ chi tiết và chờ MAS phản hồi trong khoảng 21 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ thông tin. Thời gian đánh giá và thử nghiệm tùy vào độ phức tạp của sản phẩm.

Nếu cần, MAS có thể gia hạn sandbox hoặc chấm dứt bất kỳ lúc nào khi giải pháp không đạt yêu cầu, vi phạm điều kiện hoặc gây rủi ro lớn hơn lợi ích. Trước khi kết thúc, mọi nghĩa vụ với khách hàng phải được xử lý đầy đủ.

Hàn Quốc

Hàn Quốc là một trong số ít quốc gia ban hành chính sách sandbox ở nhiều lĩnh vực. Bắt đầu từ năm 2017 với lĩnh vực hội tụ công nghiệp, cơ chế này được mở rộng sang công nghệ thông tin-truyền thông (ICT) và tài chính đổi mới năm 2019, khu vực tự do và thành phố thông minh trong giai đoạn 2019-2020, và khu R&D đặc biệt năm 2020.

Theo trang sandbox.fintech.or.kr, ở Hàn Quốc, để một công ty có thể tham gia vào chương trình dịch vụ tài chính sáng tạo, trước hết doanh nghiệp đó phải là một công ty hoặc công ty tài chính, theo định nghĩa của Luật Thương mại, và có trụ sở tại Hàn Quốc.

Thủ đô Seoul của Hàn Quốc kỳ vọng trở thành Trung tâm Tài chính hàng đầu châu Á. Ảnh: KOREA HERALD

Điều này có nghĩa là các công ty nước ngoài không có trụ sở tại Hàn Quốc hay các cá nhân kinh doanh độc lập không theo hình thức công ty sẽ không đủ điều kiện. Các công ty tài chính ở đây bao gồm ngân hàng, công ty bảo hiểm, công ty đầu tư tài chính, các tổ chức kinh doanh tài chính điện tử, các quỹ và doanh nghiệp công lập trong lĩnh vực tài chính, các hiệp hội theo luật liên quan đến tài chính, cũng như các tổ chức phi lợi nhuận được Ủy ban Dịch vụ Tài chính (FSC) phê duyệt.

. Quy trình tham gia chương trình gồm 5 bước chính. Đầu tiên là nộp hồ sơ chính thức, trong đó doanh nghiệp điền đầy đủ thông tin để được xem xét là dịch vụ tài chính sáng tạo.

. Sau đó, hồ sơ sẽ được nhóm làm việc của FSC và Dịch vụ Giám sát Tài chính (FSS) đánh giá, đồng thời trình lên Ủy ban Đánh giá Dịch vụ Tài chính Sáng tạo. FSC sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về việc công nhận, dựa trên kết quả đánh giá và sự đồng thuận của các cơ quan hành chính liên quan.

. Khi được công nhận, doanh nghiệp có thể hoạt động dưới cơ chế ngoại lệ quy định, với FSC giám sát chặt chẽ.

. Trong trường hợp phát sinh vấn đề như gây thiệt hại cho người tiêu dùng hoặc làm xáo trộn thị trường, FSC có thể yêu cầu điều chỉnh, thay đổi hoặc tạm dừng dịch vụ; thời gian hoạt động trong cơ chế ngoại lệ có thể được gia hạn tối đa hai năm.

. Cuối cùng, FSC sẽ hỗ trợ doanh nghiệp cải thiện các quy định liên quan để thúc đẩy sự phát triển dịch vụ trong thị trường mà vẫn bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng và ổn định tài chính.

Các tiêu chí đánh giá hồ sơ tập trung vào nhiều khía cạnh. Dịch vụ phải chủ yếu được triển khai trong thị trường tài chính nội địa, có tính sáng tạo so với các dịch vụ hiện có và mang lại lợi ích rõ ràng cho người tiêu dùng.

Việc áp dụng cơ chế ngoại lệ phải thực sự cần thiết và không nhằm mục đích né tránh các quy định hiện hành.

Doanh nghiệp phải chứng minh đủ năng lực vận hành dịch vụ, có kế hoạch kinh doanh hợp lý, đảm bảo các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng và quản lý rủi ro, đồng thời không gây ảnh hưởng tiêu cực đến ổn định và trật tự thị trường tài chính.

Ngoài ra, dịch vụ phải phù hợp với các mục tiêu chung của các đạo luật liên quan đến tài chính, không làm suy giảm hiệu quả thực thi của các quy định hiện hành.

Trung Quốc

Theo trang Beijing.gov.cn, Trung Quốc đang mở rộng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (CCTN) để thúc đẩy công nghệ mới nổi. Khởi đầu tại Bắc Kinh tháng 12-2019 với thí điểm fintech, đến nay CCTN đã có mặt tại nhiều thành phố khác như Thâm Quyến, Thượng Hải, Quảng Châu, Tô Châu, Trùng Khánh,...

Giữa tháng 1-2020, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) công bố đợt thử nghiệm đầu tiên, tập trung vào IoT, API, mã thông minh và môi trường an toàn.

Một góc khu tài chính Hong Kong (Trung Quốc). Ảnh: SHUTTER STOCK

CCTN cho phép các công ty fintech thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh trong môi trường giám sát, cân bằng giữa đổi mới và quản lý rủi ro. Trung Quốc coi đây là công cụ thúc đẩy tăng trưởng ngành tài chính nhưng cũng chú trọng an toàn dữ liệu, bảo vệ khách hàng và sự chắc chắn về quy định.

Theo tài liệu “Các cơ chế thử nghiệm pháp lý (Regulatory Sandbox) cho đổi mới số tại các nước BRICS”, tại Hong Kong, Cơ quan Tiền tệ Hong Kong (HKMA) triển khai CCTN Fintech (FSS) với các nguyên tắc rõ ràng: xác định phạm vi và thời gian thử nghiệm; bảo vệ quyền lợi khách hàng qua lựa chọn tự nguyện, xử lý khiếu nại và bồi thường; quản lý rủi ro tuân thủ và hệ thống; đồng thời giám sát chặt chẽ toàn bộ quá trình thử nghiệm.

DƯƠNG KHANG