Cách 'chia bánh' mới của FIFA

Cơ chế "chia bánh" mới

FIFA đã tăng tổng số tiền thưởng từ 30 triệu USD tại World Cup 2019 lên 110 triệu USD tại World Cup 2023. Nguyên nhân sự gia tăng đó đến từ các khoản tài trợ lớn hơn và bản quyền phát sóng truyền hình cho giải đấu được tổ chức tại Australia và New Zealand. Thời gian trước đây, FIFA gộp tiền bán bản quyền truyền hình cho cả World Cup nam và nữ. Tại World Cup 2023, lần đầu tiên FIFA tách riêng và bán bản quyền phát sóng giải World Cup nữ. Lợi nhuận thu về giúp FIFA có thể tăng tiền thưởng cho các đội tuyển nữ tham dự giải.

Tổng Thư ký FIFA Fatma Samoura và Chủ tịch FIFA Gianni Infantino

Tuy nhiên, số tiền này vẫn thua xa tổng số tiền thưởng tại World Cup 2022 cho các đội tuyển nam tổ chức tại Qatar cuối năm ngoái. Cụ thể, tổng tiền thưởng được chia cho các đội tham dự World Cup 2022 là 440 triệu USD, gấp 4 lần tổng tiền thưởng World Cup nữ 2023. Nhà vô địch Argentina nhận được khoản tiền thưởng lên đến 42 triệu USD.

Bên cạnh đó, việc "chia thưởng" vốn luôn là chủ đề tế nhị và nhiều "khuất tất" cũng được FIFA dàn xếp để các nữ cầu thủ nhận được quyền lợi lớn nhất. Bà Fatma Samoura, Tổng thư ký FIFA (nữ Tổng thư ký FIFA duy nhất trong lịch sử) đã có những giải thích cặn kẽ về "cơ chế chia tiền thưởng tại World Cup 2023" và cùng với đó là "cơ chế giám sát việc chia tiền thưởng".

Theo một cách dễ hiểu nhất, đây là lần đầu tiên trong lịch sử World Cup, FIFA sẽ phân bổ tiền thưởng độc lập cho các cầu thủ và liên đoàn có đội tuyển tham dự giải đấu. Đây là một động thái được thực hiện để đảm bảo rằng các cầu thủ sẽ nhận được quyền lợi của mình một cách đầy đủ và minh bạch nhất.

"Mỗi cầu thủ kiếm được ít nhất 30.000 USD, rõ ràng là một khoản rất lớn, bởi vì thông thường tiền thưởng được chuyển đến các liên đoàn và các nữ cầu thủ sẽ không nhận được gì hoặc chỉ một phần rất nhỏ trong khoản tiền đó", Alex Morgan, thủ quân đội tuyển nữ Mỹ, cho biết trong một cuộc họp báo vào tháng 6.

Theo truyền thống trước đây, tiền thưởng của các đội bóng tham dự World Cup được trả hoàn toàn cho các liên đoàn bóng đá quốc gia, hay "hiệp hội thành viên" như cách gọi của FIFA. Các liên đoàn sau đó sẽ lần lượt phân phối tiền thưởng cho cầu thủ. Đối với những cầu thủ có hợp đồng với liên đoàn, số tiền được phân phối dựa trên các điều khoản trong hợp đồng của họ.

Nhưng theo FIFPro (Hiệp hội Cầu thủ chuyên nghiệp thế giới), khoảng 2/3 đội tuyển nữ quốc gia tham dự World Cup 2023 không có bất kỳ hợp đồng nào như vậy. Điều này sẽ khiến các liên đoàn giải ngân số tiền thưởng theo cách mà họ "cảm thấy phù hợp". Vấn đề lớn nhất của mô hình thanh toán thưởng này là tính minh bạch, ngay cả khi FIFA trả số tiền thưởng ngày càng lớn hơn, không có gì đảm bảo rằng các nữ cầu thủ sẽ nhận được "miếng bánh" lớn hơn trước hoặc tệ nhất là không nhận được bất cứ khoản tiền nào cho những cống hiến của họ.

Vào tháng 10/2022, FIFPro đã thay mặt 150 cầu thủ từ 25 đội tuyển quốc gia gửi thư tới FIFA yêu cầu một khoản thanh toán tối thiểu được đảm bảo cho các cầu thủ. Đầu tháng 6 vừa rồi, FIFA thông báo rằng họ đã đồng ý phân bổ tiền thưởng riêng biệt giữa các Liên đoàn và các cầu thủ, và các cầu thủ sẽ nhận được ít nhất 30% tổng tiền thưởng. Khoản tiền thưởng sẽ được tăng lên nếu như đội bóng vào càng sâu bên trong giải.

Ví dụ như tại World Cup 2023, một đội tuyển dừng chân ở vòng bảng sẽ nhận được tổng 2,3 triệu USD tiền thưởng và các cầu thủ nhận được 30% khoản tiền đó, tương ứng với 690.000 USD. Nếu chia đều số tiền thưởng này cho 23 cầu thủ trong danh sách dự giải, mỗi người nhận được 30.000 USD. Càng vào sâu, tỷ lệ phần trăm dành cho các cầu thủ càng lớn dần lên. Nhà vô địch World Cup nữ 2023 sẽ nhận tổng cộng 10,5 triệu USD tiền thưởng với 59% trong số đó thuộc về các cầu thủ, tương ứng khoảng 6,195 triệu USD, mỗi cầu thủ nhận khoảng 270.000 USD. Tất nhiên các Liên đoàn sẽ không "áp dụng công thức" chuẩn chỉ của FIFA mà sẽ tùy thuộc vào cơ chế của từng Liên đoàn, song họ phải đảm bảo được khoản tiền tối thiểu mà mỗi cầu thủ nhận được tùy theo thành tích đội tuyển. Cơ chế giám sát phân chia tiền thưởng của FIFA sẽ là cơ sở cho quyền lợi của các nữ cầu thủ.

Một thế giới bóng đá công bằng

Ngay trước khi World Cup 2023 diễn ra, việc các nữ cầu thủ Nigeria yêu cầu Liên đoàn bóng đá nước này phân chia tiền thưởng một cách minh bạch đã suýt chút nữa dẫn đến một scandal. Sau khi Tổng thư ký Liên đoàn Bóng đá Nigeria (NFF) Sanusi tuyên bố sẽ không trả 30.000 USD cho các cầu thủ, 6 cầu thủ chủ chốt trong đội hình đội tuyển nữ Nigeria đã tuyên bố cả đội sẽ không ra sân đá trận mở màn với đội tuyển nữ Canada ở Melbourne. Sau đó mọi chuyện đã được dàn xếp ổn thỏa để đội tuyển nữ Nigeria vẫn ra sân thi đấu. Đại diện châu Phi thậm chí còn vượt được qua vòng bảng để tiến vào vòng 1/8, nơi các đội được nhận 3,3 triệu USD tiền thưởng nếu bị loại, 42% trong số đó thuộc về các cầu thủ tương ứng mỗi người nhận được 60.000 USD.

Các nữ tuyển thủ Mỹ là những người có thu nhập cao nhất so với các đồng nghiệp ở World Cup 2023

Để tránh những rắc rối liên quan đến việc phân chia tiền thưởng, FIFA xác nhận rằng khoản tiền chia cho các đội tuyển sẽ được kiểm toán chi tiết, nhưng người phát ngôn của FIFA cũng không thể đưa ra mốc thời gian chính xác khi nào các cầu thủ sẽ được thanh toán tiền thưởng từ World Cup.

Dù sao, việc FIFA có những hành động cụ thể để tăng tiền thưởng cho các cầu thủ nữ và đảm bảo tính công bằng cho việc phân chia khoản tiền thưởng từ World Cup cũng là một tín hiệu tích cực. Đó là kết quả của một quá trình đòi hỏi công bằng liên tục từ các cầu thủ nữ trong nhiều năm.

Theo Chủ tịch FIFA Gianni Infantino, lương trung bình của các cầu thủ nữ khoảng 14.000USD/năm. Tất nhiên đây là khoản thu nhập được tính dựa trên thu nhập của tất cả các cầu thủ nữ trên thế giới. Chắc chắn ở các quốc gia phát triển, thu nhập bình quân của các nữ cầu thủ phải cao hơn rất nhiều so với các quốc gia tại châu Á hay châu Phi. Một cách so sánh đơn giản, các cầu thủ Mỹ nhận được tối thiểu 300.000 USD tại World Cup, gấp 10 lần khoản thưởng tối thiểu của FIFA, vì họ có hợp đồng cá nhân với Liên đoàn Bóng đá Mỹ. Trong khi đó với nhiều nữ cầu thủ, khoản thưởng 30.000 USD thực sự là một cơ hội đổi đời. Scandal của đội tuyển nữ Zambia trước thềm World Cup 2023 khi HLV trưởng Bruce Mwape bị tố cáo lạm dụng tình dục nhiều tuyển thủ để đổi lấy suất tham dự World Cup (đồng nghĩa với việc nhận được 30.000 USD tiền thưởng) là một câu chuyện chưa được làm rõ nhưng phần nào nói lên sự khó khăn của các nữ tuyển thủ ở các quốc gia mà bóng đá nữ chưa nhận được sự quan tâm và cách đối xử công bằng.

Chủ tịch Infansstino từng tuyên bố ông đang hướng đến việc cân bằng khoản tiền thưởng cho World Cup nam và World Cup nữ trong tương lai gần. Không dễ dàng để làm được điều đó, nhưng từ World Cup 2023, có những cơ sở để tin rằng, các nữ cầu thủ sẽ ngày càng được đối xử giống như những gì các đồng nghiệp nam của họ đang nhận được. n

An Khánh