Cách phân biệt trẻ hiếu động hay tăng động

Nhầm lẫn giữa hiếu động và tăng động ở trẻ

Trẻ nhỏ thường hiếu động, thích khám phá thế giới xung quanh. Tuy nhiên, điều quan trọng là cha mẹ cần hiểu mức độ nào được xem là hiếu động bình thường và khi nào là biểu hiện của rối loạn tăng động.

Hiện nay, chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) xuất hiện ngày càng nhiều ở trẻ, khiến không ít phụ huynh lo lắng. Hội chứng này ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển tâm lý, khả năng học tập và hòa nhập xã hội của trẻ về lâu dài.

Trên thực tế, nhiều cha mẹ dễ nhầm lẫn giữa hiếu động và tăng động:

Có trẻ chỉ hiếu động bình thường nhưng bị cho là mắc bệnh và bị ép điều trị.
Ngược lại, có trẻ thực sự tăng động nhưng bị bỏ qua, khiến việc can thiệp sớm bị chậm trễ.

Sự khác biệt giữa trẻ hiếu động và trẻ tăng động

Trẻ hiếu động

Những hành động nghịch ngợm của trẻ hiếu động không diễn ra liên tục và thường có chủ đích. Trẻ có thể tập trung vào những điều chúng thích và tỏ ra khó chịu khi bị làm phiền. Khi ở môi trường lạ, trẻ biết tự điều chỉnh hành vi, chỉ nghịch những thứ khiến chúng hứng thú.

Trẻ tăng động giảm chú ý

Trẻ khó kiểm soát hành vi, không thể tập trung lâu, dễ mất kiểm soát cảm xúc và không phân biệt được khi nào cần kiềm chế, khi nào được tự do nô đùa.

Dù xem một bộ phim hay, trẻ cũng không thể ngồi yên trong thời gian dài. Các hoạt động thường mất trật tự, thiếu mục tiêu rõ ràng.

Chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) xuất hiện ngày càng nhiều ở trẻ.

Dấu hiệu nhận biết trẻ tăng động giảm chú ý

Trẻ bị tăng động thường có một hoặc nhiều biểu hiện sau:

Không kiên trì trong các hoạt động đòi hỏi tập trung, tư duy.
Dễ xúc động, dễ nổi nóng.
Vận động quá mức: hay chạy nhảy, leo trèo, nhấp nhổm liên tục.
Khó tổ chức, sắp xếp công việc hoặc hoạt động hằng ngày.
Hay làm mất đồ dùng học tập, sinh hoạt.
Thường quên các nhiệm vụ hoặc hoạt động thường ngày.
Không tuân thủ theo yêu cầu, hướng dẫn của người lớn.
Gặp khó khăn trong học tập, giao tiếp và phát triển kỹ năng xã hội.
Có thể gặp vấn đề về ngôn ngữ: nói chậm, diễn đạt kém, khó sắp xếp câu chữ hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp khi lớn hơn.

Lời khuyên của thầy thuốc

Nếu trẻ có biểu hiện nghi ngờ tăng động, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám sớm tại khoa Nhi hoặc chuyên khoa Tâm lý – Thần kinh. Bác sĩ có thể chỉ định các bài trắc nghiệm tâm lý để đánh giá mức độ rối loạn.

Việc điều trị cần kiên nhẫn và tuân thủ phác đồ do bác sĩ đưa ra, thường bao gồm:

Trị liệu tâm lý: Tập trung vào liệu pháp hành vi và nhận thức, giúp trẻ kiểm soát tốt hơn cảm xúc và hành vi.
Dùng thuốc: Giúp cải thiện khả năng chú ý và giảm mức độ hiếu động. Việc dùng thuốc phải theo đúng đơn, liều lượng và thời gian do bác sĩ chỉ định. Nếu trẻ xuất hiện tác dụng phụ (đau đầu, rối loạn giấc ngủ, chán ăn…), cần báo ngay cho bác sĩ.
Thay đổi môi trường giáo dục: Tạo môi trường ổn định, thân thiện, tránh trách phạt, la mắng hay bạo lực. Trẻ tăng động cần được hướng dẫn bằng sự kiên nhẫn và yêu thương.

Hiểu đúng về hiếu động và tăng động để không lo lắng sai và không bỏ lỡ thời điểm can thiệp sớm là điều quan trọng nhất. Một đứa trẻ hiếu động có thể chỉ đang tràn đầy năng lượng - nhưng nếu cha mẹ quan sát kỹ, đồng hành đúng cách, thì mọi hành trình phát triển của con đều có thể trở nên tích cực và trọn vẹn hơn.

BS. Trần Anh Tuấn