Cách phòng ngừa đột quỵ trong mùa đông

1. Đột quỵ mùa đông: Mối đe dọa thầm lặng khi nhiệt độ giảm sâu

Mùa đông đến kéo theo hàng loạt nguy cơ sức khỏe đặc trưng của thời tiết lạnh. Sự giảm nhiệt đột ngột, chỉ số ô nhiễm không khí (AQI) tăng cao và thói quen ít vận động khi trời lạnh đều có thể tạo ra gánh nặng lên hệ tim mạch và tuần hoàn. Một trong những vấn đề nổi bật được các chuyên gia cảnh báo là "đột quỵ mùa đông" — tình trạng đột quỵ xảy ra khi mạch máu bị co thắt, huyết áp tăng và dòng máu lên não bị ảnh hưởng dưới tác động của lạnh.

Đột quỵ là tình trạng cấp cứu y khoa xảy ra khi nguồn máu nuôi não bị gián đoạn hoặc giảm mạnh, làm các tế bào não chết nhanh chóng do thiếu oxy. Có hai loại đột quỵ chính: Đột quỵ do thiếu máu cục bộ (tắc mạch) và đột quỵ do xuất huyết (vỡ mạch). Dù thuộc loại nào, đột quỵ đều có thể gây tổn thương não kéo dài, tàn tật nặng hoặc tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Mặc dù đột quỵ có thể xảy ra ở bất cứ thời điểm nào trong năm, mùa đông lại xuất hiện nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ — từ co mạch do lạnh, độ đặc của máu thay đổi, huyết áp tăng, đến thói quen giảm vận động, mất nước và nguy cơ nhiễm trùng hô hấp. Vì vậy, việc nhận biết sớm dấu hiệu cảnh báo trong mùa này đặc biệt quan trọng.

Mặc dù đột quỵ có thể xảy ra ở bất cứ thời điểm nào trong năm, mùa đông lại xuất hiện nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ

2. Nguyên nhân khiến nguy cơ đột quỵ tăng cao vào mùa đông

Nguy cơ đột quỵ trong mùa lạnh tăng lên do sự cộng hưởng của nhiều yếu tố:

- Co thắt mạch máu do lạnh: Nhiệt độ thấp khiến các mạch máu co lại, làm tăng huyết áp và cản trở dòng chảy của máu lên não.

- Thay đổi độ đặc của máu: Mùa đông dễ dẫn đến mất nước do uống ít nước, khiến máu đặc hơn, dễ hình thành cục máu đông gây tắc mạch.

- Giảm vận động: Thời tiết lạnh khiến nhiều người ngại tập luyện, dẫn đến tuần hoàn máu kém, dễ tăng huyết áp.

- Nhiễm trùng đường hô hấp: Các bệnh cảm lạnh, ho, viêm đường hô hấp mùa đông có thể gây viêm toàn thân, làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối.

- Chế độ ăn thay đổi: Ăn nhiều đồ dầu mỡ, ít rau xanh trong mùa lạnh góp phần làm rối loạn chuyển hóa và tăng nguy cơ tắc mạch.

3. Dấu hiệu đột quỵ

Đột quỵ thường đến bất ngờ nhưng cơ thể có thể gửi đi những tín hiệu cảnh báo. Nhận diện sớm giúp người bệnh có cơ hội được cấp cứu trong "thời gian vàng".

1. Đau đầu dai dẳng: Đau đầu là triệu chứng phổ biến, nhưng đau đầu kéo dài, dữ dội bất thường trong mùa đông có thể là tín hiệu báo trước đột quỵ. Đây là dấu hiệu cho thấy não đang gặp vấn đề về lưu thông máu.

2. Khó nói và khó đi lại: Tình trạng nói không rõ, lắp bắp hoặc khó đi lại đột ngột là triệu chứng điển hình. Khi dòng máu nuôi não giảm, não không thể kiểm soát cơ thể như bình thường, dẫn đến rối loạn vận động và ngôn ngữ.

3. Lú lẫn, mất định hướng: Não bộ điều khiển cảm xúc, nhận thức và phản ứng. Nếu máu lên não giảm, người bệnh có thể đột ngột lú lẫn, khó tập trung hoặc phản ứng chậm. Đây là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng.

4. Mất phối hợp vận động: Sự phối hợp giữa chân tay và não có thể bị trục trặc, dẫn đến mất cân bằng, đi loạng choạng hoặc khó thực hiện các động tác tinh. Đây là hậu quả của việc não không còn nhận đủ oxy.

5. Chóng mặt và buồn nôn: Chóng mặt, choáng váng hoặc buồn nôn dữ dội, đặc biệt nếu xảy ra đột ngột, có thể là dấu hiệu não đang bị thiếu máu nuôi. Nhiều trường hợp đột quỵ bắt đầu bằng triệu chứng này.

6. Mờ mắt: Nhìn mờ, mất thị lực một bên hoặc hai bên là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm. Đây có thể là hậu quả của việc dòng máu đến vùng não điều khiển thị giác bị gián đoạn.

7. Mặt chảy xệ: Một trong những dấu hiệu đặc trưng nhất của đột quỵ là mặt xệ xuống một bên. Đây là tín hiệu rõ rệt báo rằng vùng não kiểm soát cơ mặt đang bị tổn thương.

4. Cách phòng ngừa đột quỵ trong mùa đông

Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ số một dẫn đến đột quỵ. Vì vậy, mỗi người — đặc biệt là người trung niên và cao tuổi — nên đo huyết áp thường xuyên, nhất là vào buổi sáng và tối.

Mùa đông là thời điểm nguy cơ đột quỵ gia tăng do nhiệt độ lạnh khiến mạch máu co thắt, huyết áp tăng và tuần hoàn dễ rối loạn. Để giữ hệ tuần hoàn và não bộ hoạt động ổn định, mỗi người cần chủ động duy trì thói quen sống lành mạnh, theo dõi sức khỏe thường xuyên và kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ.

1. Bỏ thuốc lá — biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả hàng đầu

Hút thuốc là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất của đột quỵ. Các chất độc trong khói thuốc làm tổn thương thành mạch, thúc đẩy xơ vữa động mạch và hình thành cục máu đông, khiến máu khó lưu thông lên não. Dù đã hút lâu năm, việc ngừng hút thuốc vẫn giúp giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ.

Không chỉ bảo vệ mạch máu não, việc bỏ thuốc còn giúp giảm nguy cơ bệnh tim, tăng huyết áp và các biến chứng mạch máu khác — những yếu tố có thể cộng hưởng và làm nguy cơ đột quỵ tăng cao trong mùa lạnh.

2. Theo dõi và kiểm soát huyết áp

Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ số một dẫn đến đột quỵ. Trong thời tiết lạnh, mạch máu co lại, làm huyết áp tăng đột ngột và gây áp lực lớn lên thành mạch. Điều này có thể dẫn tới tổn thương mạch, hình thành mảng xơ vữa, thậm chí vỡ mạch.

Vì vậy, mỗi người — đặc biệt là người trung niên và cao tuổi — nên đo huyết áp thường xuyên, nhất là vào buổi sáng và tối. Nếu chỉ số tăng cao hoặc dao động bất thường, cần trao đổi sớm với bác sĩ để điều chỉnh lối sống hoặc điều trị phù hợp. Kiểm soát huyết áp tốt đồng thời giúp giảm nhiều biến chứng tim mạch và bảo vệ não bộ.

3. Ăn uống lành mạnh để bảo vệ tim mạch và não bộ

Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa đột quỵ. Một thực đơn lành mạnh sẽ giúp kiểm soát cholesterol, ổn định mỡ máu và duy trì huyết áp ở mức an toàn.

Cụ thể, nên ưu tiên:

Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám, các loại hạt và đậu để bổ sung chất xơ, vitamin và khoáng chất tốt cho tim mạch.
Giảm chất béo bão hòa, trans fat và thực phẩm giàu cholesterol do chúng dễ thúc đẩy xơ vữa động mạch.
Hạn chế muối và thực phẩm chế biến sẵn vì ăn mặn làm tăng huyết áp.
Uống đủ nước để tránh tình trạng máu đặc — yếu tố dễ hình thành cục máu đông, đặc biệt trong mùa lạnh.

Mùa đông khiến nhiều người ăn nhiều hơn, ưu tiên đồ nhiều đạm và chất béo để giữ ấm. Vì vậy, việc kiểm soát khẩu phần và lựa chọn thực phẩm hợp lý càng quan trọng.

4. Duy trì hoạt động thể chất

Ít vận động là một trong những nguyên nhân âm thầm làm tăng nguy cơ đột quỵ. Khi cơ thể ít di chuyển, tuần hoàn máu kém, dễ tăng cân, rối loạn mỡ máu và tăng huyết áp. Các chuyên gia khuyến nghị người trưởng thành tập ít nhất 150 phút/tuần ở mức độ vừa hoặc 75 phút/tuần ở mức độ mạnh.

Nếu thời tiết lạnh khiến bạn ngại ra ngoài, có thể tập tại nhà: Đi bộ tại chỗ, tập yoga, kéo giãn, aerobic nhẹ… Tập luyện đều đặn giúp cải thiện lưu thông máu, ổn định huyết áp, kiểm soát cân nặng và giảm căng thẳng — tất cả đều giúp hạn chế nguy cơ đột quỵ.

5. Kiểm soát cân nặng, mỡ máu và bệnh nền

Thừa cân, tiểu đường, rối loạn lipid máu hay bệnh tim mạch đều làm tăng nguy cơ đột quỵ. Vì vậy, ngoài duy trì chế độ ăn hợp lý và vận động thường xuyên, người có bệnh nền cần theo dõi cân nặng, đường huyết, mỡ máu và tuân thủ điều trị. Việc này đặc biệt quan trọng với người từng bị đột quỵ hoặc có nguy cơ cao.

6. Khám sức khỏe định kỳ

Đột quỵ thường liên quan đến những bệnh mạn tính âm thầm, vì vậy khám định kỳ giúp phát hiện sớm bất thường và can thiệp kịp thời. Việc theo dõi huyết áp, đường huyết, cholesterol và chức năng tim mạch giúp giảm đáng kể nguy cơ tai biến.

Ngoài các biện pháp trên, mỗi người nên hạn chế rượu bia, kiểm soát stress và ngủ đủ giấc. Stress kéo dài và thiếu ngủ đều ảnh hưởng tiêu cực đến huyết áp và tim mạch, từ đó làm tăng nguy cơ đột quỵ.

Mời độc giả xem thêm:

Lan Thủy