Cách xử trí đúng khi nghi ngờ mẹ bầu bị ngộ độc thực phẩm

Theo Sở Y tế TP.HCM, phần lớn bệnh nhân ngộ độc thực phẩm khởi phát với các triệu chứng buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, sốt, mệt mỏi, mức độ biểu hiện khác nhau.

Trong vụ ngộ độc này đã ghi nhận 01 trường hợp thai phụ dọa sinh non do nhiễm độc là bệnh nhân Đ.T.T.H. (28 tuổi, ngụ phường An Hội Đông, TP.HCM) đang mang thai 34 tuần, vào viện vì đau bụng sau ăn bánh mì. Hiện sức khỏe của thai phụ ổn định, không còn đau bụng hay tiêu chảy.

1. Tại sao phụ nữ mang thai dễ bị ảnh hưởng nặng khi ngộ độc thực phẩm?

Khi mang thai, cơ thể người mẹ có nhiều thay đổi khiến họ trở nên nhạy cảm hơn trước các tác nhân gây bệnh từ thực phẩm. Phụ nữ mang thai thuộc nhóm đối tượng dễ bị tổn thương khi nhiễm trùng đường tiêu hóa do những thay đổi sinh lý và miễn dịch.

Trong thai kỳ, hệ miễn dịch của người mẹ bị ức chế một phần để bảo vệ thai nhi, khiến cơ thể giảm khả năng chống lại vi khuẩn và độc tố. Điều này làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và khiến bệnh có xu hướng nặng hơn.

Khi mang thai, nhu cầu tuần hoàn tăng cao, thể tích máu của thai phụ tăng lên để nuôi dưỡng thai nhi. Khi xảy ra nôn ói và tiêu chảy, tình trạng mất nước diễn ra nhanh chóng và nghiêm trọng hơn so với người bình thường.

Phụ nữ mang thai dễ bị ảnh hưởng nặng khi bị ngộ độc thực phẩm. Ảnh minh họa.

2. Các mối nguy hiểm đối với bà mẹ và em bé

Ngộ độc thực phẩm có thể gây ra nhiều biến chứng, từ cấp tính đến lâu dài:

2.1. Nguy cơ cấp tính khi bị ngộ độc: mất nước và sốt cao

Nôn ói và tiêu chảy là phản ứng của cơ thể để tống độc tố ra ngoài nhưng chúng lại dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải nhanh chóng. Mất nước nghiêm trọng có thể gây tụt huyết áp cho thai phụ, nếu không được bù nước kịp thời dễ dẫn đến suy tuần hoàn, suy kiệt.

Mất nước và tụt huyết áp của mẹ làm giảm lưu lượng máu đến tử cung, đồng nghĩa với việc giảm cung cấp oxy và dinh dưỡng cho thai nhi. Ngoài ra, sốt cao (thường gặp khi ngộ độc do vi khuẩn như Salmonella) cũng là một yếu tố nguy cơ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thần kinh của thai nhi, đặc biệt trong 3 tháng đầu thai kỳ.

2.2. Biến chứng sản khoa: Dọa sinh non và sảy thai

Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất, đã được ghi nhận qua một số vụ ngộ độc gần đây với trường hợp thai phụ bị dọa sinh non. Tình trạng nhiễm trùng, sốt cao và rối loạn điện giải do ngộ độc có thể kích thích tử cung, gây ra các cơn co thắt mạnh, dẫn đến dọa sảy thai (3 tháng đầu) hoặc dọa sinh non (3 tháng giữa và cuối).

Nhiễm khuẩn huyết và lây truyền sang thai nhi: Các vi khuẩn như Salmonella có khả năng xâm nhập vào máu của mẹ (cấy máu dương tính) và trong một số trường hợp, có thể vượt qua hàng rào nhau thai để gây nhiễm trùng cho thai nhi. Điều này dẫn đến nguy cơ cao bị sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non.

3. Xử trí đúng cách khi nghi ngờ ngộ độc thực phẩm

Không phải trường hợp mẹ bầu bị ngộ độc thực phẩm nào cũng ảnh hưởng đến thai nhi. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp độc tính vi khuẩn đi qua nhau thai và khá nguy hiểm. Do đó, mẹ bầu nếu nghi ngờ ngộ độc thực phẩm cần phải đến ngay cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và điều trị.

Khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ ngộ độc (nôn ói, tiêu chảy, đau bụng, sốt), thai phụ không nên tự ý điều trị tại nhà và cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất có chuyên khoa Sản để được theo dõi.

Bác sĩ cần đánh giá tình trạng mất nước của mẹ, kiểm tra các dấu hiệu nguy hiểm của thai nhi (tim thai, cơn gò tử cung, dấu hiệu dọa sinh non). Cơn đau bụng ở thai phụ do ngộ độc rất khó phân biệt với cơn gò dọa sinh non, do đó việc tự ý dùng thuốc hoặc trì hoãn đi viện là sai lầm nghiêm trọng.

Ngừng ngay thực phẩm nghi ngờ gây ngộ độc và nhanh chóng bù nước và điện giải sớm bằng cách uống oresol (pha đúng liều lượng theo hướng dẫn) hoặc nước lọc. Uống từ từ, từng ngụm nhỏ để tránh gây nôn thêm.

Khi có dấu hiệu nghi ngờ ngộ độc thực phẩm, thai phụ cần đến bệnh viện ngay để đảm bảo an toàn cho bà mẹ và thai nhi.

4. Phòng ngừa ngộ độc thực phẩm đảm bảo an toàn cho thai kỳ

Để bảo vệ bản thân và thai nhi, thai phụ cần tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc an toàn vệ sinh thực phẩm:

Ăn chín, uống sôi: Đây là nguyên tắc vàng. Luôn nấu chín kỹ thực phẩm, đặc biệt là thịt, trứng, hải sản.
Nói không với thực phẩm sống/tái: Tránh xa gỏi, rau sống (trừ khi được rửa rất kỹ), trứng lòng đào, sushi, thịt tái, phô mai mềm chưa tiệt trùng (Listeria).
Vệ sinh tuyệt đối: Rửa tay bằng xà phòng trước khi chế biến thức ăn và trước khi ăn. Sử dụng dao, thớt, dụng cụ riêng cho thực phẩm sống và chín .
Kiểm tra nguồn gốc: Chọn mua thực phẩm tươi, sạch, có nguồn gốc rõ ràng và bảo quản lạnh đúng cách.

Ngộ độc thực phẩm trong thai kỳ là một tình trạng không thể xem nhẹ. Việc nhận biết sớm, xử trí kịp thời tại cơ sở y tế và thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng ngừa rất quan trọng đảm bảo một thai kỳ khỏe mạnh, an toàn cho cả mẹ và bé.

BS. Ngô Thị Hường