Cái kết đẹp cho tháng Chủ tịch Hội đồng Bảo an

Trên cương vị Chủ tịch HĐBA LHQ tháng 4/2021, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã chủ trì thành công Phiên thảo luận mở cấp Bộ trưởng về chủ đề “Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân” dưới hình thức kết hợp trực tiếp và trực tuyến.

Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn chủ trì Phiên thảo luận mở cấp Bộ trưởng về chủ đề “Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân” trên cương vị Chủ tịch HĐBA LHQ tháng 4/2021. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Vấn đề nhức nhối

Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh tại Phiên thảo luận, phá hủy cơ sở hạ tầng thiết yếu là một vấn đề nhức nhối đang diễn ra tại nhiều cuộc xung đột, đặc biệt ở CH Trung Phi, Nam Sudan, Libya, Yemen, Syria và Afghanistan.

Dưới ảnh hưởng của xung đột vũ trang, các cơ sở thiết yếu như cơ sở sản xuất nông nghiệp, y tế, cung cấp nước sạch, xử lý chất thải, cung cấp điện… bị phá hủy, dẫn tới gián đoạn các dịch vụ thiết yếu để duy trì sự sống của người dân.

Việc phá hủy cơ sở hạ tầng thiết yếu còn để lại hậu quả lâu dài, ảnh hưởng đến quá trình tái thiết và xây dựng hòa bình bền vững hậu xung đột. Ví dụ như thiếu phương tiện sinh tồn có thể đẩy người dân vào tình trạng đói nghèo, tạo mầm mống cho xung đột, bạo lực quay trở lại; thiếu hạ tầng thiết yếu có thể cản trở các nỗ lực cứu trợ nhân đạo và quá trình hồi hương an toàn, tự nguyện của cộng đồng dân cư bị mất nơi cư trú trong chiến tranh…

Xuất phát từ chính những trải nghiệm qua các cuộc chiến tranh, Việt Nam hiểu được những khó khăn thực tế trong việc bảo vệ và duy trì khả năng vận hành các loại cơ sở hạ tầng thiết yếu trong xung đột, cũng như những tác động nhiều mặt, trực tiếp và gián tiếp của tình trạng này đối với sự sống của người dân, quá trình tái thiết và xây dựng hòa bình bền vững hậu xung đột.

Tại Phiên thảo luận, các đại biểu đánh giá cao ý nghĩa nhân đạo và nhân văn sâu sắc của Việt Nam khi chọn chủ đề này, đặc biệt trong bối cảnh người dân trong nhiều cuộc xung đột trên thế giới đang đồng thời phải gánh chịu ảnh hưởng của thực trạng cơ sở hạ tầng thiết yếu bị phá hủy và tác động nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu và dịch bệnh Covid-19.

Ba sự kiện điểm nhấn trong tháng đảm nhận cương vị Chủ tịch Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc của Việt Nam (tháng 4/2021): Phiên Thảo luận mở cấp cao trực tuyến về chủ đề “Tăng cường hợp tác giữa LHQ và các tổ chức khu vực trong thúc đẩy xây dựng lòng tin và đối thoại trong ngăn ngừa, giải quyết xung đột” ngày 19/4. Phiên thảo luận mở cấp Bộ trưởng trực tuyến về chủ đề “Khắc phục hậu quả bom mìn và duy trì hòa bình bền vững: Tăng cường gắn kết để hành động hiệu quả hơn” ngày 9/4. Phiên thảo luận mở cấp Bộ trưởng trực tuyến về chủ đề “Bảo vệ cơ sở thiết yếu đối với sự sống của người dân trong xung đột vũ trang” ngày 27/4.

Đề cao vai trò của hợp tác

Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân là vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm của cộng đồng quốc tế. HĐBA có thảo luận từ nhiều năm nay về các loại cơ sở hạ tầng riêng lẻ như trường học, bệnh viện, cơ sở hạ tầng phục vụ viện trợ nhân đạo…

Tuy nhiên, cách tiếp cận tại HĐBA nói riêng và cộng đồng quốc tế nói chung đối với vấn đề bảo vệ thường dân trong xung đột vũ trang đến nay chủ yếu tập trung vào các nhóm thường dân cụ thể (như người bị mất tích, người khuyết tật , phóng viên…), hoặc các loại cơ sở hạ tầng cụ thể (như các cơ sở hạ tầng về y tế, cơ sở hạ tầng về nhân đạo…), chứ chưa có sự tổng thể, toàn diện.

Đặc biệt, các văn kiện của HĐBA vẫn chưa thừa nhận được mối liên hệ, phụ thuộc lẫn nhau giữa các loại cơ sở hạ tầng thiết yếu, cũng như tác động lâu dài của việc tấn công vào cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với người dân trong xung đột.

Phiên thảo luận mở này là lần đầu tiên HĐBA thảo luận một cách tổng thể và thông qua Nghị quyết về vấn đề bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu cho sự sống của người dân.

Từ bài học và kinh nghiệm trong quá khứ, phát biểu của Việt Nam nêu đậm sự cần thiết cách tiếp cận tổng thể đối với chủ đề bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu; kêu gọi tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có luật nhân đạo quốc tế, trong xung đột vũ trang.

Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh sự cần thiết của hợp tác quốc tế và khu vực cũng như vai trò của LHQ trong hỗ trợ phục hồi, tái thiết cơ sở hạ tầng thiết yếu, nâng cao khả năng tự cường của người dân nhằm ứng phó với các thách thức đa chiều, đa tầng nấc trong và sau xung đột. Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh: “Bảo vệ các cơ sở thiết yếu cho sự sống của người dân là nền tảng để xây dựng hòa bình bền vững và ngăn ngừa xung đột là cách tốt nhất để bảo vệ người dân, trong đó có cần chú trọng giải quyết nguyên nhân gốc rễ của xung đột như nghèo đói, bất công, chính trị cường quyền và thúc đẩy các nỗ lực phát triển bền vững ở cấp toàn cầu và quốc gia”.

Đồng quan điểm, các đại biểu tại Phiên thảo luận cũng khẳng định tầm quan trọng của việc bảo đảm tuân thủ luật nhân đạo quốc tế; nhấn mạnh nhu cầu tăng cường hợp tác quốc tế và đề cao vai trò của LHQ trong bảo vệ thường dân và các cơ sở hạ tầng thiết yếu trong bối cảnh xung đột.

64 nước đồng bảo trợ Nghị quyết 2573 gồm: Angola, Áo, Bangladesh, Bỉ, Brazil, Canada, Trung Quốc, Costa Rica, Bờ Biển Ngà, Croatia, CH Czech, Đan Mạch, Djibouti, CH Dominican, Ecuador, Ai Cập, Estonia, Phần Lan, Pháp, Đức, Guatemala, Hungary, Iceland, Ấn Độ, Ireland, Italy, Nhật Bản, Kenya, Latvia, Lebanon, Lesotho, Liechtenstein, Luxembourg, Malaysia, Malta, Mauritania, Mexico, Mông Cổ, Morocco, Hà Lan, Niger, Na Uy, Pakistan, Peru, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Qatar, CH Moldova, Nga, Saint Vincent and the Grenadines, Serbia, Slovakia, Slovenia, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Thụy Sỹ, Tunisia, Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraine, Anh, Mỹ, và Việt Nam.

Dấu ấn của Việt Nam

Tại Phiên thảo luận, với 15/15 phiếu thuận, HĐBA đã thông qua Nghị quyết 2573 về vấn đề Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân. Thứ trưởng Ngoại giao Đặng Hoàng Giang đánh giá đây là thành công lớn của Phiên thảo luận và là dấu ấn, di sản của Việt Nam trong tháng Chủ tịch HĐBA.

Với 64 nước đồng bảo trợ (bao gồm cả Việt Nam), Nghị quyết 2573 là nghị quyết đầu tiên của HĐBA về vấn đề này. Đây là kết quả hiếm khi đạt được tại HĐBA, mỗi năm chỉ 1-2 văn kiện có số lượng nước đồng bảo trợ như vậy.

Đồng thời, Nghị quyết có nhiều nội dung mang tính đột phá, nhấn mạnh một cách tổng thể việc bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu và nhân viên tham gia vào vận hành, sửa chữa, bảo trì những cơ sở hạ tầng này, cũng như khuyến khích các biện pháp, hợp tác trên nhiều phương diện và cấp độ nhằm tăng cường bảo vệ, khôi phục cơ sở hạ tầng và dịch vụ thiết yếu, nâng cao khả năng tự cường của người dân trong xung đột vũ trang.

Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang nhấn mạnh, Nghị quyết 2573 là nghị quyết đầu tiên do Việt Nam chủ trì xây dựng và thúc đẩy thông qua trong nhiệm kỳ UVKTT HĐBA nhiệm kỳ 2020-2021.

Đây là chặng đường dài kể từ Nghị quyết 1889 (2009) về Phụ nữ, Hòa bình và An ninh do Việt Nam thúc đẩy thông qua trong Tháng Chủ tịch của ta tại HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2008-2009 (tháng 10/2009).

Theo Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang, nghị quyết này tái khẳng định mạnh mẽ cam kết của HĐBA trong đảm bảo tuân thủ luật pháp quốc tế và tăng cường hợp tác quốc tế, khu vực trong vấn đề bảo vệ thường dân trong xung đột vũ trang. Đồng thời, nghị quyết cũng khẳng định sự cần thiết bảo vệ, khôi phục cơ sở hạ tầng và dịch vụ thiết yếu như điện, nước, lương thực…

Qua đó khẳng định ngăn ngừa xung đột là giải pháp quan trọng trong bảo vệ thường dân, trong đó cần giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của xung đột như tình trạng đói nghèo, bất công, chính trị cường quyền, không tuân thủ luật pháp quốc tế đồng thời tiếp tục nỗ lực thực hiện các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDG) để không ai bị bỏ lại phía sau.

Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang kết luận “Có thể nói, đây là dấu ấn của Việt Nam tại nhiệm kỳ UVKTT HĐBA lần này và là sự triển khai tích cực, hiệu quả đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, có hiệu quả đề ra tại Đại hội Đảng lần thứ XIII”.

Sự thành công thông qua Nghị quyết 2573 cho thấy nỗ lực vươn lên đóng vai trò nòng cốt, dẫn dắt tại các diễn đàn đa phương của Việt Nam theo tinh thần của Chỉ thị số 25-CT/TW của Ban Bí thư về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương.

TRANG TRẦN