Cải tạo, chỉnh trang quanh hồ Hoàn Kiếm: Táo bạo, phù hợp yêu cầu thực tiễn

Tòa nhà "Hàm cá mập" cùng một số công trình thuộc khu vực phía Bắc hồ Hoàn Kiếm. Ảnh: Quang Thái

Hướng tiếp cận đồng bộ, khoa học

Trước những chỉ đạo mới nhất của lãnh đạo UBND thành phố Hà Nội về chủ trương quy hoạch, cải tạo không gian khu vực phía Đông hồ Hoàn Kiếm và cải tạo, chỉnh trang, tái thiết, khu vực quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục, kiến trúc sưPhạm Hoàng Phương cho rằng, Hà Nội đang đáp ứng yêu cầu đổi mới về kiến trúc cảnh quan đô thị, đưa thành phố cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới.

Thành phố xem bảo tồn và phát huy các giá trị không gian kiến trúc cảnh quan, di sản, di sản lõi của Thủ đô trở thành động lực tạo lập rõ nét hơn bản sắc và nhận diện của đô thị, đồng thời trở thành một trong những động lực để phát triển bền vững kinh tế, xã hội.

Từ yêu cầu trên, chủ trương, chỉ đạo của thành phố đối với khu vực phía Bắc và phía Đông hồ Hoàn Kiếm là những định hướng nghiên cứu rất táo bạo, nhưng phù hợp với hoàn cảnh, yêu cầu thực tiễn.

Trong đó, khác với cách làm trước đây, việc nghiên cứu quy hoạch chỉnh trang khu vực phía Đông hồ Hoàn Kiếm hướng tới tăng cường không gian công cộng, không gian mở, phục vụ cộng đồng nhân dân Thủ đô.

Ngoài xem xét các yếu tố vật thể kiến trúc còn nghiên cứu đầy đủ các giá trị về cảnh quan, cây xanh, gìn giữ và phát huy các giá trị kiến trúc của các di sản văn hóa và công trình kiến trúc có giá trị, ứng dụng các giải pháp khoa học - công nghệ mới trong chiếu sáng và trang trí… Đây là hướng tiếp cận tương đối đồng bộ, bài bản, khoa học.

Sử dụng hợp lý, tránh lãng phí các trụ sở

Tuy nhiên, kiến trúc sư Phạm Hoàng Phương nêu một số vấn đề cần quan tâm, trong đó cần chú trọng nghiên cứu quy hoạch chỉnh trang cảnh quan mặt đứng các trục tuyến phố tiếp cận trực tiếp.

Thành phố cần kiên quyết loại bỏ các công trình cơi nới, xen cấy, làm tổn hại và xuống cấp giá trị cảnh quan; chỉnh trang và phục dựng mặt đứng của các công trình nhà cổ dọc trên trục tuyến, đồng bộ về tổng thể nhưng tránh đồng phục hóa, để đảm bảo tính đa dạng như đã có trong lịch sử.

“Nghiên cứu đề xuất phá bỏ tòa nhà “Hàm cá mập” vốn từng gây tranh cãi rất lớn về tác động tiêu cực đến kiến trúc cảnh quan khu vực hồ Hoàn Kiếm trong quá khứ, để nhường chỗ xây dựng hệ thống công trình ngầm công cộng như bãi đỗ xe, không gian bộ hành và dịch vụ công cộng vốn đang thiếu trầm trọng là việc rất đáng hoan nghênh”, kiến trúc sư Phạm Hoàng Phương nhấn mạnh. Nội dung này cũng đã được lãnh đạo thành phố tán thành trong định hướng phát triển không gian ngầm tại khu vực quảng trường hiện có và không gian mở rộng, sau khi phá bỏ tòa nhà “Hàm cá mập”.

Với một các công trình trụ sở trong phạm vi quy hoạch, cải tạo và tái thiết cũng có thể rà soát và di dời nhưng cần nghiên cứu cụ thể để tránh phá bỏ lãng phí; đồng thời cần nghiên cứu đầy đủ các giá trị để đồng thời có phương án sử dụng hợp lý.

Tiêu biểu như trụ sở Tổng công ty Điện lực Hà Nội từng là nơi đặt chiếc máy phát điện đầu tiên của Thủ đô, tiêu biểu cho việc Hà Nội tiếp cận với khoa học - công nghệ điện khí hóa, có thể là chất liệu để xây dựng bảo tàng ngoài trời, gia tăng giá trị văn hóa, lịch sử cho không gian quảng trường và phố đi bộ.

Đánh giá tổng thể hệ thống các giá trị kiến trúc cảnh quan, văn hóa, lịch sử

Vì khu vực hồ Hoàn Kiếm và vùng phụ cận có tính tương đồng về kiến trúc cảnh quan nên trong điều kiện cho phép, có thể mở rộng khu vực nghiên cứu thêm trong bán kinh từ 50 – 100m, để đảm bảo tính lan tỏa kết nối tổng thể với không gian xung quanh, cũng như là phương án chuẩn bị để tiếp tục triển khai khi điều kiện cho phép.

Đây cũng là khu vực lõi, chưa đựng nhiều giá trị di sản văn hóa truyền thống của Thủ đô nên cần nghiên cứu đánh giá một cách cụ thể và chi tiết hệ thống các giá trị kiến trúc cảnh quan, văn hóa, lịch sử của khu vực nghiên cứu.

Thành phố cần chú trọng rà soát, đánh giá hiện trạng hệ thống các công trình di sản văn hóa, và đặc biệt là hệ thống công trình kiến trúc có giá trị vẫn đang được sở hữu trong dân, như nhà cũ, nhà cổ, công trình công cộng.

Từ đó xây dựng các phương án bảo tồn và phát huy giá trị theo hướng gìn giữ tạo lập hình ảnh truyền thống, phá bỏ các hạng mục cơi nới chắp vá, bảo tồn và phục dựng giữ nguyên hình thức kiến trúc theo nguyên mẫu đặc biệt là kiến trúc mặt tiền công trình, nhưng có thể cho phép chuyển chức năng phục vụ hướng đến cộng đồng, như thương mại, dịch vụ nhỏ, được quản lý chặt chẽ.

Nhân dịp này, thành phố đồng thời xem xét phục dựng một số ngôi nhà cổ, nhà cũ còn nhiều giá trị. Điều này cho phép toàn bộ không gian trở thành một bảo tàng văn hóa đặc sắc và sống động.

Thành phố cần tận dụng tối ưu các không gian công cộng, sinh hoạt văn hóa. Ảnh: Tấn Quang

Tận dụng tối ưu các không gian công cộng, sinh hoạt văn hóa

Trong bối cảnh phát triển hạ tầng mãnh mẽ trên toàn đô thị, tương đồng với nhiều đô thị phát triển trên thế giới, phương án quy hoạch chỉnh trang cần kết hợp nghiên cứu đồng bộ cả quy hoạch hệ thống không gian ngầm tại khu vực này.

Trong đó, Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục là một nút giao thông quan trọng kết nối nhiều khu vực quan trọng của khu vực hồ Hoàn Kiếm và phụ cận, nên xem xét bố trí cửa lối lên kề cận tại Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục, có thể tích hợp cùng vị trí không gian ngầm mới xây dựng sau khi di dời tòa nhà “Hàm cá mập”.

Thành phố có thể nghiên cứu tổ chức hệ thống hành lang ngầm bộ hành từ ga metro đến các vị trí lối ra theo hướng tận dụng tối ưu các không gian này thành các không gian công cộng, thương mại dịch vụ, sinh hoạt văn hóa quần chúng đa dạng trong nhà đã được triển khai rất thành công ở Tokyo (Nhật Bản) và Paris (Pháp).

Ngoài ra, cần nghiên cứu bố trí hệ thống các sân khấu ngoài trời phục vụ các sự kiện văn hóa nghệ thuật lớn của Thủ đô, nhưng cần được xem xét theo hướng linh hoạt.

Một số hạng mục có thể bố trí cố định ở mức độ hợp lý thông thường, nhưng cũng dự trù phương án có thể mở rộng khi cần thiết để đảm bảo tránh lãng phí và phù hợp nhất với yêu cầu sử dụng thực tiễn.

Bảo Hân