Chuyên gia đề xuất hướng sửa đổi 2 điều trong Hiến pháp khi bỏ cấp huyện

Tại Hội thảo cấp quốc gia "Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong Kỷ nguyên mới", tổ chức sáng 6/3, PGS.TS Tô Văn Hòa, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội đã tham gia trao đổi về định hướng nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 đáp ứng yêu cầu thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy.

Ông Tô Văn Hòa, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội

Theo ông, việc đặt vấn đề nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là hết sức cấp thiết, vừa tạo cơ sở hiến định vững chắc để tiếp tục tiến hành cách mạng về tinh gọn bộ máy vừa bảo đảm tính tối cao của Hiến pháp.

Việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này đòi hỏi hết sức khẩn trương song cũng phải được nghiên cứu kỹ, làm rõ những vấn đề nguyên lý, có cơ sở lý luận vững chắc. Các đề xuất sửa đổi, bổ sung không chỉ bó hẹp trong câu từ của hiến pháp mà phải có tầm nhìn rộng hơn, xa hơn để làm rõ phương hướng, nội dung cần thể chế hóa trong các đạo luật có liên quan.

Theo ông Hòa, việc không tổ chức cấp huyện trong hệ thống hành chính địa phương ở Việt Nam không chỉ đơn thuần là bãi bỏ đơn vị hành chính cấp huyện rồi sáp nhập các xã lại với nhau. Để bảo đảm ổn định, thông suốt trong công tác hành chính ở địa phương, đặc biệt là dịch vụ công phục vụ nhân dân, chủ trương này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn cảnh đối với hệ thống hành chính địa phương, đặt ra yêu cầu xem xét thiết kế tổng thể hệ thống hành chính lãnh thổ của Việt Nam.

Vận dụng những nguyên lý vào việc tổ chức hệ thống hành chính địa phương ở Việt Nam, ông Tô Văn Hòa cho rằng, có thể xác định về phương diện đơn vị hành chính sẽ có hai cấp: cấp tỉnh, bao gồm các tỉnh và các thành phố trực thuộc Trung ương; cấp cơ sở (dưới cấp tỉnh, có thể gọi là “cấp xã” hay “cấp cơ sở”), bao gồm các đơn vị hành chính gần dân nhất, tức là các xã và các khu vực đô thị tập trung (có thể gọi là thành phố, được phân loại thành các nhóm tùy theo quy mô và trình độ phát triển).

Như vậy việc thực hiện chủ trương bỏ đơn vị cấp huyện sẽ cần nghiên cứu sửa đổi 2 điều có liên quan trực tiếp là Điều 110 và Điều 111 trong Chương 9 về chính quyền địa phương của Hiến pháp 2013.

Nghiên cứu các đơn vị hành chính chuyên biệt

Đối với điều 110 của Hiến pháp, ông Hòa đề xuất nghiên cứu sửa đổi, bổ sung theo hướng quy định Việt Nam gồm các đơn vị hành chính và các đơn vị hành chính chuyên biệt.

Trong đó, sẽ có 2 cấp đơn vị hành chính, là đơn vị hành chính cấp tỉnh gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và đơn vị hành chính cấp cơ sở, hay cấp xã (gồm xã, thành phố, thị xã ở tỉnh; xã thành phố, thị xã, nội đô ở thành phố trực thuộc Trung ương).

Trong đó, nội đô là đơn vị hành chính mới, bao gồm khu vực đô thị lõi, thủ phủ của thành phố trực thuộc Trung ương, bao gồm các quận nội thành hiện nay của các thành phố trực thuộc Trung ương. Ví dụ: Nội đô thành phố Hà Nội (gồm 12 quận), nội đô TP.HCM (gồm 16 quận), nội đô thành phố Hải phòng (gồm 6 quận) …

Ông Hòa nêu quan điểm, các đơn vị hành chính cơ sở có thể phân chia thành những địa bàn lãnh thổ nhỏ hơn nhưng đó không phải là đơn vị hành chính mà chỉ là các địa bàn quản lý hành chính; ở đó không thành lập chính quyền địa phương mà chỉ có các bộ phận/cơ sở của các cơ quan hành chính cấp trên thực hiện công tác quản lý hành chính trên địa bàn.

Các đơn vị hành chính chuyên biệt gồm các đơn vị hành chính chuyên biệt ở các cấp được thành lập và quản lý theo quy định của luật. Luật Chính quyền địa phương có thể quy định 2 cấp đơn vị hành chính chuyên biệt hoặc nhiều hơn, trong đó có các đơn vị hành chính chuyên biệt do chính quyền địa phương cấp tỉnh quản lý và đơn vị hành chính chuyên biệt do cấp Trung ương quản lý.

Cùng với đó quy định việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính và đơn vị hành chính chuyên biệt được thực hiện theo quy định của luật.

Việc phân chia, điều chỉnh ranh giới của các đơn vị hành chính, đơn vị hành chính chuyên biệt là vấn đề tổ chức hoạt động hành chính nhà nước và cần sự thích ứng cao với tình hình thực tiễn ở từng giai đoạn. Vì vậy quy định trình tự thủ tục trong luật là phù hợp, vừa bảo đảm dân chủ vừa tạo độ linh hoạt cần thiết phù hợp với sự đa dạng của các loại hình đơn vị hành chính, đơn vị hành chính chuyên biệt.

Đối với điều 111 về tổ chức chính quyền địa phương, theo ông Hòa, có thể nghiên cứu sửa đổi, bổ sung theo hướng: Quy định tại các đơn vị hành chính đều thành lập chính quyền địa phương gồm HĐND và UBND. Không phân biệt giữa chính quyền địa phương và “cấp chính quyền địa phương” bởi vì đã là chính quyền địa phương là phải có cơ cấu đầy đủ HĐND và UBND.

Quy định tại các đơn vị hành chính chuyên biệt không thành lập chính quyền địa phương mà có thể thành lập các cơ chế quản lý hành chính phù hợp với mục đích thành lập đơn vị hành chính chuyên biệt đó theo quy định của luật.

Ông Tô Văn Hòa nhấn mạnh, việc tinh gọn bộ máy chính quyền địa phương theo hướng không tổ chức cấp huyện là một bước đi quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tạo điều kiện cho chính quyền địa phương hoạt động chủ động và hiệu quả, phục vụ tốt nhất lợi ích của nhân dân.

“Việc không tiếp tục tổ chức cấp hành chính trung gian (cấp huyện) nếu được thực hiện tốt sẽ giúp giảm bớt sự cồng kềnh trong hệ thống hành chính nhà nước, đồng thời tạo ra một mô hình hành chính tinh gọn, linh hoạt, phù hợp với yêu cầu phát triển trong bối cảnh hiện nay”, ông Hòa nhấn mạnh.

PV/VOV.VN