Cấm công khai điểm của học sinh, thay đổi cách nhìn về điểm số

Giảm áp lực điểm số cho học sinh là mục tiêu của giáo dục. Minh họa: T.N

Nhiều người tán đồng, cho rằng điều đó giúp giảm áp lực cho học sinh và phụ huynh. Tuy nhiên, ở góc nhìn của một giáo viên phổ thông, tôi cho rằng vấn đề không chỉ nằm ở việc công khai hay không công khai điểm, mà sâu xa hơn là cách xã hội chúng ta hiểu và sử dụng điểm số.

Tôi nhớ có lần, trong một buổi họp tổ chuyên môn, một đồng nghiệp của tôi lo lắng khi lớp có vài học sinh đạt điểm kiểm tra thấp. Cô giáo sợ bị hiệu trưởng phê bình, ảnh hưởng thi đua. Cuối cùng, cô phải tổ chức học phụ đạo, cho các em làm lại bài để nâng điểm.

Học sinh thì vui vì điểm số được cải thiện, giáo viên thì yên tâm vì đạt chỉ tiêu, còn hệ lãnh đạo thì ngầm đồng tình. Nhưng liệu những con điểm ấy có phản ánh đúng năng lực thật của học sinh không?

Ở một khía cạnh khác, theo tìm hiểu của tôi, tại Singapore, giáo viên không bị áp lực bởi các chỉ tiêu tỉ lệ đỗ hay số lượng học sinh giỏi. Khi một học sinh gặp khó khăn, giáo viên chủ động phối hợp với bộ phận hỗ trợ chuyên môn của trường để tìm ra nguyên nhân và điều chỉnh cách dạy.

Mỗi học sinh đều có thể được xây dựng kế hoạch học tập cá nhân, giúp các em tiến bộ theo năng lực và tốc độ riêng. Không có chuyện họp kiểm điểm hay báo cáo thành tích, thay vào đó là tinh thần hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau. Chính vì vậy, học sinh yếu không bị bỏ lại phía sau, còn giáo viên được tôn trọng như những chuyên gia giáo dục.

Sự khác biệt ấy bắt nguồn từ triết lý giáo dục. Ở Việt Nam, nhiều khi ta xem điểm số như mục tiêu tối thượng. Một bài kiểm tra thấp có thể khiến học sinh bị chê, giáo viên bị phê bình, phụ huynh bị mời lên trường làm việc. Trong khi ở những nền giáo dục tiên tiến, điểm chỉ là một công cụ phản hồi, giúp giáo viên và học sinh hiểu rõ mình đang ở đâu để cùng tiến bộ.

Tôi hoàn toàn ủng hộ việc không công khai điểm của học sinh, bởi ở lứa tuổi trung học, các em rất nhạy cảm với việc so sánh. Không ít em bị tổn thương khi bị bạn bè chê cười vì điểm thấp, hoặc chịu áp lực phải luôn đứng đầu lớp để làm vui lòng người lớn.

Tuy nhiên, tôi cũng chia sẻ quan điểm của đại biểu Quốc hội rằng nếu chỉ dừng ở việc không công khai điểm mà hệ thống vẫn đánh giá giáo viên, nhà trường bằng điểm kiểm tra, điểm thi, tỷ lệ đỗ, số giải học sinh giỏi thì căn "bệnh thành tích" vẫn còn nguyên.

Không công khai điểm, nếu hiểu đúng, là bước khởi đầu tốt để trả điểm số về đúng vị trí của nó - một công cụ, không phải mục tiêu. Nhưng để việc này có ý nghĩa thật sự, chúng ta cần nhiều điều kiện đi kèm.

Trước hết, cần thay đổi cách đánh giá giáo viên, không dựa trên điểm số học sinh mà dựa vào quá trình giảng dạy, sự tiến bộ và sáng tạo. Bên cạnh đó, cần bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho giáo viên để thầy cô đủ tự tin và tự chủ khi đánh giá học sinh một cách linh hoạt, nhân văn. Quan trọng nhất, phải xây dựng văn hóa tin cậy trong nhà trường - nơi giáo viên được hỗ trợ chứ không bị soi xét, học sinh được động viên chứ không bị phán xét.

Nhiều quốc gia như Phần Lan hay Nhật Bản từng trải qua giai đoạn "giải cứu điểm số". Họ nhận ra rằng khi giáo dục chạy theo thi cử, người học chỉ còn biết "học để đối phó". Khi họ chuyển sang đánh giá bằng quá trình và năng lực thực, học sinh trở nên chủ động, sáng tạo hơn, và giáo viên cũng được tôn trọng hơn.

Chúng ta cũng có thể làm được như thế, nhưng không phải chỉ bằng một quy định hành chính. Muốn vậy, cần một sự thay đổi từ gốc - từ triết lý giáo dục đến cơ chế quản lý, từ niềm tin của phụ huynh đến quyền tự chủ của giáo viên.

Điểm số không xấu nếu ta biết dùng nó đúng cách. Và việc không công khai điểm sẽ thật sự có ý nghĩa khi toàn bộ hệ thống cùng hướng về một mục tiêu chung đó là phát triển con người, chứ không phải chạy theo thành tích. Khi ấy, mỗi con điểm - dù cao hay thấp - đều là một cơ hội để thầy trò cùng trưởng thành.

Phan Anh