Cảm hứng sáng tác từ chính cuộc sống của mình giúp nữ văn sĩ giành giải Nobel Văn học

Annie Ernaux, 82 tuổi, tác giả người Pháp thắng giải Nobel văn học năm 2022. Ảnh: Getty Images

Chiều 6/10, Viện Hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã công bố tác giả người Pháp Annie Ernaux, 82 tuổi, giành giải Nobel Văn học năm 2022 bởi "lòng dũng cảm và sự nhạy bén mà nữ nhà văn này đã sử dụng để khám phá gốc rễ, sự bất hòa và những hạn chế của ký ức cá nhân".

Giải thích cho sự lựa chọn của mình, Viện Hàn lâm Thụy Điển cho biết, tác giả Ernaux đã "nhất quán và từ các góc độ khác nhau xem xét cuộc sống được ghi dấu bởi sự bất bình đẳng nặng về giới tính, ngôn ngữ và giai cấp".

Người phụ nữ thứ 17 thắng giải Nobel Văn học

Sách của Ernaux thăm dò những trải nghiệm và cảm xúc cá nhân sâu sắc như tình yêu, tình dục, phá thai và sự xấu hổ trong một xã hội bị chia rẽ bởi sự phân chia giới tính và giai cấp.

Anders Olsson, Chủ tịch Ủy ban Văn học Nobel, cho biết Ernaux là "một nhà văn cực kỳ trung thực, người không ngại đối mặt với sự thật khó khăn"; "Bà ấy viết về những điều mà không ai viết về nó, như việc bà ấy phá thai, sự ghen tuông, những trải nghiệm của bà ấy khi bị người yêu bỏ rơi. Đó là những trải nghiệm thực sự khó khăn. Bà ấy viết ra thành từ ngữ cho những trải nghiệm này rất đơn giản và ấn tượng. Chúng là những cuốn sách ngắn, nhưng thực sự gây xúc động".

Các thành viên của Viện Hàn lâm Thụy Điển: Chủ tịch Ủy ban Văn học Anders Olsson (trái) và thành viên Ủy ban Giải thưởng Nobel Văn học Ellen Mattson (phải) phát biểu trong buổi công bố Giải Nobel Văn học năm 2022. Ảnh: AP

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron viết trên Twitter: "Annie Ernaux đã viết tiểu thuyết về những ký ức cộng đồng và thân thương của đất nước chúng ta trong 50 năm. Tiếng nói của bà ấy là quyền tự do của phụ nữ, và là tiếng nói của thế kỷ bị lãng quên".

Ernaux cho rằng chiến thắng là "một trách nhiệm". Bà nói với Đài Truyền hình Thụy Điển (SVT): "Tôi đã rất ngạc nhiên... Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng tôi sẽ được trao giải thưởng này với tư cách là nhà văn trong sự nghiệp của mình. Đó là một trách nhiệm lớn lao... để kiểm chứng không chỉ đối với các tác phẩm của tôi mà còn kiểm chứng tính chính xác và công bằng với thế giới".

Ernaux là phụ nữ Pháp đầu tiên đoạt giải Nobel Văn học và là người phụ nữ thứ 17 trong số 119 người đoạt giải Nobel Văn học. Hơn 10 tác giả người Pháp đã được trao giải kể từ khi Sully Prudhomme nhận giải đầu tiên năm 1901. Người thắng giải gần đây nhất của Pháp trước Ernaux là Patrick Modiano vào năm 2014.

Dùng bản thân để thúc đẩy đấu tranh cho quyền phụ nữ

Annie Ernaux, 82 tuổi, tác giả người Pháp thắng giải Nobel văn học năm 2022. Ảnh: EPA

Các tác phẩm của Ernaux được truyền cảm hứng từ cuộc sống của chính bà, và việc hòa giải giữa gia đình, giai cấp, chính trị và giới tính. Cách Ernaux được nuôi dưỡng và giáo dục cũng như những trải nghiệm trong độ tuổi thanh xuân và trưởng thành được thể hiện rất nhiều trong các tiểu thuyết của bà.

Ernaux sinh ra tại một thôn làng ở Normandy, miền Bắc nước Pháp vào năm 1940 trong một gia đình bình thường có cha mẹ làm công việc bán tạp hóa. Bà học tại Đại học Rouen, và sau đó dạy ở trường trung học. Từ năm 1977 đến năm 2000, bà là giáo sư tại Trung tâm Quốc gia về giáo dục từ xa.

Ernaux đã viết một số tiểu thuyết nổi tiếng, trong đó nhiều cuốn là tự truyện. Cuốn sách đầu tiên của Ernaux, "Les armoires vides", xuất bản bằng tiếng Pháp năm 1974 và bằng tiếng Anh với tựa đề "Cleaned Out" năm 1990. Tác phẩm thứ tư "La place" (1983) hay "A Man's Place" (1992) được cho là bước đột phá văn học của Ernaux. Trong "A Man's Place" kể về mối quan hệ của bà với cha mình, bà viết: "Không có hồi tưởng trữ tình, không có sự đắc thắng của mỉa mai. Phong cách viết trung tính này đến với tôi một cách tự nhiên".

Ernaux giành giải Renaudot tại Pháp năm 2008 cho tự truyện "Les Anneés", cuốn sách lọt vào danh sách giải Man Booker Quốc tế năm 2019 khi được dịch sang tiếng Anh bởi Alison L Strayer với tựa đề "The Years". "Đây là dự án đầy tham vọng nhất của bà ấy, đã mang lại cho bà ấy danh tiếng quốc tế và một lượng lớn người theo giỏi và đọc giả", Viện Hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy Điển cho biết.

Chiến thắng của Ernaux đã làm nổi bật tác phẩm về vấn đề phá thai "Happening", vài tháng sau khi Tòa án Tối cao Mỹ lật lại án lệ Roe kiện Wade. Tiểu thuyết "Happening" của Ernaux kể chi tiết trải nghiệm của bà khi phá thai trái pháp luật và không an toàn vào năm 1963, khi thủ tục này là bất hợp pháp ở Pháp. Bộ phim cùng tên phóng tác từ tiểu thuyết cũng đã giành giải Sư tử Vàng tại LHP Venice 2021.

"Có hàng nghìn người đã từng phá thai bí mật, tôi muốn tái hiện lại sự thật đó chính xác như hiện tại, dùng bản thân mình để thúc đẩy cuộc đấu tranh cho quyền phụ nữ theo sau nó. Bởi vì vào năm 1963, 1964 khi nó xảy ra với tôi, tôi không thể tưởng tượng nổi một ngày nào đó phá thai sẽ được cho phép, các bác sĩ thậm chí sẽ không nói lời nào", Ernaux nói với Guardian năm 2019.

Trong khi nhiều tác giả đoạt các giải văn học được biết đến rộng rãi trước khi trao giải, giải Nobel Văn học thu hút nhiều chú ý của giới truyền thông và có thể đưa các tác giả ít được biết đến trở nên nổi tiếng toàn cầu, đồng thời thúc đẩy doanh số bán sách. Một số giải đã được trao cho những tác giả không theo đuổi sự nghiệp văn chương chuyên nghiệp, bao gồm triết gia người Pháp Henri Bergson (năm 1927), Thủ tướng Anh Winston Churchill (năm 1953) và ca sĩ kiêm nhạc sĩ người Mỹ Bob Dylan (năm 2016). Tiền thưởng cho người thắng giải Nobel trị giá 10 triệu Krona Thụy Điển (915.000 USD).

Nguồn: Guardian, Reuters, AP, CNN

Kim Ngọc