Cấm xe máy chạy xăng tại Hà Nội: Cần lộ trình khả thi, đồng thuận xã hội và chính sách hỗ trợ đồng bộ

Thực hiện Chỉ thị số20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, từ ngày 01/7/2026, Hà Nội sẽ cấm xe máy sử dụngnhiên liệu hóa thạch (xe xăng) lưu thông trong khu vực Vành đai 1. Chủtrương này nhằm thúc đẩy phát triển vùng phát thải thấp, cải thiện chất lượngkhông khí đô thị, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, hướng tới mục tiêu phát triển bềnvững.Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, một số luật sư cho rằng, chủ trương này cần lộ trình khả thi, chính sách hỗ trợ toàndiện và đặc biệt là sự đồng thuận của người dân.

Bài toán khó trong thời gian ngắn

Theo LS Nguyễn Đức Hùng, Giám đốc Công ty LuậtTNHH Thiện Duyên (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), thực hiện lộ trình cấm xe máy chạyxăng từ 1/7/2026 là nhiệm vụ không dễ dàng, khi thời gian chỉ còn chưa đầy mộtnăm và khối lượng công việc phải triển khai là rất lớn.

Trước hết là vấn đề chuyển đổi hàng triệu phươngtiện đang lưu hành sang xe không phát thải, làm sao để không gây thiệt hại tàisản cho người dân, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp. Tiếp đó là việc xây dựng hạtầng hỗ trợ như trạm sạc điện, hệ thống đổi – tái chế pin, bảo đảm an toàn vậnhành. Đồng thời, phát triển giao thông công cộng hiệu quả để thay thế phần nhucầu đi lại bị ảnh hưởng là yêu cầu cấp thiết. Nếu không có giải pháp đồng bộ,chủ trương này có thể gây xáo trộn đáng kể đến đời sống người dân.

Do đó, cần các giải pháp tổng thể, có trọng tâm, đặcbiệt phải đảm bảo hài hòa lợi ích Nhà nước – doanh nghiệp – người dân để tạo sựđồng thuận xã hội.

LS Nguyễn Đức Hùng, Giám đốc Công ty Luật TNHH Thiện Duyên (Đoàn Luật sư TP Hà Nội)

Bên cạnh đó, Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướngChính phủ không cấm người dân sở hữu xe máy chạy bằng nguyên liệu hóa thạch màchỉ cấm lưu thông, tức là hạn chế quyền sử dụng loại phương tiện này trong mộtphạm vi nhất định. Chỉ thị này cũng không hạn chế quyền tự do đi lại của ngươìdân.

Tuy nhiên, để có thể đi lại, di chuyển trong khu vực cấm xe máy sử dụng nhiênliệu hóa thạch thì người dân buộc phải lựa chọn các phương tiện giao thôngkhác. Điều này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc di lại, di chuyển của ngươìdân, đặc biệt là đối với những người sống trong khu vực cấm, hoặc những ngươìphải thường xuyên di chuyển giữa khu vực cấm và các khu vực khác.

Theo LS Hùng, phương án cấm hoàn toàn xe máy chạyxăng sẽ mang lại hiệu quả môi trường nhanh chóng và rõ rệt. Tuy nhiên, trong thơìgian ngắn, cách làm này có thể gây khó khăn lớn cho người dân và áp lực nặng nềcho bộ máy quản lý.

Trong khi đó, các phương án linh hoạt như cấm theokhung giờ, theo loại xe, theo tiêu chuẩn khí thải hoặc theo khu vực có thể giúpphân bổ lại áp lực, giảm thiểu ảnh hưởng đến người dân và dễ tổ chức thực hiện.Tuy nhiên, để hiệu quả, cần có các tiêu chí rõ ràng, hạ tầng đồng bộ và chínhsách chuyển đổi công bằng. Điều quan trọng là lộ trình cần dựa trên đánh giá thựctiễn, năng lực thực thi và khả năng thích ứng của người dân. Không nên áp dụngmột cách hành chính, cứng nhắc, thiếu chuẩn bị.

Cần có lộ trình phù hợp và sự đồng thuận của người dân

Chủ chương cấm xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạchsẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người dân, nhất là trong bối cảnh đâyvẫn là phương tiện đi lại chủ yếu, và là tài sản có giá trị không nhỏ của ngươìdân, đặc biệt là những người yếu thế, thu nhập thấp.

Các luật sư cho rằng, trước khi cấm xe máy chạy xăng, Thành phố Hà Nội cần đánh giá toàn diện tác động của chính sách, đồng thời xây dựng các giải pháp đồng bộ, lấy sự đồng thuận của người dân làm trọng tâm.

Do đó, theo LS Hùng, để thực hiện chủ chương này,không thể thiếu các chính sách hỗ trợ thỏa đáng, phù hợp của Nhà nước, từ cáckhoản hỗ trợ về tài chính, đến các quy định miễn giảm các loại thuế và phí, hoặclãi suất cho vay đối với việc chuyển đổi phương tiện. Đồng thời, các cơ quan chứcnăng cũng phải xây dựng được các quy định chặt chẽ và minh bạch về việc thực hiệncác chính sách chuyển đổi, các khoản hỗ trợ phải phù hợp với từng nhóm đối tượng,tương xứng với giá trị của từng loại xe cụ thể, tránh việc “cào bằng”, không đảmbảo được các lợi ích chính đáng cho người dân.

Tuy nhiên, các khoản hỗ trợ này cũng sẽ làm tănggánh nặng cho ngân sách nên rất cần sự chia sẻ, chung tay của các doanh nghiệp,nhất là các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh phương tiện sử dụng năng lượngsạch trong việc hỗ trợ người dân trong việc chuyển đổi phương tiện. Khi áp dụngchính sách đổi xe (chạy bằng xăng, dầu lấy xe sử dụng năng lượng sạch) cũng cầncó những nguyên tắc, quy chuẩn chung và khoa học trong việc thẩm định giá, quyđổi giá trị, tránh những cách làm tùy tiện, không thống nhất, dẫn đến sự thiêúcông bằng hoặc gây thiệt thòi cho người dân.

Đồng quan điểm, LSVũ Ngọc Chi, Giám đốc Công ty luật Tâm Anh (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng việcban hành Chỉ thị 20/CT-TTg là một chủ trương đúng đắn, nhằm cải thiện chất lượngkhông khí, nhất là tại các đô thị lớn – nơi ô nhiễm môi trường đang là vấn đề cấpbách. Tuy nhiên, để chủ trương này có tính thuyết phục và sớm đi vào thực tiễn,cần được triển khai theo lộ trình phù hợp, có tính khả thi, đồng thời tính đếnđiều kiện kinh tế và đời sống người dân.

LS Vũ Ngọc Chi, Giám đốc Công ty luật Tâm Anh (Đoàn Luật sư TP Hà Nội)

LS Chi đề xuất cáccấp có thẩm quyền cần đánh giá toàn diện tác động của chính sách, đồng thời xâydựng các giải pháp đồng bộ, lấy sự đồng thuận của người dân làm trọng tâm. Việcsử dụng xe máy chạy xăng vốn là phương tiện gắn bó lâu dài với nhiều thế hệ, đượcđăng ký hợp pháp, là tài sản có giá trị và công cụ mưu sinh của đại bộ phận ngươìdân, nhất là lao động thu nhập thấp. Vì vậy, nếu triển khai đột ngột mà thiêúcơ chế hỗ trợ thỏa đáng sẽ làm phát sinh tâm lý phản ứng và gây xáo trộn đời sốngxã hội.

Chuyển đổi xanh là cần thiết, nhưng khôngđược bỏ lại ai phía sau

Theo LS Chi, việc chuyển đổi giao thông xanh là xuhướng tất yếu, tuy nhiên, cần đặt lợi ích và đời sống nhân dân vào trung tâm.

Trướcmắt, nên kiểm soát hạn chế tối đa lượng khí thải theo cách áp dụng tiêu chuẩnkhí thải với xe xăng, đồng thời hạn chế sản xuất, đăng ký lưu hành xe xăng,cùng với việc hỗ trợ sản xuất, đăng ký và lưu hành xe điện, cùng với đó xây dựngcơ sở hạ tầng các trạm sạc sao cho an toàn thay thế dần dần các trạm trạm xăngđể việc sử dụng xe điện hiệu quả , hợp lý và an toàn đồng thời hỗ trợ chuyển đôỉxe xăng sang xe điện miễn phí (trong trường hợp xe xăng vẫn đủ điều kiện về mặtkhí thải đang lưu hành). Trường hợp không đủ điều kiện thì chỉ hỗ trợ một phầnkinh phí tạo điều kiện cho người dân tự nguyện chuyển đổi.

Việc chuyển đổi chỉthành công khi người dân tự nguyện, hiểu rõ lợi ích và được bảo vệ quyền lợi hợppháp trong quá trình thay đổi. Nếu cơ chế hỗ trợ tài chính đi kèm đủ mạnh, việcđồng thuận của người dân là khả thi. Khi đó, pháp lý chỉ còn là điều kiện cần,còn điều kiện đủ chính là sự đồng lòng của xã hội.

“Cơchế pháp lý chỉ là điều kiện cần. Điều kiện đủ để chính sách thành công là cóchế độ hỗ trợ kinh tế hợp lý, kịp thời và sát thực tiễn. Nếu làm tốt điều này,người dân sẽ ủng hộ, và chủ trương sẽ sớm đi vào cuộc sống”, LS Chi nhấn mạnh.

HươngGiang