Cận cảnh những điểm nhấn đặc biệt của Chùa Cầu Hội An trước và sau trùng tu

29/7/2024 Gốc

LTS: Chỉ còn ít ngày nữa, công trình tu bổ di tích Chùa Cầu sẽ hoàn thiện và lễ khánh thành được tổ chức trong khuôn khổ sự kiện Giao lưu văn hóa Hội An - Nhật Bản lần thứ 20.

Sau khi hệ thống nhà bao che phục vụ công tác trùng tu Chùa Cầu được tháo dỡ sau một năm rưỡi che chắn, những hình ảnh đầu tiên của công trình đặc biệt này được chụp và lan truyền trên mạng xã hội, tạo ra nhiều ý kiến trái chiều.

Diễn tiến là ngày 28.7, thông qua báo chí, ông Nguyễn Văn Sơn - Chủ tịch UBND thành phố Hội An (tỉnh Quảng Nam) đã có những chia sẻ xung quanh ý kiến trái chiều của dư luận về diện mạo Chùa Cầu sau tu bổ. Lãnh đạo thành phố Hội An cho biết những luồng ý kiến trái chiều của dư luận là điều rất bình thường và đó đều xuất phát từ tình yêu Hội An. Thành phố rất ghi nhận và sẽ tiếp thu những góp ý xác đáng trong quá trình hoàn thiện.

Để cung cấp cho bạn đọc cái nhìn toàn cảnh về Chùa Cầu trước và sau trùng tu, Người Đô Thị giới thiệu bộ ảnh cận cảnh các chi tiết của công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc, được tôn vinh là biểu tượng của đô thị hơn 400 năm tuổi này.

* * *

Du khách trong nước, quốc tế chụp ảnh tại di tích Chùa Cầu ngay sau khi nhà bao che tu bổ di tích vừa được tháo dỡ.

Di tích Chùa Cầu đã trải qua 400 năm tồn tại, mặc dù được các thế hệ cư dân Hội An trân trọng, gìn giữ cẩn thận nhưng dưới tác động khắc nghiệt của điều kiện tự nhiên và thời gian, di tích đã không tránh khỏi những hư hại.

Qua nhiều tư liệu cho biết, từ khi được xây dựng đến cuối thế kỷ 20, Chùa Cầu đã được tu bổ ít nhất 7 lần vào các năm 1763, 1817, 1875, 1915, 1962, 1986, 1996. Dù vậy, do những hạn chế về điều kiện kỹ thuật và nhiều yếu tố khác nên những lần tu bổ trong các năm gần đây nhất vẫn chưa giải quyết căn cơ đối với những nguyên nhân dẫn đến sự xuống cấp di tích. Vì vậy, vấn đề tu bổ Chùa Cầu tiếp tục được đặt ra và ngày càng cấp thiết.

Lần tu bổ thứ tám, được khởi công từ ngày 28.12.2022, mục tiêu là giữ gìn sự nguyên vẹn của tổng thể hình thức kiến trúc và kết cấu cho nên từng bộ phận, cấu kiện, hiện vật nguyên gốc, có giá trị lịch sử của di tích đều được trân quý gìn giữ ở mức tối đa có thể. Theo tìm hiểu của người viết, từng thanh đá, khối xây, viên gạch, viên ngói; từ cấu kiện gỗ hệ khung - dầm - sàn - rui mái đến từng chi tiết con ke, ván vách; từ con giống, đoạn bờ mái đến từng chi tiết hoa văn gốm, đĩa cổ;… đều được xem xét, đánh giá một cách kỹ lưỡng, nghiên cứu bóc tách các thành phần hư hỏng, cố gắng giữ lại tối đa có thể những thành phần còn tốt, sử dụng kỹ thuật thi công truyền thống kết hợp các loại vật liệu, hóa chất hiện đại để gia cố, gia cường sự chắc chắn để tận dụng lắp dựng lại.

Số liệu thống kê cho thấy có đến gần 60% khối lượng gỗ, gần 30% số viên ngói, 80% số đĩa cổ, 20% cấu kiện đá nền, 35% số con giống trang trí bờ mái… được gìn giữ, tái định vị tại di tích sau khi tu bổ.

Đặc biệt, trước khi thực hiện tu bổ, hoạt động khảo sát, đánh giá thực trạng di tích bằng các hình thức: Quay phim, chụp ảnh, rập giấy dó (văn bia, liễn đối, đồ án trang trí kiến trúc), vẽ ghi (hiện trạng kiến trúc, kỹ thuật xây dựng...), số hóa di tích bằng công nghệ 3D,... được thực hiện kỹ càng tạo cơ sở dữ liệu khoa học để đưa ra các giải pháp, hình thức tu bổ phù hợp đảm bảo theo nguyên tắc tu bổ đối với từng hạng mục, kết cấu của công trình di tích Chùa Cầu.

Một vấn đề luôn nhận được sự quan tâm của những ai yêu mến di sản kiến trúc nói chung, di tích Chùa Cầu nói riêng, đồng thời cũng là nỗi đắn đo, trăn trở của những người trực tiếp thực hiện dự án, đó là làm thế nào, sau lần đại trùng tu này, Chùa Cầu vẫn giữ được nét cổ kính, vẻ đẹp nhuốm màu thời gian như chúng ta vẫn từng chiêm ngưỡng? Theo đó, màu sắc hoàn thiện sau tu bổ của Chùa Cầu được quyết định giữ nguyên màu hiện trạng của tất cả cấu kiện gỗ, bao gồm cả những chi tiết chạm khắc trang trí, hoành phi, liễn đối, không sơn vẽ gì thêm; cấu kiện thay mới hoặc thành phần gia cố chỉ quét phủ chất bảo quản không màu. Tương tự phần thân mố, trụ cầu cũng hoàn toàn giữ nguyên không can thiệp về màu sắc.

Màu sắc của hệ trang trí mái Chùa Cầu được tu bổ, phục hồi dựa theo một số rất vị trí hiện tồn màu sắc nguyên trạng, kết hợp với kết quả nghiên cứu, khảo sát các công trình tín ngưỡng truyền thống tương tự ở Hội An như đề xuất của các chuyên gia qua các lần tham vấn, tọa đàm. Theo đơn vị thực hiện, việc phục hồi màu sắc, không thể tránh làm cho di tích trông có phần “mới” ra, nhưng điều quan trọng hơn là đã giữ gìn được tính nguyên gốc, đảm bảo tính nguyên tắc trong tu bổ phù hợp với bản chất vốn có của di tích. Theo đó, cùng với thời gian, Chùa Cầu lại trở về với nét cổ kính, trầm mặc như đã từng trải qua trong lịch sử sau những lần trùng tu, hay trong mỗi dịp cúng tế, lễ hội, tết đến xuân về hằng năm.

Sau hơn 19 tháng triển khai thi công tu bổ, cuối tháng 7.2024, công tác tu bổ Chùa Cầu đã hoàn thành một cách bài bản, khoa học, vừa giữ gìn được yếu tố nguyên gốc, vừa đảm bảo ổn định được kết cấu lâu dài cho di tích, đáp ứng sự mong mỏi của đông đảo người dân và những người yêu mến và trân quý công trình kiến trúc có giá trị đặc biệt này.

Hồ sơ về quá trình tu bổ di tích Chùa Cầu đã được Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An tập hợp, biên soạn và xuất bản với tên gọi “Tu bổ di tích Chùa Cầu” và phát hành trong dịp khánh thành ngày 3.8.2024 với hy vọng sẽ đem đến cho các nhà quản lý, nhà khoa học, các chuyên gia, du khách gần xa, người dân Hội An có cái nhìn cặn kẽ, thấu đáo, hiểu rõ hơn quá trình tu bổ di tích Chùa Cầu.

Đây cũng là cơ sở dữ liệu lưu trữ quan trọng cho thế hệ hôm nay và mai sau trong công tác quản lý bảo tồn, phát huy di tích Chùa Cầu.

Các ảnh Chùa Cầu và sau trước khi tu bổ:

Toàn cảnh Chùa Cầu trước khi tu bổ

Và Chùa Cầu sau khi tu bổ

Chuyên viên tư liệu của Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An dập văn bia tại Chùa Cầu trước khi công trình tu bổ

Màu sắc của hệ tường Chùa Cầu trước khi tu bổ

Hoa văn trang trí trước tu bổ

Hoa văn trang trí sau tu bổ

Vị trí bia trước khi tu bổ

Vị trí bia sau khi tu bổ

Từng cấu kiện gỗ, vì, kèo được đánh dấu chi tiết trước khi tu bổ

Hơn 70% cấu kiện gỗ của hệ vì kèo đã được giữ lại sau khi tu bổ

Các vị trí trên hệ mái Chùa Cầu được đánh dấu từng chi tiết trước khi tu bổ

Trên hệ mái, ba thanh xà cò ghi lại việc trùng tu được giữ nguyên vẹn

Cây xà cò thứ 4 (cũ, mờ) và bên cạnh là cây xà cò thứ 5 (sơn màu đỏ tươi, trên đó ghi nội dung của lần tu bổ lần thứ tám như sau: “Công nguyên nhị linh nhị nhị niên tuế thứ Nhâm Dần quý đông cát nhật, Quảng Nam tỉnh Hội An thành phố đồng trùng tu”. Dịch nghĩa: Ngày tốt cuối Đông năm Nhâm Dần 2022, Thành phố Hội An tỉnh Quảng Nam đồng trùng tu).