Cần cơ chế đột phá để hình thành sàn chứng khoán cho startup Việt
Tại hội thảo về khởi nghiệp sáng tạo ngày 1/11 tại TP Hồ Chí Minh, nhiều ý kiến cho rằng, việc xây dựng một sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho startup là giải pháp cấp thiết để lấp 'khoảng trống' thoái vốn (exit) và hoàn thiện chu trình đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam.
Sàn giao dịch chứng khoán cho khởi nghiệp sáng tạo cần cơ có chế đột phá để "hóa rồng".
Hội thảo “Đánh giá hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia năm 2025 và phổ biến chính sách mới về đầu tư mạo hiểm” được xem là diễn đàn quan trọng, tập trung sâu vào chủ đề xây dựng sàn giao dịch chứng khoán (GDCK) chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (KNST).
Sự kiện do Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) TP Hồ Chí Minh tổ chức, quy tụ nhiều chuyên gia, nhà đầu tư và đại diện các quỹ để bàn giải pháp cho “lối ra” chiến lược của hệ sinh thái KNST Việt Nam. Các ý kiến đều cho rằng, song song với việc tháo gỡ nút thắt về "vốn mồi" (đầu vào), việc tạo lập một “sân chơi vốn cấp cao” là yêu cầu cấp thiết để startup Việt Nam có thể phát triển bền vững.
Chia sẻ tại hội thảo, ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở KH&CN TP Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng, hành lang pháp lý cho đầu tư mạo hiểm đã có bước tiến vượt bậc, thể hiện tư duy quản lý nhà nước mới, cởi mở và thực chất hơn.
Ông Thắng phân tích, Nghị định 264/2025/NĐ-CP về đầu tư mạo hiểm, ban hành ngày 14/10/2025, là một động thái “thực sự vào cuộc” của Chính phủ, thể hiện rõ ý chí đi cùng khu vực tư nhân, cùng doanh nghiệp - đặc biệt là doanh nghiệp sáng tạo.
Điểm đột phá của mô hình quỹ đầu tư mạo hiểm (ĐTMH) theo Nghị định 264 là việc “xã hội hóa ngay từ khi thành lập quỹ”, không dành độc quyền cho nhà nước. Các quỹ này hoạt động theo mô hình doanh nghiệp (Công ty TNHH hoặc Cổ phần), tuân thủ Luật Doanh nghiệp, đưa nhà nước vào vị thế “một nhà đầu tư bình đẳng” thay vì “người nắm độc quyền”.
Ông Lâm Đình Thắng cho biết, khác với trước đây khi nhiều quỹ chỉ “cam kết đầu tư” trên giấy tờ mà không thực sự rót vốn, cơ chế mới buộc các nhà đầu tư phải góp tiền thật vào doanh nghiệp. Nhờ đó, nguồn vốn trở nên thực chất hơn, dù quy mô có thể nhỏ hơn nhưng mang lại hiệu quả và trách nhiệm cao hơn trong quá trình đầu tư.
Ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở KH&CN TP Hồ Chí Minh chia sẻ tại hội thảo.
Đối với Quỹ ĐTMH Quốc gia, vốn nhà nước ban đầu tối thiểu là 500 tỷ đồng, hướng tới quy mô vốn điều lệ đạt 2.000 tỷ đồng trong 5 năm (từ ngân sách nhà nước và vốn huy động xã hội hóa). Quan trọng hơn, chính sách này chấp nhận “ngưỡng rủi ro cụ thể”. Tổng mức tổn thất phát sinh trong một chu kỳ đầu tư được xác định rõ và không vượt quá 50% vốn điều lệ của quỹ. Đây là cách tiếp cận “thực tế” và mang tính thị trường cao, khuyến khích các nhà quản lý quỹ dám sáng tạo, dám kiến tạo.
Bên cạnh đó, Nghị định cũng quy định rõ cơ chế miễn trừ trách nhiệm cho tổ chức, cá nhân quản lý quỹ nếu tổn thất phát sinh do “rủi ro khách quan” như biến động thị trường, thay đổi chính sách, thảm họa thiên nhiênvà đã tuân thủ đầy đủ quy định đầu tư, nguyên tắc nội bộ.
Nếu Nghị định 264 giải quyết bài toán “vốn mồi”, thì bài toán lối ra cho nhà đầu tư lại đang là khoảng trống lớn của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam.
Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ KH&CN) cho rằng, hệ sinh thái KNST Việt Nam phát triển nhanh, vốn đầu tư mạo hiểm giai đoạn sớm dồi dào, nhưng lại thiếu dòng vốn cho giai đoạn mở rộng quy mô. Các nhà đầu tư sớm gặp khó khăn trong việc bán lại cổ phần, còn việc IPO trên sàn chứng khoán truyền thống gần như bất khả thi đối với startup trong nước.
Theo ông Quất, các sàn giao dịch hiện hữu được thiết kế theo “tư duy chuẩn mực cũ”, tập trung vào tài sản hữu hình và lợi nhuận quá khứ, trong khi giá trị cốt lõi của startup lại nằm ở tài sản trí tuệ (IP), công nghệ lõi, dữ liệu người dùng và tiềm năng thị trường, là những yếu tố mà chuẩn mực cũ chưa thể định giá chính xác.
Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ KH&CN) chia sẻ tại hội thảo.
“Tương lai của thị trường vốn nằm ở khả năng định giá và giao dịch những gì không thể chạm tới. Đồng thời việc hình thành sàn GDCK dành riêng cho startup sẽ mở ra kênh huy động vốn trung và dài hạn, giúp nhà đầu tư thoái vốn thuận lợi và khơi thông dòng vốn mới”, ông Quất nhấn mạnh.
Đồng tình với quan điểm trên, TS. Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế số Việt Nam đã chia sẻ những bài học quốc tế về mô hình sàn GDCK dành cho doanh nghiệp khởi nghiệp.
Ông Quý phân tích, mô hình KOSDAQ (Hàn Quốc) thành công nhờ tiêu chí niêm yết linh hoạt, không yêu cầu doanh nghiệp có lợi nhuận mà tập trung vào tiềm năng tăng trưởng và năng lực R&D (nghiên cứu và phát triển).
Mô hình AIM (Anh) lại nổi bật ở cơ chế xã hội hóa giám sát thông qua nhà tư vấn được chỉ định (Nominated Adviser - NomAd), giúp bảo đảm chất lượng và minh bạch cho doanh nghiệp trước khi lên sàn. Trong khi đó, mô hình TSX-V (Canada) hoạt động như một “vườn ươm vốn hóa”, cho phép doanh nghiệp non trẻ từng bước trưởng thành trước khi niêm yết trên sàn chính thức.
Từ các kinh nghiệm này, các chuyên gia cho rằng Việt Nam có thể nghiên cứu mô hình sàn GDCK chuyên biệt dưới dạng một phân khu thử nghiệm, ví dụ như đề xuất “VIE-Growth” vận hành theo cơ chế “Thử nghiệm có kiểm soát” (Regulatory Sandbox).
TS. Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế số Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm về sàn giao dịch chứng khoán cho khởi nghiệp sáng tạo.
Theo đó, mô hình này cần đảm bảo sự linh hoạt trong tiêu chí niêm yết, có thể bỏ yêu cầu lợi nhuận, song song với cơ chế giám sát chặt chẽ thông qua đơn vị bảo trợ hoặc cố vấn được cấp phép. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ định giá tài sản số và dữ liệu người dùng cần được xem là nền tảng trọng yếu của cơ chế vận hành sàn.
Từ chính sách "vốn mồi" theo Nghị định 264 đến ý tưởng hình thành sàn GDCK cho startup, giới chuyên gia nhận định Việt Nam đang từng bước hoàn thiện chu trình đầu tư mạo hiểm khép kín, từ đầu vào (quỹ) đến đầu ra (sàn).
Việc hoàn thiện “mảnh ghép” chiến lược này không chỉ giúp khơi thông dòng vốn trong nước mà còn góp phần nâng tầm hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam, tạo vị thế cạnh tranh với các trung tâm đổi mới sáng tạo trong khu vực như Singapore hay Hàn Quốc.
Nếu được thiết kế bài bản và vận hành minh bạch, sàn GDCK cho KNST sẽ trở thành “bệ phóng” để startup Việt Nam "hóa rồng", vươn tầm khu vực và khẳng định vị thế của mình trên bản đồ đổi mới sáng tạo toàn cầu.
