Cần cơ chế minh bạch, dễ giám sát 'sức khỏe' tài chính trường yếu tố 'quốc tế'

Thời gian qua, nhiều trường “quốc tế”, trường có yếu tố nước ngoài bất ngờ thông báo đóng cửa, ngừng hoạt động, khiến các phụ huynh không khỏi bức xúc vì ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi học tập của con em mình.

Nhiều chuyên gia, đại biểu Quốc hội cho rằng, đây là bài học đắt giá trong công tác quản lý; cần phải công khai thông tin, minh bạch hóa hoạt động của các trường có yếu tố nước ngoài, thiết lập tiêu chuẩn tài chính tối thiểu, yêu cầu ký quỹ bảo đảm... để bảo vệ quyền lợi cho người học.

Thiếu quy định rõ ràng khiến cơ quan quản lý gặp khó khăn

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cho rằng, việc các trường “quốc tế” đột ngột đóng cửa, ảnh hưởng quyền lợi của người học chính là một bài học đắt giá về kinh nghiệm trong công tác quản lý đối với các trường có yếu tố nước ngoài trong thời gian qua.

Vị đại biểu chỉ ra: “Ngoài quản lý chươn trình giáo dục, cần có sự giám sát về tình hình hoạt động, “sức khỏe” tài chính của đơn vị kinh doanh dịch vụ giáo dục một cách minh bạch, hiệu quả... Bởi đây là một trong những nguyên nhân khiến một số trường “quốc tế” vừa qua đóng cửa do không đủ chi phí để tồn tại”.

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp. Ảnh: media.quochoi.vn.

Theo Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng, hiện nay, pháp luật chưa có quy định cụ thể về việc các trường được phép sử dụng học phí để đầu tư sang các lĩnh vực khác ngoài giáo dục.

“Điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro, chẳng hạn, dễ dẫn đến việc sử dụng sai mục đích, các cơ sở giáo dục có thể lợi dụng “lỗ hổng” này để sử dụng học phí vào các mục đích cá nhân, đầu tư kinh doanh ngoài ngành, thậm chí là “rửa tiền”, gây thất thoát nguồn lực cho giáo dục. Chưa hết, việc đầu tư dàn trải, không tập trung vào phát triển giáo dục có thể ảnh hưởng đến chất lượng dạy - học, cơ sở vật chất và các hoạt động hỗ trợ học sinh.

Mặt khác, việc thiếu quy định rõ ràng khiến cơ quan quản lý gặp khó khăn trong việc kiểm soát dòng tiền, giám sát hoạt động tài chính của các trường, từ đó khó đảm bảo quyền lợi của người học” - nữ đại biểu đánh giá.

Việc cấp phép chưa đi kèm cơ chế giám sát tài chính, nhiều trường hoạt động không bền vững

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Thị Mai Hường - Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và phát triển nghiệp vụ sư phạm (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội), hiện nay, việc cấp phép cho các trường có yếu tố nước ngoài còn chưa đi kèm với cơ chế giám sát tài chính đủ hiệu quả, khiến nhiều trường hoạt động không bền vững. Việc nhiều trường tư thục, đặc biệt là các trường có yếu tố nước ngoài đóng cửa đột ngột do khó khăn tài chính đã gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với phụ huynh và học sinh.

Để giảm thiểu tình trạng này, cô Mai Hường cho rằng, các cơ quan quản lý cần giám sát chặt chẽ, toàn diện và minh bạch hoạt động của cơ sở giáo dục tư thục, trường có yếu tố nước ngoài, đảm bảo các trường hoạt động đúng quy định và có trách nhiệm với học sinh. Trong đó, năng lực tài chính - yếu tố quan trọng quyết định sự tồn tại của trường - cũng cần được giám sát chặt chẽ bên cạnh chương trình giảng dạy và cơ sở vật chất.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Thị Mai Hường - Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và phát triển nghiệp vụ sư phạm (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội). Ảnh: NVCC.

Các giải pháp được Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Thị Mai Hường đề cập: “Thứ nhất, thiết lập hệ thống giám sát tài chính chặt chẽ, bắt buộc các trường công khai báo cáo tài chính định kỳ. Hiện nay, nhiều trường tư thục hoạt động không minh bạch về tài chính. Do đó, cần yêu cầu các trường có nghĩa vụ báo cáo tài chính định kỳ với cơ quan quản lý giáo dục địa phương; đồng thời công khai báo cáo tài chính hằng năm, đảm bảo có đủ năng lực duy trì hoạt động lâu dài.

Thiết lập tiêu chuẩn tài chính tối thiểu, yêu cầu ký quỹ bảo đảm: Khi cấp phép hoạt động, yêu cầu các trường phải có quỹ bảo đảm hoạt động hoặc cam kết tài chính đủ để duy trì hoạt động trong ít nhất một năm học, tránh tình trạng thu học phí trước rồi phá sản. Điều này nhằm đảm bảo quyền lợi của học sinh nếu trường gặp khó khăn tài chính.

Thành lập hệ thống xếp hạng tài chính cho các trường tư thục: Cơ quan chức năng có thể xây dựng hệ thống đánh giá mức độ ổn định tài chính của các trường, công khai thông tin để phụ huynh có thể tham khảo trước khi đăng ký cho con theo học.

Quy định chặt chẽ về chính sách hoàn trả học phí: Cần có điều khoản bắt buộc trong hợp đồng giữa phụ huynh và nhà trường về cơ chế hoàn phí nếu trường ngừng hoạt động đột xuất.

Thứ hai, tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất: Kiểm tra năng lực tài chính. Không chỉ tập trung vào cơ sở vật chất và chương trình giảng dạy, các đợt thanh tra cần có chuyên gia tài chính để đánh giá khả năng vận hành của trường.

Thanh tra hợp đồng tuyển sinh và học phí: Đảm bảo rằng hợp đồng giữa nhà trường và phụ huynh có điều khoản minh bạch về việc hoàn phí nếu trường ngừng hoạt động.

Tăng cường kiểm tra giấy phép hoạt động: Đặc biệt là với các trường có yếu tố nước ngoài, cần rà soát kỹ các tiêu chí pháp lý để tránh tình trạng trường hoạt động không phép hoặc chưa đủ điều kiện.

Thứ ba, công khai thông tin, minh bạch hóa hoạt động: Xây dựng hệ thống dữ liệu về trường tư thục. Cơ quan chức năng nên lập một cổng thông tin điện tử công khai về tình trạng hoạt động, năng lực tài chính, mức độ đáp ứng các tiêu chí giáo dục của từng trường.

Công khai danh sách và cảnh báo sớm về các trường có dấu hiệu rủi ro: Nếu một trường có dấu hiệu mất ổn định tài chính hoặc gặp vấn đề pháp lý, cần có cảnh báo sớm cho phụ huynh để họ có kế hoạch dự phòng.

Tăng cường tương tác với phụ huynh, xây dựng cơ chế bảo vệ phụ huynh và học sinh: Thành lập các kênh tiếp nhận phản ánh từ phụ huynh, giúp cơ quan quản lý kịp thời phát hiện các vấn đề tại các trường tư thục. Ngoài việc quản lý trực tiếp các trường, cần xây dựng hiệp hội phụ huynh hoặc tổ chức giám sát độc lập để đảm bảo quyền lợi cho học sinh. Các cơ quan chức năng có thể thiết lập đường dây nóng tiếp nhận phản ánh về tình trạng tài chính, chất lượng đào tạo của các trường tư thục để có biện pháp can thiệp sớm.

Thứ tư, bổ sung chế tài xử lý vi phạm: Tăng mức xử phạt đối với các trường vi phạm, đặc biệt là các trường thu học phí nhưng không đảm bảo quyền lợi học tập cho học sinh. Tăng trách nhiệm cá nhân của chủ đầu tư, yêu cầu các nhà sáng lập trường tư thục phải có cam kết cá nhân về tài chính, tránh tình trạng rút vốn rồi để trường phá sản.

Đồng thời, thiết lập cơ chế hỗ trợ chuyển tiếp học sinh, khi một trường buộc phải đóng cửa, cơ quan quản lý cần có cơ chế hỗ trợ học sinh chuyển tiếp sang các trường khác mà không bị mất quyền lợi, không phải học lại từ đầu hoặc chịu thiệt thòi về chương trình học”.

Cần xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá chất lượng rõ ràng, minh bạch, đầy đủ

Đồng tình với ý kiến trên, Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh cũng nhận định, việc quản lý chặt chẽ nguồn thu học phí của các cơ sở giáo dục ngoài công lập là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của giáo dục và bảo vệ quyền lợi của người học. Bằng cách hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường công tác quản lý, cũng như nâng cao trách nhiệm của các bên liên quan, sẽ có thể ngăn chặn các rủi ro tiềm ẩn và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của giáo dục.

Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng. Ảnh: NVCC.

Nữ đại biểu đề xuất, các cơ quan quản lý cần thực hiện những biện pháp sau: “Trước hết, cần nâng cao năng lực quản lý. Về cơ cấu tổ chức, cần có bộ phận chuyên trách về quản lý các cơ sở giáo dục ngoài công lập, có đủ năng lực chuyên môn và kinh nghiệm để thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát. Đồng thời, cần ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về các cơ sở giáo dục ngoài công lập, theo dõi và cập nhật thông tin về hoạt động của các trường.

Thực hiện thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với các cơ sở giáo dục ngoài công lập, tập trung vào các nội dung như chất lượng giáo dục, tình hình tài chính, cơ sở vật chất và việc chấp hành các quy định pháp luật. Công khai kết quả thanh tra, kiểm tra trên các phương tiện thông tin đại chúng để nâng cao tính minh bạch và răn đe các vi phạm.

Cần xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá chất lượng rõ ràng, minh bạch, đầy đủ, phù hợp với từng loại hình cơ sở giáo dục ngoài công lập. Thực hiện đánh giá định kỳ và công khai kết quả đánh giá, thông tin về việc sử dụng học phí đúng mục đích, để phụ huynh và xã hội có thông tin khách quan về chất lượng của các trường. Các trường cũng cần có quỹ dự phòng để đảm bảo hoạt động liên tục và hoàn trả học phí cho phụ huynh trong trường hợp đóng cửa.

Tăng cường trách nhiệm giải trình: Các trường cần thực hiện đúng các cam kết với phụ huynh và học sinh về chất lượng giáo dục, cơ sở vật chất, các dịch vụ hỗ trợ. Khi có vi phạm, các trường phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và có biện pháp khắc phục hậu quả, bảo vệ quyền lợi của người học.

Điều chỉnh quy định pháp luật: Cần bổ sung quy định về việc thành lập quỹ bảo đảm hoạt động hoặc mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự để đảm bảo quyền lợi của người học trong trường hợp trường đóng cửa. Cần quy định rõ ràng về các hình thức xử lý vi phạm đối với các trường có yếu tố nước ngoài, bao gồm cả việc thu hồi giấy phép hoạt động trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng. Cần có cơ chế phối hợp quản lý chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng như Sở Giáo dục và Đào tạo, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Cục Quản lý xuất nhập cảnh,...”.

“Ngoài ra, cần phối hợp với các bên liên quan, trong đó, tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng như Sở Tài chính, Ngân hàng Nhà nước... trong việc giám sát hoạt động của các cơ sở giáo dục ngoài công lập.

Tiếp nhận phản ánh từ xã hội, thông qua thiết lập kênh tiếp nhận phản ánh, kiến nghị của phụ huynh, học sinh, và xã hội về hoạt động của các cơ sở giáo dục ngoài công lập.

Cuối cùng, nâng cao vai trò giám sát của cộng đồng. Khuyến khích phụ huynh tham gia vào Ban đại diện cha mẹ học sinh, góp ý và giám sát hoạt động của nhà trường. Ngoài ra, phát huy vai trò của báo chí, khuyến khích báo chí phản ánh những vấn đề liên quan đến hoạt động của các cơ sở giáo dục ngoài công lập.

Việc giám sát hoạt động của các cơ sở giáo dục ngoài công lập, đặc biệt với các trường có yếu tố nước ngoài đòi hỏi sự nỗ lực từ nhiều phía, bao gồm cơ quan quản lý, nhà trường, phụ huynh và toàn xã hội. Bằng cách thực hiện đồng bộ các giải pháp nêu trên, chúng ta có thể nâng cao hiệu quả công tác quản lý, đảm bảo chất lượng giáo dục và bảo vệ quyền lợi của người học” - nữ đại biểu chia sẻ thêm.

Mộc Trà