Cần cơ chế mới cho bước đột phá của siêu đô thị

Một góc trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên vẫn chưa tạo được bước đột phá thật sự, nhất là khi thành phố đang hướng tới mô hình một siêu đô thị sau khi sáp nhập ba địa phương. Trong bối cảnh quy mô, yêu cầu quản lý và kỳ vọng phát triển đều tăng cao, thành phố cần một “cơ chế mới” tương xứng với “cơ thể lớn mạnh” của một siêu đô thị hiện đại và hội nhập.

Không sửa đổi sẽ mất cơ hội “vàng”

Nghị quyết số 98 ban hành từ năm 2023 và đang được áp dụng với 44 cơ chế, chính sách vượt trội so với mặt bằng chung của cả nước. Tiến sĩ Lê Bá Chí Nhân, chuyên gia kinh tế cho rằng, nghị quyết này đã góp phần khơi thông nguồn lực, tạo đà tăng trưởng cho thành phố. Tuy nhiên, sau khi sáp nhập 3 địa phương, thành phố có dân số khoảng 14 triệu người và diện tích khoảng 6.700 km2 cùng những nguồn lực phát triển mạnh mẽ trên tất cả các lĩnh vực thì một số cơ chế hiện hành được xem là không còn phù hợp, như thể “chiếc áo hẹp”, không khai thác và phát huy hết thế mạnh của một thành phố phát triển.

Ông Nhân cho rằng, chính từ phạm vi áp dụng của Nghị quyết số 98 chưa bao quát, dẫn tới tình trạng “lạc lõng” trong quản lý hành chính, phân bổ ngân sách khiến các dự án liên vùng chậm trễ. Các cơ chế tuy linh hoạt nhưng vẫn mang tính “thí điểm hạn chế”, thiếu chiều sâu ở một số lĩnh vực then chốt như thuế ưu đãi dài hạn, giám sát minh bạch và xử lý nợ công địa phương. Việc đòi hỏi Thành phố Hồ Chí Minh phải chủ động nỗ lực lớn hơn là đúng nhưng thiếu quy định cụ thể về giám sát, đánh giá kết quả và trách nhiệm đã dẫn đến tình trạng triển khai chậm ở một số lĩnh vực…

Cùng quan điểm này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Hồng Hạnh, Giám đốc Sở Tư pháp thành phố cho rằng, Nghị quyết số 98 có một số cơ chế, chính sách đặc thù nhưng chưa đủ để thành phố phát huy hết các lợi thế sau hợp nhất. Thí dụ danh mục ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược chưa đủ với không gian mới. Vì vậy, thành phố đề xuất bổ sung 11 nhóm ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược; đề xuất sửa đổi trình tự, thủ tục lựa chọn và bổ sung các ưu đãi cho nhà đầu tư chiến lược. Các đề xuất đó hướng đến mục tiêu thu hút được nhiều nhà đầu tư chiến lược cho sự phát triển của thành phố. Nếu không, thành phố sẽ mất cơ hội thu hút ở một số lĩnh vực trọng điểm và mất cơ hội “vàng” phát triển.

Mặt khác, sau 2 năm triển khai Nghị quyết số 98, có một số vướng mắc, bất cập cần kịp thời tháo gỡ. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông hiện là điểm nghẽn của thành phố. Việc đề xuất “nâng cấp” Nghị quyết số 98 là để đẩy nhanh tiến độ các dự án, công trình giao thông... Về lâu dài, thành phố cần khung pháp lý ổn định và bền vững hơn, cho nên thời gian tới cũng cần cân nhắc việc xây dựng Luật Đô thị đặc biệt, tạo không gian phát triển cho các đô thị đặc biệt nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.

Khơi thông điểm nghẽn

Ông Lê Bá Chí Nhân chỉ ra rằng, việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98 mang lại lợi thế vượt trội cho Thành phố Hồ Chí Minh, như trao thẩm quyền thành lập, mở rộng khu thương mại tự do (FTZ), ưu đãi thuế, giao dịch ngoại tệ, cơ chế về phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng (TOD), khai thác hiệu quả quỹ đất để huy động vốn đầu tư cho hạ tầng. Thành phố cũng sẽ được ưu tiên sử dụng 100% số thu từ quỹ đất tại các dự án địa phương nằm trong vùng phụ cận nút giao thông (theo mô hình TOD) để đầu tư ưu tiên vào những dự án giao thông công cộng. Dự thảo đề xuất cho phép thành phố quyết định việc thu hồi đất để thực hiện dự án trong FTZ và dự án ưu tiên thu hút đầu tư chiến lược… Những chính sách này tạo “không gian thể chế đặc biệt” để thu hút đầu tư chất lượng cao, phát triển trung tâm tài chính quốc tế và tháo gỡ nút thắt hạ tầng, đất đai, giúp thành phố đạt tăng trưởng hai con số giai đoạn 2026-2030 như mục tiêu Đại hội Đảng bộ thành phố vừa đưa ra.

Cũng theo ông Nhân, nếu được Quốc hội thông qua, Dự thảo bổ sung Nghị quyết số 98 sẽ thật sự là “liều thuốc tăng tốc” mạnh mẽ, giúp Thành phố Hồ Chí Minh khơi thông các điểm nghẽn, khai thác tối đa vị thế đầu tàu kinh tế. Với tiềm năng, thế mạnh vượt trội hiện nay, thành phố đang khao khát những cơ chế linh hoạt hơn để bứt phá. Nghị quyết mới với những nội dung được bổ sung sẽ phát huy tiềm năng qua ba hướng chính: Thu hút đầu tư chiến lược, tối ưu hóa hạ tầng và logistics cũng như thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Một trong những cơ chế “nặng ký” nhất là cho phép thành phố thành lập khu thương mại tự do (FTZ) với khung pháp lý hoàn chỉnh. Đây chính là cơ chế đặc thù mới nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh toàn cầu và phát huy vai trò đầu tàu kinh tế. Dự thảo nghị quyết đề xuất cho phép thành phố thiết lập cơ chế quản lý tương tự mô hình “một cửa” hành chính cho ban quản lý các khu chế xuất và công nghiệp… Khu thương mại tự do sẽ góp phần thu hút FDI chất lượng cao vào dịch vụ tài chính, thương mại điện tử và chuỗi cung ứng toàn cầu. Kết quả là tăng trưởng xuất khẩu có thể đạt 15- 20%/năm, tạo hàng trăm nghìn việc làm chất lượng cao, đồng thời giảm ùn tắc logistics bằng cách kết nối liền mạch với vùng Đông Nam Bộ. Điều này không chỉ khai thác lợi thế cảng biển mà còn biến Thành phố Hồ Chí Minh thành “cầu nối” Việt Nam- ASEAN, góp phần vào mục tiêu đưa thành phố trở thành siêu đô thị mang tầm quốc tế.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Lê Văn Phúc, giảng viên Phân hiệu Học viện Hành chính và Quản trị công tại Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, việc điều chỉnh, hoàn thiện và mở rộng phạm vi áp dụng của Nghị quyết số 98 không chỉ tháo gỡ những “điểm nghẽn” thể chế, mà còn là yêu cầu cấp thiết để nâng cao năng lực quản trị đô thị tầm siêu đô thị và tạo điều kiện cho thành phố thực hiện hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Đây cũng là tiền đề để thành phố tiếp tục giữ vai trò tiên phong trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng, thúc đẩy phát triển kinh tế, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng nhanh với thay đổi toàn cầu.

Bài và ảnh: VƯƠNG LÊ