Cần có chính sách quản lý phù hợp cho thuốc lá thế hệ mới

Thuốc lá thế hệ mới ngày càng trở nên phổ biến.

Tình trạng buôn lậu các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, phổ biến nhất là thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng, diễn biến phức tạp và ngày càng gia tăng về quy mô và mức độ nghiêm trọng. Trong khi đó, khung pháp lý và chính sách thuế cho thuốc lá thế hệ mới vẫn chưa được hình thành. Điều này đã gây lúng túng cho cơ quan quản lý trong kiểm tra, giám sát mặt hàng này.

Khảo sát của Bộ Y tế cho thấy, chỉ trong 5 năm (2015-2020), tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng tới 18 lần. Khảo sát của Báo Lao Động vào tháng 10-2022 cũng ghi nhận số người tham gia khảo sát biết hoặc đã từng tiếp cận sản phẩm thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử lần lượt là 50% và 97%.

Ông Kiều Dương, Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế, Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương cho rằng, hiện nay, do hành lang pháp lý và thuế chưa được thiết lập cho thuốc lá thế hệ mới. Tất cả sản phẩm thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam đều được nhập lậu và tiêu thụ tràn lan trên thị trường “chợ đen”. Điều này đang đặt ra rất nhiều thách thức cho cơ quan quản lý thị trường trong việc kiểm soát và xử phạt do không có cơ sở pháp lý rõ ràng.

Theo thống kê, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2023, cơ quan quản lý thị trường trên toàn quốc đã xử lý rất nhiều trường hợp thuốc lá điện tử nhập lậu.

Theo đó, toàn lực lượng đã kiểm tra 728 vụ, xử lý 589 vụ vi phạm. Trong đó, xử lý trên 27.467 bao thuốc lá và tương đương, xử lý trên 4.392 sản phẩm các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng; tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính gần 3,1 tỷ đồng; chuyển hồ sơ 1 vụ cho cơ quan công an xử lý. Trên thực tế, còn rất nhiều trường hợp tiêu thụ trái phép mà cơ quan quản lý thị trường chưa xử phạt được hết.

Các chuyên gia cho rằng, nhu cầu của người tiêu dùng đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới là rất lớn và có xu hướng ngày một gia tăng. Nếu các sản phẩm này không được quản lý minh bạch, đồng bộ và đồng thời thì một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng sẽ tiếp tục tìm kiếm và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng trôi nổi trên thị trường với chất lượng không bảo đảm và gây ra nhiều rủi ro cho sức khỏe.

“Các cơ quan chức năng cần ban hành một khung pháp lý đồng bộ, đồng thời và giải quyết dứt điểm những bất cập hiện nay cho cả thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng để góp phần đẩy lùi tình trạng nhập lậu như hiện nay, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho cơ quan quản lý thị trường như chúng tôi”, ông Kiều Dương nhấn mạnh.

Theo ông Kiều Dương, cần bắt tay vào việc đưa cả hai sản phẩm vào một khung pháp lý cùng thời điểm, bao trùm từ quy định tiêu chuẩn chất lượng, quy chuẩn sản phẩm, các quy định về kinh doanh, sản xuất, xuất nhập khẩu và phân phối sản phẩm, chính sách về thuế, các quy định về ghi nhãn hàng hóa, quảng cáo, khuyến mại... Thay vì tiếp tục để ngỏ thị trường cho các sản phẩm lậu hoành hành và đẩy người tiêu dùng đến với các sản phẩm kém an toàn, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới phải sớm được đưa vào diện quản lý nhằm bảo đảm sức khỏe của người dân, hỗ trợ các cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý rõ ràng trong việc thực thi chống thuốc lá lậu, giúp tăng nguồn thu ngân sách từ thuốc lá thế hệ mới.

Đồng quan điểm trên, ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp cho rằng, Việt Nam nên khảo cứu các kinh nghiệm quốc tế để sớm đưa các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng vào quản lý đồng bộ dưới cùng một khung pháp lý mà không cần bước thí điểm.