Cần có tiêu chuẩn học vị cho chủ doanh nghiệp

TP.HCM đang thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần I với mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững, dựa trên đổi mới sáng tạo, kinh tế xanh và hội nhập quốc tế sâu rộng. Trong bức tranh đó, khu vực kinh tế tư nhân tiếp tục được xác định là động lực quan trọng, giữ vai trò dẫn dắt sản xuất - kinh doanh, tạo việc làm và lan tỏa tinh thần khởi nghiệp trong toàn xã hội.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, quy mô và số lượng doanh nghiệp tăng nhanh chưa song hành với chất lượng quản trị và năng lực của đội ngũ chủ doanh nghiệp. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động, cạnh tranh ngày càng khốc liệt, yêu cầu tuân thủ các chuẩn mực mới về tài chính, pháp lý, ESG ngày càng cao, vai trò của người đứng đầu doanh nghiệp mang tính quyết định đến sự sống còn và khả năng phát triển dài hạn của doanh nghiệp.

Xu hướng nới lỏng tiền tệ, mở rộng thị trường vốn trong nước và quốc tế tạo thêm cơ hội tiếp cận nguồn lực tài chính, nhưng đồng thời cũng đặt ra áp lực lớn về năng lực quản trị. Thực tế đã cho thấy không ít doanh nghiệp gặp khó khăn, thậm chí rơi vào khủng hoảng không phải vì thiếu vốn hay thị trường, mà vì người làm chủ chưa đủ kiến thức tài chính, pháp lý và kỹ năng quản trị hiện đại để sử dụng hiệu quả các nguồn lực được trao.

Trong bối cảnh đó, TP.HCM với vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước cần tiên phong xây dựng chuẩn mực mới cho đội ngũ doanh nhân. Làm chủ doanh nghiệp không chỉ là quyền tự do kinh doanh, mà còn là một vị trí xã hội đặc thù, gắn với trách nhiệm lớn đối với người lao động, đối tác, thị trường và sự phát triển chung của nền kinh tế đô thị.

Trong nhiều năm qua, chính sách phát triển doanh nghiệp chủ yếu tập trung vào cải cách thủ tục hành chính, hỗ trợ tín dụng, thuế, mặt bằng sản xuất - kinh doanh và xúc tiến thương mại. Tuy nhiên, khi bước sang giai đoạn phát triển mới, cách tiếp cận đó cần được nâng tầm. Hỗ trợ doanh nghiệp nếu không đi cùng với nâng cao chuẩn năng lực của người làm chủ sẽ khó tạo ra bước chuyển về chất. Phần lớn doanh nghiệp tư nhân tại TP.HCM hiện nay là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ hoặc doanh nghiệp gia đình. Mô hình này phù hợp ở giai đoạn khởi sự, nhưng khi doanh nghiệp mở rộng quy mô, tham gia vào chuỗi giá trị lớn hơn, yêu cầu về quản trị, kiểm soát rủi ro, minh bạch tài chính và tuân thủ pháp luật tăng lên đáng kể.

Không ít chủ doanh nghiệp xuất phát từ kinh nghiệm thực tiễn, nhạy bén thị trường và tinh thần dấn thân đáng ghi nhận. Tuy nhiên, nếu thiếu nền tảng kiến thức bài bản về kinh tế, quản trị, tài chính và pháp luật, những hạn chế này sẽ bộc lộ rõ khi doanh nghiệp đối diện với biến động lớn của thị trường hoặc yêu cầu hội nhập quốc tế. Tranh chấp pháp lý, sai sót thuế, đứt gãy dòng tiền hay mâu thuẫn nội bộ đều có thể bắt nguồn từ sự thiếu hụt năng lực quản trị của người đứng đầu.

Do đó, đã đến lúc cần chuyển từ tư duy “hỗ trợ doanh nghiệp bằng mọi giá” sang “phát triển doanh nghiệp thông qua nâng chuẩn doanh nhân”. Đây không phải là cách tiếp cận mang tính hành chính hay siết chặt quyền kinh doanh, mà là giải pháp căn cơ để bảo đảm sự phát triển lành mạnh, bền vững của khu vực kinh tế tư nhân trong dài hạn.

Khi đề xuất đặt ra tiêu chuẩn học vị hoặc trình độ tri thức đối với chủ doanh nghiệp, điều quan trọng cần nhấn mạnh là không nên hiểu đơn giản theo nghĩa bằng cấp hình thức. Cốt lõi của vấn đề nằm ở năng lực tri thức, tư duy hệ thống và khả năng quản trị hiện đại - những yếu tố quyết định chất lượng lãnh đạo doanh nghiệp trong kỷ nguyên hội nhập và chuyển đổi số.

Tại nhiều quốc gia phát triển, doanh nhân được xem là một nghề đặc biệt, đòi hỏi đào tạo bài bản và học tập suốt đời. Các chương trình đào tạo CEO, MBA, DBA hay các khóa quản trị chuyên sâu về tài chính, pháp lý, quản trị rủi ro, chiến lược và đổi mới sáng tạo được thiết kế riêng cho giới doanh nhân, giúp họ có đủ năng lực làm việc với ngân hàng, nhà đầu tư, thị trường vốn và các đối tác quốc tế.

Đối với TP.HCM, việc xây dựng văn hóa học tập trong cộng đồng doanh nhân là yêu cầu tất yếu. Doanh nhân càng hiểu luật, doanh nghiệp càng ít rủi ro vi phạm; doanh nhân càng giỏi quản trị, doanh nghiệp càng minh bạch và bền vững; doanh nhân càng am hiểu tài chính và thị trường vốn, khả năng huy động và sử dụng nguồn lực càng hiệu quả.

Từ góc độ dài hạn, việc nghiên cứu xây dựng các tiêu chí về kiến thức, trình độ quản trị hoặc chứng nhận năng lực đối với chủ doanh nghiệp đặc biệt là trong những ngành, lĩnh vực then chốt là hướng đi cần được xem xét nghiêm túc. Đây có thể coi là “giấy thông hành năng lực”, bảo đảm người làm chủ đủ năng lực gánh vác trách nhiệm kinh doanh trong môi trường cạnh tranh ngày càng cao.

Thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM, Thành phố có đầy đủ điều kiện để đi đầu trong việc phát triển nguồn nhân lực doanh nhân chất lượng cao. Với hệ sinh thái doanh nghiệp năng động, hệ thống trường đại học, viện nghiên cứu, tổ chức nghề nghiệp và hiệp hội doanh nghiệp phong phú, TP.HCM hoàn toàn có thể thí điểm những mô hình đào tạo, bồi dưỡng và chứng nhận năng lực doanh nhân theo chuẩn mực quốc tế.

Việc kết nối chặt chẽ giữa chính quyền, hiệp hội doanh nghiệp, cơ sở đào tạo và khu vực tư nhân sẽ tạo ra hệ sinh thái học tập suốt đời cho doanh nhân. Không chỉ dừng lại ở các khóa đào tạo ngắn hạn, TP.HCM cần hướng đến xây dựng lộ trình phát triển tri thức cho đội ngũ chủ doanh nghiệp, từ khởi sự, tăng trưởng đến quản trị doanh nghiệp quy mô trung và lớn, gắn với yêu cầu chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và hội nhập quốc tế.

Trong giai đoạn phát triển mới, cơ hội cho doanh nghiệp TP.HCM là rất lớn, nhưng cạnh tranh cũng khốc liệt hơn nhiều. Do đó, yêu cầu đối với người làm chủ doanh nghiệp cần được nâng lên tương xứng. Làm chủ doanh nghiệp ngày nay không chỉ là làm chủ tài sản hay dòng tiền, mà quan trọng hơn là làm chủ tri thức, làm chủ năng lực quản trị và làm chủ trách nhiệm xã hội.

Nâng cao học vị và tri thức của đội ngũ doanh nhân TP.HCM không phải là rào cản đối với tự do kinh doanh, mà chính là chìa khóa để khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ, bền vững và đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp phát triển Thành phố trong nhiệm kỳ mới và xa hơn nữa.

Anh Vĩnh