Cần công khai danh sách khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Cân nhắc về thẩm quyền khoanh định, phê duyệt khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia

Đa số ĐBQH tán thành việc ban hành dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản và dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 Luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường; cho rằng, nội dung của 2 dự thảo Luật cơ bản phù hợp với chủ trương của Đảng, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất với hệ thống pháp luật, tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan, có tính khả thi.

Đối với dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản, một số đại biểu cho rằng, dự thảo Luật đã thể hiện rõ mục tiêu hoàn thiện thể chế, phù hợp với chủ trương tổ chức bộ máy tinh gọn, đẩy mạnh phân cấp, cải cách thủ tục hành chính và tháo gỡ nhiều vướng mắc trong thực tiễn quản lý tài nguyên khoáng sản.

Cụ thể, bỏ quy định cấp không quá 5 giấy phép thăm dò đối với một loại khoáng sản cho cùng một tổ chức; cho phép thăm dò mở rộng, xuống sâu mà không phải điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khoáng sản; không phải thực hiện hoạt động thăm dò khoáng sản ở khu vực khai thác tận thu khoáng sản… Qua đó, góp phần giải quyết các vấn đề cấp bách và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội.

Về quy định tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản (khoản 23 Điều 1), ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) đồng tình với việc dự thảo Luật mở rộng phạm vi khu vực không đấu giá để “bảo đảm an ninh năng lượng, nguyên liệu cho dự án trọng điểm và các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội” nhằm bảo đảm nguồn cung vật liệu cho nền kinh tế.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh). Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, phạm vi “khu vực không đấu giá” nếu không có tiêu chí rõ ràng và cơ chế đánh giá định kỳ sẽ rất dễ bị lạm dụng, dẫn tới nguy cơ giao mỏ theo chỉ định, thiếu cạnh tranh và thất thu ngân sách nhà nước.

Do đó, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị, cân nhắc bổ sung quy định bắt buộc làm rõ căn cứ kỹ thuật, sản lượng, thời hạn phục vụ dự án; công khai danh sách khu vực không đấu giá hằng năm. Đồng thời, thu hồi cơ chế không đấu giá khi dự án đã hoàn thành để tránh duy trì tình trạng “độc quyền tài nguyên”.

Khoản 6, Điều 1 dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 29 quy định Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức khoanh định, phê duyệt khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia quy định tại Điều 28 của Luật này. Khoản 7, Điều 1 sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 31 quy định Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường quyết định thời gian dự trữ khoáng sản, gia hạn thời gian dự trữ khoáng sản cho từng khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia.

Như vậy, so với quy định hiện hành thì thẩm quyền tổ chức khoanh định phê duyệt khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia và quyết định thời gian dự trữ khoáng sản, gia hạn thời gian dự trữ khoáng sản cho từng khu vực dự trữ khoáng sản được phân cấp từ Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

ĐBQH Dương Khắc Mai (Lâm Đồng). Ảnh: Hồ Long

Đồng ý với việc phân cấp trên, song ĐBQH Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) cho rằng, việc tổ chức khoanh định phê duyệt khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia và quyết định thời gian dự trữ khoáng sản, gia hạn thời gian dự trữ khoáng sản cho từng khu vực dự trữ khoáng sản có gắn kết chặt chẽ với việc phê duyệt quy hoạch điều tra cơ bản khoáng sản, quy hoạch khoáng sản nhóm I, quy hoạch khoáng sản nhóm II. Theo quy định của luật thì thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ. Do đó, đại biểu đề nghị cân nhắc quy định về thẩm quyền trong việc này cho phù hợp.

Không bỏ quy định bảo vệ và sử dụng tầng đất mặt của đất chuyên trồng lúa nước

Đối với dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cho rằng, dự án Luật mang ý nghĩa cấu trúc lại tư duy quản lý. Những điều khoản được sửa sẽ tác động trực tiếp đến mô hình phát triển nông nghiệp xanh, an ninh tài nguyên, kinh tế rừng – biển – nước – đất; và nếu thiết kế đúng, luật có thể tạo ra nhịp chuyển từ quản lý mệnh lệnh – hồ sơ sang quản trị rủi ro – dữ liệu – minh bạch.

ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị). Ảnh: Phạm Thắng

Tuy nhiên, về tổng thể, đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị, dự thảo Luật cần hoàn thiện theo hướng rõ trách nhiệm, rõ tiêu chí và rõ cách áp dụng; giảm giấy tờ nhưng tăng kiểm soát thực thi; bảo vệ tài nguyên bằng cơ chế kinh tế thay vì chỉ dựa trên biện pháp hành chính.

Về sửa đổi bổ sung Luật Trồng trọt, theo ĐBQH Nguyễn Thị Kim Anh (Bắc Ninh), chính sách bảo vệ tầng đất mặt của đất chuyên trồng lúa nước tại Điều 57 của Luật Trồng trọt năm 2018 (bảo vệ và sử dụng tầng đất mặt của đất chuyên trồng lúa nước) là cơ sở duy nhất hiện nay quy định trực tiếp về bảo vệ tầng đất mặt (đất canh tác nông nghiệp).

ĐBQH Nguyễn Thị Kim Anh (Bắc Ninh). Ảnh: Phạm Thắng

Đây là điều khoản duy nhất của hệ thống pháp luật về trồng trọt quy định nghĩa vụ bóc, thu hồi, tái sử dụng tầng đất mặt, hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững và bảo vệ tài nguyên đất. Đất trồng lúa là phần giàu dinh dưỡng, hữu cơ và vi sinh vật nhất của đất nông nghiệp, hình thành qua nhiều năm canh tác, có giá trị sinh học – kinh tế cao.

Việc bóc tách, thu hồi tầng đất mặt khi chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa không chỉ bảo vệ tài nguyên đất mà còn tái sử dụng nguồn đất màu mỡ cho sản xuất nông nghiệp, trồng cây xanh, cải tạo đất bạc màu, góp phần bảo đảm an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp bền vững.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh bày tỏ lo ngại việc bãi bỏ Điều 57 Luật Trồng trọt có thể sẽ tạo khoảng trống pháp lý trong bảo vệ tầng đất mặt, giảm trách nhiệm chủ đầu tư đối với việc bảo vệ, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả đất trồng lúa và đất nông nghiệp, làm mất tài nguyên đất quý, giảm khả năng phục hồi sau này.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đại biểu cũng cho rằng, với giải trình về việc bãi bỏ Điều 57 tại Tờ trình số 859 ngày 3/10/2025 và Báo cáo giải trình số 991/BC-CP ngày 27/10/2025 là chưa thực sự thuyết phục vì hiện chỉ nêu là vướng mắc trong khâu thực thi.

Như vậy, phải khẳng định đây là chính sách đúng đắn, bảo vệ nguồn tài nguyên sẵn có, song song với tiếp tục thực hiện chương trình, dự án cải tạo chất lượng đất để phục vụ cho hoạt động trồng trọt.

Do đó, theo đại biểu, cần nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng khi bãi bỏ điều này. Không vì vướng mắc trong khâu thực thi mà lại bỏ Điều 57 trong khi lớp đất mặt phát triển nông nghiệp phải trải qua hàng trăm năm mới có được.

Từ những phân tích trên, đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh đề nghị không bỏ điều này mà quy định có tính nguyên tắc và giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể với cơ chế phối hợp liên ngành tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong khâu thực thi làm cơ sở để thực hiện hiệu quả.

Trước đó, tại phiên họp, Quốc hội đã thông qua việc sửa đổi, bổ sung Chương trình kỳ họp thứ Mười.

T. Trung