Cần đặt AI vào trung tâm của chính sách phát triển kinh tế

AI là "chìa khóa" tăng năng suất cho doanh nghiệp Việt

Theo TS Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, thời gian qua, ông và các đồng nghiệp tại Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương đã có nghiên cứu về mối quan hệ giữa trí tuệ nhân tạo (AI) và mô hình tăng trưởng kinh tế, thực trạng đóng góp của AI vào tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Đồng thời, đề xuất một số khuyến nghị khai thác hiệu quả AI đóng góp vào tăng trưởng nhanh, bền vững trong thời gian sắp tới.

Trong quá trình nghiên cứu, nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng, trí tuệ nhân tạo được xem là một trong những công nghệ ưu tiên phát triển trong Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Gần đây nhất là Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đặt nền tảng cho quá trình chuyển đổi số quốc gia đặt ra mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo.

TS Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương. Ảnh: Phong Vũ

Để cụ thể hóa định hướng, chủ trương của Đảng, Thủ tướng Chính phủ ban hành 18 chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI tại Quyết định số 127/QĐ-TTg ngày 26/01/2021, với quan điểm AI góp phần quan trọng tạo bước phát triển đột phá về năng lực sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế tăng trưởng bền vững.

AI cũng một trong những nhóm công nghệ chiến lược theo Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược.

Gần đây, hệ thống các luật mới ban hành tạo cơ sở pháp lý đầy đủ và toàn diện cho hoạt động nghiên cứu, ứng dụng và phát triển AI. Trong đó, Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua ngày 14/6/2025 đã đưa AI vào phạm vi điều chỉnh, như một công nghệ số cốt lõi, là công cụ đột phá nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia, xây dựng khung quản trị đạo đức và an toàn AI; Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được Quốc hội thông qua ngày 27/6/2025 khuyến khích sử dụng dữ liệu lớn và AI để nâng cao hiệu quả hoạt động, đổi mới lực lượng khoa học và công nghệ, có cơ chế tài chính và thuế, khẳng định AI được kiểm soát bởi con người.

Quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước trong việc khai thác tiềm năng của AI cũng như tính chủ động trong việc ban hành các chính sách liên quan đã giúp Việt Nam xếp thứ 51/188 quốc gia/vùng lãnh thổ về “Chỉ số sẵn sàng AI của Chính phủ” (Government AI Readiness Index) năm 2024, với điểm trung bình tăng lên 61,42 (so với năm 2023 là 54,48 và năm 2022 là 53,96 điểm).

Báo cáo của Deloitte (2025) cho thấy, có đến 93% doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam đã ứng dụng AI vào vận hành, giúp Việt Nam trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu khu vực về triển khai AI trong kinh doanh.

Trong số đó, 92% doanh nghiệp được khảo sát ghi nhận AI và các công cụ số giúp tăng năng suất, 80% doanh nghiệp cho biết các AI đã giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí, 91% cho biết AI giúp nâng cao hiệu quả tương tác với khách hàng, trong khi 73% tin rằng AI góp phần thu hẹp khoảng cách giữa doanh nghiệp nhỏ và lớn. Không dừng lại ở đó, AI còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hình thành các mô hình kinh doanh mới.

Khai thác hiệu quả AI để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Chia sẻ về tiềm năng của AI trong thúc đẩy đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong thời gian tới, TS Nguyễn Đức Hiển cho rằng, quy mô nền kinh tế AI của Việt Nam dự kiến đạt 120 - 130 tỷ USD vào năm 2040. Nếu được khai thác hiệu quả, AI có thể giúp Việt Nam đạt được mục tiêu phát triển kinh tế nhanh chóng và trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao vào năm 2045.

Bên cạnh đó, AI đồng thời có vai trò khai thác và biến dữ liệu thành nguồn lực kinh tế, tạo động lực cho phát triển thị trường dữ liệu, phát triển kinh tế dữ liệu. Thị trường trung tâm dữ liệu Việt Nam được định giá 654 triệu USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ đạt 1,75 nghìn tỷ USD vào năm 2030, tăng trưởng ở tốc độ CAGR (tỷ lệ tăng trưởng kép hằng năm) là 17,93% (Research and Markets, 2025).

Đây có thể xem là tiềm năng khai thác và sử dụng AI đóng góp mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam. AI biến dữ liệu thành sản phẩm, dịch vụ và tri thức, thúc đẩy kinh tế số (thông qua thương mại điện tử, fintech, logistics thông minh, y tế số…).

Với tỷ trọng trong GDP còn khá thấp, kinh tế số Việt Nam được xem là còn nhiều dư địa tăng trưởng. Thu hút đầu tư và tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực AI sẽ là yếu tố quan trọng để Việt Nam đạt được mục tiêu kinh tế số đóng góp 30% GDP vào năm 2030, tăng từ khoảng 12% vào năm 2023.

Việc ứng dụng AI vào sản xuất đã giúp doanh nghiệp tăng năng suất, giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh. Ảnh minh họa

Để khai thác có hiệu quả các ứng dụng của AI, đảm bảo rằng công nghệ này không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn góp phần xây dựng một xã hội công bằng, toàn diện và bền vững, nhóm nghiên cứu của TS Nguyễn Đức Hiển cho rằng, cần tập trung vào một số vấn đề sau:

Một là, cần có các chương trình, đề án nghiên cứu chuyên sâu về sự phát triển của AI và tác động của nó đến sự thay đổi về mô hình tăng trưởng kinh tế nói chung và của Việt Nam nói riêng; đánh giá tác động của AI đến các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế để từ đó đề ra được những chủ trương, chính sách nhằm tận dụng được các cơ hội mà AI đem lại; đồng thời hạn chế những tác động tiêu cực có thể có, đặc biệt đối với lực lượng lao động.

Hai là, tiếp tục cập nhật, cụ thể hóa Chiến lược quốc gia về AI đến năm 2030, gắn với các ngành mũi nhọn như sản xuất, tài chính - ngân hàng, logistics, nông nghiệp và y tế. Trong đó, cần xây dựng hành lang pháp lý về quản lý, khai thác dữ liệu và ứng dụng AI đảm bảo an toàn, bảo mật và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Cần đặt AI vào trung tâm của chính sách phát triển kinh tế - công nghệ quốc gia, không chỉ như một ngành riêng lẻ, mà là nền tảng cho mọi lĩnh vực, từ giáo dục, y tế, tài chính đến nông nghiệp và chính phủ số.

Ba là, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực công nghệ cao nói chung, lĩnh vực AI nói riêng thông qua việc đưa AI và khoa học dữ liệu vào chương trình đào tạo phổ thông, đại học, và sau đại học; liên kết các cơ sở đào tạo trong nước với các trường đại học, viện nghiên cứu hàng đầu thế giới để chuyển giao tri thức, công nghệ và phát triển tài năng; xây dựng các chương trình đào tạo lại kỹ năng (reskilling) và nâng cao kỹ năng (upskilling) cho lao động trong các ngành dễ bị thay thế bởi AI.

Bốn là, tiếp tục xây dựng, nâng cấp hạ tầng số, hạ tầng kỹ thuật cho phát triển AI. Phát triển hạ tầng số (mạng, cloud, HPC) và hạ tầng dữ liệu (kho dữ liệu mở, chuẩn hóa, liên thông) là nền tảng để AI được ứng dụng rộng rãi. Việt Nam cần vừa đầu tư công, vừa huy động khu vực tư nhân để tạo ra hệ sinh thái dữ liệu - tính toán bền vững.

Năm là, mở rộng hợp tác và hội nhập quốc tế về AI. Trong bối cảnh các nước lớn đẩy nhanh việc hoàn thiện hành lang pháp lý và các quy chuẩn, tiêu chuẩn sử dụng AI, Việt Nam cần chủ động tham gia mạng lưới AI toàn cầu, đóng vai trò chủ động trong các diễn đàn, hiệp định về AI và dữ liệu xuyên biên giới, xây dựng các khu công nghệ, trung tâm R&D AI để hấp dẫn tập đoàn đa quốc gia đầu tư vào Việt Nam.

Phong Lâm