Cần nhất quán về quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng

Lực lượng chức năng bắt giữ số lượng lớn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Ảnh: A.MẠNH

Phó Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ VHTTDL) Đặng Khắc Lợi nhấn mạnh như trên tại hội thảo cung cấp thông tin báo chí về việc tăng cường thực thi Nghị quyết của Quốc hội liên quan tới quy định cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Hội thảo do Cục Báo chí phối hợp với Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam vừa tổ chức tại Hà Nội.

“Chúng ta đang đối mặt với thách thức lớn khi thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang được “ngụy trang” dưới nhiều hình thức công nghệ mới, mẫu mã bắt mắt, mùi vị hấp dẫn và lan truyền mạnh qua mạng xã hội, kèm theo vô số thông tin sai lệch như “ít hại hơn”, “sản phẩm công nghệ”, “xu hướng của giới trẻ”… Vì vậy, báo chí cần tiếp tục phát huy vai trò xung kích, chung tay bảo vệ sức khỏe cộng đồng và xây dựng môi trường sống an toàn, lành mạnh cho thanh thiếu niên”, Phó Cục trưởng Đặng Khắc Lợi nhấn mạnh.

Tại hội thảo, các đại biểu đến từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Bệnh viện Bạch Mai, Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) và các tổ chức quốc tế đã chia sẻ thông tin về tác hại của thuốc lá điện tử, tình hình ca bệnh thời gian gần đây sau khi Nghị quyết 173 được ban hành (ngày 30.11.2024); đồng thời trao đổi kinh nghiệm quốc tế và đề xuất những chính sách nhằm nâng cao hiệu quả thực thi Nghị quyết trong thời gian tới.

Dẫn chứng tại hội thảo về tác hại của thuốc lá điện tử, Ths.Bs Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) đã đưa ra nhiều trường hợp, ca bệnh bị ngộ độc cũng như những tổn thương do hóa chất có trong dung dịch các loại thuốc lá này gây ra. Bên cạnh đó, nhiều thanh niên, trẻ vị thành niên bị ngộ độc do dung dịch có chứa vitamin E, cần sa… là các loại chất kích thích, gây nghiện.

Theo bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Nghịquyết 173 của Quốc hội về cấm thuốc lá mới, N2O đã kịp thời ngăn chặn trào lưu, bùng nổ của lạm dụng, nghiện các hóa chất nhân tạo cùng hàng loạt các bệnh lý, vấn đề an ninh, trật tự, xã hội không có điểm dừng. Nghị quyết có tác dụng ngay lập tức và lâu dài. Điều này đã giảm đáng kể số ca cấp cứu vì thuốc lá điện tử sau khi ban hành lệnh cấm; hiện tượng quảng cáo công khai bởi những người có ảnh hưởng hầu như không còn; một số vụ việc liên quan đến buôn bán thuốc lá điện tử đã bắt đầu được xử lý hình sự.

Hiện nay, Quốc hội đang lấy ý kiến góp ý của các đại biểu về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi) để thông qua trong kỳ họp này. Nhiều đại biểu đề nghị đưa nội dung thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vào Điều 6 “Quy định ngành, nghề cấm đầu tư, kinh doanh” của dự án luật này để phù hợp với Nghị quyết 173/2024/ QH15. Đồng thời cho rằng, quy định hiện tại mới chỉ nêu “cấm kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng”, chưa bao quát hết hình thức liên quan.

Các đại biểu đề xuất chỉnh sửa thành: “Cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện có hại cho sức khỏe con người”, nhằm tránh việc lợi dụng khoảng trống pháp lý để tiếp tục sản xuất, dự trữ hoặc vận chuyển.

Nhiều đại biểu cũng lo ngại trước quy định cho phép xử lý chuyển tiếp đối với dự án sản xuất thiết bị phục vụ sản xuất thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng để xuất khẩu được nêu trong dự án Luật này. Việc sản xuất sản phẩm bị cấm trong nước nhằm mục đích xuất khẩu là chưa hợp lý; nếu đã cấm thì cần cấm toàn diện bởi khả năng sản phẩm “tuồn ngược” trở lại thị trường nội địa trong bối cảnh thuốc lá lậu vẫn tràn lan.

Liên quan đến vấn đề này, bày tỏ quan điểm tại hội thảo, TS Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam nhấn mạnh, cần đưa quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vào Luật Đầu tư (sửa đổi), và không có ngoại lệ. Điều này đảm bảo tính nhất quán của quy định pháp luật, đảm bảo việc thực thi hiệu quả và đảm bảo không có ngoại lệ. Nếu cho “ngoại lệ” sản xuất để xuất khẩu sẽ dẫn đến nguy cơ làm giảm uy tín quốc gia, rò rỉ vào nội đia, buôn lậu, khó thực thi. Bên cạnh đó là nguy cơ từ nguồn nguyên liệu sản xuất thuốc lá, tạo kẽ hở cho các loại thuốc lá nung nóng khác, buôn lậu; khó phân biệt, khó thực thi; giảm hiệu quả của lệnh cấm...

Đại diện WHO cũng khuyến nghị cần sớm ban hành nghị định quy định định nghĩa sản phẩm và mức phạt sử dụng, chứa chấp; tập trung vào ngăn chặn nguồn cung, ngăn việc nhập lậu, buôn bán và quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; cần tăng cường ngăn chặn tại các cửa khẩu cũng như tại các điểm bán.

Trong bối cảnh hiện nay, cần ngăn chặn buôn bán và quảng cáo trên mạng, cần chiến dịch ra quân và duy trình mạnh mẽ, giống như quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm và cấm uống rượu bia lái xe. Bên cạnh đó, cần sớm triển khai Nghị định 98/2020/NĐ-CP (sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm) và Nghị định 38/2021/NĐ-CP (lĩnh vực văn hóa, quảng cáo) vì mức phạt với các hành vi vi phạm khá phù hợp.

Kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới cho thấy, có 42 quốc gia đã ban hành lệnh cấm với thuốc lá điện tử, 24 quốc gia đã cấm thuốc lá nung nóng. Trong khu vực ASEAN thì ngoài Việt Nam, bốn quốc gia khác là Singapore, Thái Lan, Lào và Campuchia đã cấm cả hai loại sản phẩm này; Brunei đã cấm thuốc lá điện tử; và Malaysia cũng sẽ áp dụng lệnh cấm với thuốc lá điện tử từ năm 2026.

Thực hành quốc tế tốt nhất hiện nay là các quốc gia ban hành lệnh cấm một cách nhất quán trong hệ thống pháp luật, và không cho phép ngoại lệ đối với việc sản xuất để xuất khẩu.

QUỲNH HOA