Cần sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân phù hợp với thực tiễn

Kiến nghị nâng mức giảm trừ gia cảnh

Trước kỳ họp Quốc hội thứ 8 đang diễn ra, cử tri 6 tỉnh, thành phố gồm: Hà Nội, TPHCM, Bắc Kạn, Đồng Nai, Lạng Sơn, Nghệ An kiến nghị xem xét sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCA) theo hướng điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) đối với người nộp thuế TNCA cho phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội, mức sống và phù hợp với chủ trương tăng lương của Nhà nước kể từ ngày 01/7.

Với TPHCM, đây là lần thứ 3 trong khoảng một năm trở lại đây, cử tri liên tiếp có văn bản gửi lên Quốc hội kiến nghị nâng mức GTGC, trong lúc chờ sửa toàn diện Luật Thuế TNCN, bởi mức giảm trừ hiện tại 11 triệu đồng/tháng đối với người nộp thuế và 4,4 triệu đồng/tháng đối với người phụ thuộc đã quá lạc hậu so với giá cả hiện tại. Đồng thời, cử tri TPHCM đề nghị Quốc hội, Chính phủ xem xét tiếp tục giảm 2% thuế suất thuế giá trị gia (VAT) tăng đối với một số nhóm hàng hóa, dịch vụ trong thời gian từ ngày 01/01/2025 đến hết 31/12/2025 để kích thích tiêu dùng của người dân, góp phần phục hồi kinh tế sau đại dịch.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc tại kỳ họp thứ 8 của Quốc hội Ảnh: TTXVN

Trước đó, tại kỳ họp cuối năm 2023, Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Trần Văn Lâm (Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội) thẳng thắn chỉ ra nhiều chính sách thu ngân sách đang biểu hiện sự lạc hậu, bất cập nhưng chậm được xem xét, điều chỉnh. Ông Lâm dẫn chứng như Luật Thuế TNCN hiện hành đều không được cập nhật theo biến động của mức lương tối thiểu, giá cả, lạm phát... "Có nội dung đã lạc hậu cả chục năm là bất cập lớn" - ông Lâm nói.

Nhiều ý kiến của các ĐBQH đồng tình ý kiến của ông Lâm và cho rằng, hiện nay mức GTGC là 15,4 triệu (gồm giảm trừ cá nhân 11 triệu và giảm trừ người phụ thuộc 4,4 triệu) duy trì từ tháng 7/2020. Trong khi đó, hầu hết các mặt hàng tiêu dùng, dịch vụ đều tăng, khoảng 20 - 30%, khiến chi phí sinh hoạt của người dân đội lên. Thậm chí có quy định đã lạc hậu, chậm điều chỉnh cả chục năm như 7 bậc chịu thuế TNCN áp dụng từ năm 2007 đến nay.

Điều dễ dàng nhận thấy là nếu lương tăng, song với thuế TNCN và mức GTGC không được điều chỉnh sẽ dẫn đến bất cập. Ngay trong kỳ họp Quốc hội lần trước (6/2024), nhiều ĐBQH cũng kiến nghị tăng mức GTGC. Các ĐB cho rằng, hiện nay mức sống tăng lên, chi phí đắt đỏ và lương tăng 30% (từ 1/7) thì ít nhất GTGC cũng phải tăng 30%, thậm chí 50% mới hợp lý.

Vấn đề điều chỉnh thuế TNCN nóng lên khi Bộ Tài chính có văn bản gửi Đoàn ĐBQH TPHCM trả lời kiến nghị của cử tri gửi tới trước kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV. Bộ Tài chính cho biết, theo quy định của luật Thuế TNCN hiện hành, cá nhân được trừ các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp đối với một số ngành nghề phải tham gia bảo hiểm bắt buộc, trừ đi mức GTGC, các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo, các khoản phụ cấp, trợ cấp theo quy định...; số còn lại mới là thu nhập làm căn cứ tính thuế TNCN.

Dẫn báo cáo khảo sát mức sống dân cư năm 2023 của Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch - Đầu tư), Bộ Tài chính nêu rõ, thu nhập bình quân đầu người/tháng của Việt Nam trong năm 2023 (theo giá hiện hành) là 4,96 triệu đồng và nhóm hộ có thu nhập cao nhất (nhóm gồm 20% dân số giàu nhất - nhóm 5) có thu nhập bình quân là 10,86 triệu đồng/tháng/người.

Theo đó, mức GTGC cho người nộp thuế hiện nay (11 triệu đồng/tháng) là hơn 2,2 lần so với mức thu nhập bình quân đầu người (cao hơn nhiều so với mức phổ biến mà các nước đang áp dụng từ 0,5 - 1 lần), đồng thời cũng cao hơn mức thu nhập bình quân của nhóm 20% dân số có thu nhập cao nhất. Mức giảm trừ đối với người phụ thuộc cũng gần với mức thu nhập bình quân đầu người hiện nay.

"Với mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế hiện nay là 11 triệu đồng/tháng và cho mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng thì người có thu nhập từ tiền lương, tiền công ở mức 17 triệu đồng/tháng (nếu có 1 người phụ thuộc) hay mức 22 triệu đồng/tháng (nếu có 2 người phụ thuộc) sau khi trừ các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp... cũng chưa phải nộp thuế TNCN", Bộ Tài chính khẳng định.

Tại khoản 4 Điều 1 luật Thuế TNCN quy định: "Trường hợp chỉ số giá tiêu dùng (CPI) biến động trên 20% so với thời điểm luật có hiệu lực thi hành hoặc thời điểm điều chỉnh mức GTGC gần nhất, thì Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức GTGC quy định tại khoản này phù hợp với biến động của giá cả để áp dụng cho kỳ tính thuế tiếp theo".

Bộ Tài chính dẫn số liệu của Tổng cục Thống kê, CPI năm 2020 tăng 3,23%; CPI năm 2021 tăng 1,84%; CPI năm 2022 tăng 3,15% và CPI năm 2023 tăng 3,25%. "Như vậy, CPI biến động chưa đến 20% kể từ thời điểm điều chỉnh mức GTGC gần nhất (năm 2020). Do đó, theo quy định của luật Thuế TNCN hiện hành thì chưa thể điều chỉnh mức GTGC.

Xác định mục tiêu của thuế TNCN

Mục tiêu của thuế TNCN nhằm điều hòa thu nhập giữa những người có thu nhập cao với người có thu nhập thấp. Chính sách điều hòa này cũng nhằm thúc đẩy việc tạo ra tiền thu nhập, rồi mang tiền đó vào tiêu dùng. Người nào tạo ra thu nhập, có thu nhập cao, tiêu dùng không hết, phần dư ra sẽ thuộc đối tượng phải chịu điều tiết. Mục tiêu để khuyến khích tăng tiêu dùng lên; thứ hai là dùng phần điều tiết thuế đó đưa vào trong ngân sách bù trừ cho các hoạt động xã hội khác. Bởi vì nếu chúng ta cứ sản xuất xong rồi tiền lại tích trữ lại, không tiêu dùng thì sau đó xã hội cũng không phát triển được. Do đó, mục tiêu cơ bản của thuế TNCN là để điều tiết, điều chỉnh, điều hòa giữa những người có thu nhập cao với những nhóm thu nhập thấp.

Nghẽn cơ chế?

Trước đó, nhiều lần Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Bộ Tài chính chưa thể sửa đổi Luật Thuế TNCN vì đã đưa Luật Thuế TNCN vào chương trình xây dựng luật và pháp luật. Theo đó, tại kỳ họp Quốc hội vào tháng 10/2025, Chính phủ sẽ trình Quốc hội dự thảo Luật Thuế TNCN (sửa đổi), sau đó dự kiến Quốc hội sẽ thông qua tại kỳ họp tháng 5/2026. Như vậy, phải 2 năm sau mới có thể sửa đổi luật này và người dân phải chịu đóng thuế TNCN một cách bất hợp lý kéo dài trong 2 năm nữa.

Trước áp lực ý kiến cử tri, mới đây Bộ Tài chính cho biết Chính phủ đã báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội kết quả nghiên cứu, rà soát và đề xuất xây dựng dự án Luật Thuế TNCN (thay thế). Chính phủ cũng đề nghị đưa Luật Thuế TNCN (thay thế) vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, trình Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025), thông qua tại kỳ họp thứ 11 (tháng 5/2026).

Bộ Tài chính cũng công nhận Luật Thuế TNCN đã phát sinh một số bất cập, cần được nghiên cứu để sửa đổi cho phù hợp. Theo Bộ Tài chính, mức giảm trừ gia cảnh hiện hành là 11 triệu đồng/tháng đối với người nộp thuế và 4,4 triệu đồng/tháng đối với người phụ thuộc, được áp dụng từ năm 2020 đến nay, cần được rà soát, đánh giá lại để đề xuất phương án sửa đổi, bổ sung phù hợp với các điều kiện mới. Bộ Tài chính cũng cho biết: "Mức GTGC cụ thể cần được nghiên cứu, tính toán một cách kỹ lưỡng, bảo đảm cho phù hợp với sự biến động của giá cả, sự gia tăng mức sống dân cư...".

Cũng theo Bộ Tài chính, thời gian qua có ý kiến cho rằng cần nghiên cứu cho phép người nộp thuế được trừ một số khoản chi trong năm ở mức độ phù hợp như các khoản chi phí về y tế, giáo dục trước khi tính thuế; đồng thời biểu thuế lũy tiến từng phần cũng sẽ giảm xuống so với mức 7 bậc như hiện nay..

Thực tế, Thái Lan, Malaysia, Hàn Quốc, Indonesia... cho phép giảm trừ các khoản chi phí về y tế, chi giáo dục cho con, các khoản lãi tiền vay mua nhà trả góp... Có ý kiến cho rằng, thay vì áp dụng mức GTGC cố định như hiện nay, cần có quy định cho phép người nộp thuế TNCN được trừ các khoản chi phục vụ trực tiếp cho công việc nếu có hóa đơn chứng từ, như chi phí tham gia nâng cao nghiệp vụ, bổ sung kiến thức, học ngoại ngữ, khám chữa bệnh, thuê nhà... Tương tự, với người phụ thuộc cũng cần cho trừ những khoản như học phí, khám chữa bệnh cho con bên cạnh khoản giảm trừ cố định.

XUÂN NHÂN