Cần thị trường mua bán nợ đúng nghĩa để xử lý nợ xấu

“Uy lực” và mặt yếu của “cây gậy”

Câu chuyện nợ xấu đối với ngành Ngân hàng đã trở thành nỗi lo muôn thuở, và nó trở nên nóng hơn trong thời điểm dịch bệnh vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp. Thực tế, đã qua 3/4 quãng đường của năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, nợ xấu của đa số ngân hàng đều có xu hướng gia tăng, trong khi công tác xử lý nợ xấu dù đã có nhiều tiến triển về mặt pháp lý nhưng vẫn còn những vướng mắc cản trở tốc độ phá “cục máu đông” của ngành Ngân hàng.

Minh chứng là khi nhìn vào báo cáo tài chính của các ngân hàng thương mại trong nửa đầu năm, đa số ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu tăng cao hơn so với hồi cuối năm 2019, đáng lưu ý hơn cả là số lượng nợ nhóm 5 – nợ có khả năng mất vốn, nhóm nợ nguy hiểm nhất – lại có xu hướng tăng hơn. Được xem là “cây gậy”, Nghị quyết 42/2017/QH14 (Nghị quyết 42) và Quyết định 1058/QĐ-TTg (Quyết định 1058) đã có nhiều đóng góp trong quá trình tái cơ cấu và xử lý nợ xấu của ngành Ngân hàng.

Nợ mất vốn tại nhiều ngân hàng tăng mạnh.

Nhận định về tính hiệu quả, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh khẳng định, Nghị quyết 42 là văn bản có giá trị pháp lý rất quan trọng, khi lần đầu tiên các vấn đề vướng mắc về pháp lý của ngành Ngân hàng liên quan đến xử lý nợ xấu và xử lý tài sản bảo đảm đã kéo dài nhiều năm qua được giải quyết trong một văn bản của Quốc hội, tạo cơ chế đồng bộ, thống nhất, hiệu quả, khả thi nhằm đảm bảo quyền của chủ nợ trong xử lý nợ xấu, qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tín dụng (TCTD) phát huy tốt vai trò là kênh dẫn vốn chủ đạo, đáp ứng nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của nền kinh tế.

Đi vào cụ thể hơn, ông Trần Đăng Phi – Phó Chánh Thanh tra, Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng cho biết, đến nay khuôn khổ pháp lý về tiền tệ, ngân hàng và xử lý nợ xấu được hoàn thiện phù hợp với chuẩn mực quốc tế và thực tiễn tại Việt Nam; sự ổn định, an toàn của hệ thống các TCTD được giữ vững. Quy mô, năng lực tài chính, năng lực quản trị, điều hành được nâng cao, mở rộng, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Tính minh bạch trong hoạt động tín dụng của TCTD từng bước được cải thiện. Chất lượng tín dụng được cải thiện, tỷ lệ nợ xấu giảm dần qua các năm. Các giải pháp xử lý nợ xấu được triển khai đồng bộ cùng với các biện pháp kiểm soát, phòng ngừa nợ xấu mới phát sinh đã góp phần nâng cao chất lượng tín dụng và giảm tỷ lệ nợ xấu của hệ thống TCTD.

Tình trạng sở hữu chéo, đầu tư chéo trong hệ thống các TCTD đã được xử lý một bước quan trọng, tình trạng cổ đông/ nhóm cổ đông lớn, thao túng, chi phối ngân hàng về cơ bản được kiểm soát.

Đồng quan điểm, hầu hết các chuyên gia đều cho rằng đây là một chính sách hiệu quả, khả thi, hữu dụng nhất về xử lý nợ xấu trong lĩnh vực kinh tế. Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch Công ty Luật Basico nhận định: “Nghị quyết 42 giống như chìa khóa giúp giải quyết nút thắt về tài sản tranh chấp, giúp việc giải chấp tài sản để trả nợ. Nếu không có nó thì nợ xấu sẽ phát sinh rất lớn”.

Dẫu vậy, trong quá trình thực hiện, các ngân hàng nhận thấy quy định pháp luật về xử lý nợ xấu nói chung và xử lý tài sản bảo đảm (TSBĐ) của các khoản nợ xấu nói riêng còn nhiều bất cập, chồng chéo, chưa tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho các ngân hàng xử lý nợ xấu, xử lý TSBĐ của các khoản nợ xấu. Tiến độ xử lý, thu hồi nợ qua cơ quan Tòa án và Thi hành án còn rất chậm.

Huy động nhiều nguồn lực mua bán nợ

Bàn về hướng xử lý nợ xấu hiệu quả, các chuyên gia tham dự diễn đàn cho rằng để nói về một thị trường mua bán nợ đúng nghĩa thì Việt Nam vẫn chưa có và vẫn đang được Chính phủ “thúc giục” các cơ quan liên quan nhanh chóng triển khai. Bởi hiện nay, hành lang pháp lý cho phát triển thị trường mua bán nợ còn nhiều bất cập, chưa khuyến khích nhà đầu tư tham gia thị trường. Chưa có quy định cụ thể về tiêu chuẩn thẩm định giá khoản nợ làm cơ sở cho các tổ chức thẩm định giá thực hiện.

Theo TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV, thị trường mua bán nợ được hình thành sẽ giúp tăng tính thanh khoản của thị trường mua bán nợ, sau đó là hỗ trợ thị trường trái phiếu phát triển. Hơn nữa, thị trường mua bán nợ sẽ giúp thu hút nhiều nhà đầu tư cùng tham gia, cả trong và ngoài nước, cung cấp thông tin công khai minh bạch.

Còn theo ông Đỗ Giang Nam, Phó Giám đốc Công ty Quản lý tài sản VAMC, hoạt động bán nợ cho mọi tổ chức, cá nhân, không phải chỉ là VAMC. Phương pháp bán nợ được thực hiện công khai minh bạch sẽ là tiền đề hình thành thị trường mua bán nợ xấu, vốn phổ biến tại các thị trường phát triển như Hàn Quốc, Thái Lan…

Quan trọng nhất của biện pháp này là tạo được hành lang pháp lý nhằm khuyến khích các nhà đầu tư tham gia mua lại khoản nợ xấu và trả lời được câu hỏi họ có thể làm gì với khoản nợ xấu. Hầu hết các nhà đầu tư thực hiện mua bán nợ có thỏa thuận chuyển nợ thành vốn góp, và tham gia vào tái cấu trúc doanh nghiệp, giúp doanh phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh. Nên phương pháp mua bán nợ theo giá trị trường sẽ giúp đơn giản hóa thủ tục đối với việc xử lý nợ xấu tại VAMC nhưng đồng thời giúp huy động nguồn lực vào thị trường mua bán nợ xấu, có ý nghĩa to lớn với xã hội.

Bá Kiệt