Cần thiết điều chỉnh quy hoạch, cơ cấu sử dụng đất cho thời kỳ mới

Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai giám sát thực tế dự án sử dụng đất đai giai đoạn 2021-2025 tại phường Trấn Biên. Ảnh: Lê An

Nhiều bất cập đặt ra

Quy hoạch sử dụng đất được xây dựng với chu kỳ 10 năm, trong đó định kỳ 5 năm được cập nhật, điều chỉnh để phù hợp thực tiễn và đảm bảo đồng bộ với các quy hoạch được phê duyệt sau đó như: tỉnh, vùng, ngành và quy hoạch sử dụng đất quốc gia. Việc xây dựng, phê duyệt, điều chỉnh này giúp sử dụng hợp lý, hiệu quả và bền vững tài nguyên đất đai, đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và an sinh xã hội.

Tại tỉnh Đồng Nai (cũ), sau hơn 4 năm thực hiện Quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021-2030 và Kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021-2025, công tác quản lý đất đai đã có nhiều chuyển biến. Bộ máy làm công tác quản lý được kiện toàn, thủ tục hành chính được cải cách, việc kiểm tra, giám sát dự án sử dụng đất được chú trọng hơn. Nhiều sai phạm đã bị phát hiện, xử lý, góp phần nâng cao trách nhiệm quản lý nhà nước.

Tại tỉnh Bình Phước (cũ) đã triển khai đồng bộ công tác lập, phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo định hướng phát triển công nghiệp, đô thị, nông nghiệp công nghệ cao. Các thông tin về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được công khai, minh bạch, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất, đảm bảo quyền lợi người dân và doanh nghiệp.

Tuy vậy, ở cả 2 tỉnh trước sáp nhập vẫn còn không ít tồn tại. Đó là, quy hoạch đất chưa sát với nhu cầu thực tế; tình trạng phân lô bán nền trái phép chưa được kiểm soát hiệu quả; nhiều dự án thu hồi đất triển khai chậm, gây lãng phí tài nguyên; thu hồi đất để đấu giá quyền sử dụng đất còn hạn chế, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách và tiến độ đưa đất vào sử dụng.

Ngoài ra, tình trạng sử dụng đất sai mục đích, xây dựng trái phép, lấn chiếm đất công vẫn diễn ra. Việc thực hiện quy hoạch, quản lý và sử dụng đất trải qua 2 lần thay đổi của Luật Đất đai (năm 2013 và năm 2024) cũng phát sinh một số vướng mắc.

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Tuấn Anh, nguyên nhân sâu xa của những bất cập trên là do nguồn gốc đất đai phức tạp, chính sách thay đổi, việc phát hiện và xử lý vi phạm còn chậm, chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe. Ngoài ra, nhu cầu về nhà ở xã hội chưa được đáp ứng, nhất là tại các khu vực tập trung đông công nhân lao động, khiến tình trạng xây dựng trái phép và sử dụng đất không đúng mục đích gia tăng.

Một nguyên nhân khác theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Môi trường là công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện trước đây được thực hiện trước khi quy hoạch tỉnh, vùng và quốc gia được phê duyệt, dẫn đến không đồng bộ, thay đổi các chỉ tiêu và giảm tính khả thi trong triển khai thực hiện. Điển hình như huyện Long Thành cũ, diện tích đất nông nghiệp thực tế thấp hơn rất nhiều so với chỉ tiêu được duyệt trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Ngược lại, chỉ tiêu đất công nghiệp, giao thông, thương mại - dịch vụ trong quy hoạch lại thấp hơn so với nhu cầu thực tế.

Cần thiết phải điều chỉnh

Từ thực tiễn nêu trên, đặc biệt trong bối cảnh vừa sáp nhập tỉnh, việc điều chỉnh quy hoạch, quản lý và sử dụng đất là cần thiết nhằm đảm bảo phù hợp với địa giới hành chính mới, không gian và định hướng phát triển trong tương lai.

Khu vực phường Trấn Biên mới, nơi triển khai nhiều dự án. Ảnh: Lê An

Bà Nguyễn Thị Hoàng, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, cho biết việc điều chỉnh quy hoạch, quản lý và sử dụng đất thời điểm hiện tại là yêu cầu từ pháp lý và thực tiễn. Về pháp lý, việc này đã được quy định cụ thể tại Luật Đất đai năm 2024. Về thực tiễn, diện tích tự nhiên của tỉnh Đồng Nai hiện tại đã lớn hơn nhiều so với quy hoạch ban đầu. Đồng thời, hệ thống đơn vị hành chính cũng có thay đổi, không còn cấp huyện.

Ông Bùi Xuân Thống, Tỉnh ủy viên, Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh, cho rằng để đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong năm 2025 và các năm tiếp theo, tỉnh cần khơi thông các nguồn lực, trong đó đất đai đóng vai trò then chốt.

Ngoài ra, ông Bùi Xuân Thống đề nghị UBND tỉnh sớm ban hành văn bản giao rõ trách nhiệm cho từng sở, ngành, địa phương trong công tác lập và điều chỉnh quy hoạch, đồng thời chỉ đạo các đơn vị chuyên môn hỗ trợ chính quyền cấp xã trong thực hiện thủ tục đất đai, rà soát các dự án chậm triển khai để xử lý kịp thời, đúng quy định nhưng vẫn tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp.

Tại buổi làm việc với Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh vào giữa tháng 7-2025, UBND tỉnh đã kiến nghị một số nội dung với các bộ, ngành trung ương. Trong đó kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu, bổ sung hướng dẫn đánh giá sự phù hợp giữa quy hoạch sử dụng đất cấp xã với quy hoạch tỉnh, quy hoạch ngành và quốc gia; sớm có hướng dẫn xây dựng định mức kinh tế - kỹ thuật phục vụ công tác lập, điều chỉnh quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất. Bộ Tài chính bổ sung quy định về phạm vi sử dụng Quy hoạch tỉnh để làm căn cứ cho các bộ, ngành chuyên môn xem xét, thẩm định hồ sơ các dự án đầu tư, đảm bảo đồng bộ với phương án phân bổ, khoanh vùng đất đai và kế hoạch phát triển ngành, lĩnh vực được tích hợp trong Quy hoạch tỉnh đã được phê duyệt.

Đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An, hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội cho rằng, với quy mô diện tích lớn và dư địa phát triển dồi dào, tỉnh Đồng Nai sau sáp nhập đang có nhiều lợi thế. Việc khai thác hiệu quả tiềm năng đất đai không chỉ là yêu cầu phù hợp với quy định pháp luật, mà còn đóng vai trò then chốt trong quản lý tài nguyên, bảo đảm an sinh xã hội và thu hút đầu tư trong giai đoạn phát triển mới.

Lê An