Canh bạc của tuyển Bồ Đào Nha

Bồ Đào Nha thắng nhọc CH Czech dù áp đảo nhiều con số thống kê.

Một tuần trước khi Euro khởi tranh, HLV Jose Mourinho nói thế này về đội tuyển nước nhà: "Đội B của Bồ Đào Nha cũng đủ sức cạnh tranh chức vô địch".

Sau trận ra quân thắng đối thủ chính CH Czech 2-1, HLV trưởng Roberto Martinez nhấn mạnh: "Chúng tôi kiểm soát bóng 70%, có 13 quả phạt góc. CH Czech không có gì. Chúng tôi sút 8 quả trúng khung thành, Czech có 1. Chúng tôi chiến thắng vì cả đội đoàn kết. Nói trên cả khía cạnh kỹ thuật lẫn chiến thuật, đây là một trận đấu rất tốt".

Cây bút Tim Spiers (Athletic), có trong phòng họp báo tại Euro 2024, mô tả thế này về thuyền trưởng của Bồ Đào Nha: "Cứ mỗi lần Martinez nói về một trận đấu tốt trong sự nghiệp của ông ấy, và như thường lệ, bạn ra khỏi phòng họp báo và tin rằng mình vừa chứng kiến một tập thể hay nhất lịch sử từng đặt chân lên mặt cỏ".

Thực tế, chuyện gì đã diễn ra?

Điểm tích cực

Sau khi bị Czech vươn lên dẫn trước, Bồ Đào Nha của Martinez dồn toàn lực tìm bàn gỡ và kết liễu trận đấu. Giây phút trọng tài thổi còi hết giờ, Bồ Đào Nha có tới 6 cầu thủ đóng vai tiền đạo trên sân (Ronaldo, Diogo Jota, Conceicao, Bruno Fernandes, Pedro Neto, Bernardo Silva).

Nhà cầm quân người Tây Ban Nha thậm chí để Nuno Mendes, hậu vệ trái với tốc độ cùng khả năng leo biên tốt trong màu áo PSG, đá trung vệ lệch trái để dễ tấn công ngay từ đầu. Bản đồ nhiệt của Joao Cancelo, cầu thủ trên lý thuyết đá hậu vệ trái, cho thấy anh dành phần lớn thời gian chơi ở giữa sân cùng Vitinha và Bruno Fernandes.

Nói cách khác: Bồ Đào Nha của Martinez đã chơi một sơ đồ siêu tấn công trong toàn bộ trận đấu. Đấy là điểm tích cực quan trọng trong bối cảnh Bồ Đào Nha trong một thời gian dài chỉ biết chơi phòng ngự phản công.

Bồ Đào Nha chưa thực sự ổn với lối đá tấn công.

Sau World Cup 2022, Bồ Đào Nha quyết định chia tay HLV Fernando Santos sau 8 năm gắn bó vì HLV lão luyện này gò Seleccao chơi với sơ đồ thiên về phòng ngự trong khi những tài năng tấn công của quốc gia này nở rộ như nấm sau mưa. Người hâm mộ đội tuyển bên bán đảo Iberia đã chán ngấy cảnh đội nhà phòng ngự lùi sâu và ghi bàn bằng phản công trong mọi trận đấu, trước mọi đối thủ.

Roberto Martinez được chọn để thổi làn gió mới cho Bồ Đào Nha. Nhà cầm quân người Tây Ban Nha làm được. Ông đưa Bồ Đào Nha tới chuỗi 11 trận thắng liên tiếp trên mọi đấu trường. Trước trận gặp CH Czech, thống kê chỉ ra Bồ Đào Nha của Martinez ghi tới 49 bàn sau 15 trận, chỉ lọt lưới 10 lần. “Brazil châu Âu” từng dội những cơn mưa gôn như thắng Thụy Điển 5-2, thắng Bosnia 5-0, thắng Luxembourg 9-0, thắng Ireland 3-0.

Việc bị CH Czech được tổ chức cực tốt dẫn trước không nằm trong kế hoạch của Bồ Đào Nha, nhưng ngay cả khi mọi chuyện vượt ra khỏi tầm kiểm soát. Martinez vẫn biết cách đánh bạc tất tay, giúp Seleccao hoàn tất nhiệm vụ ngày ra quân. Đứng trên góc độ kết quả và cảm hứng, Bồ Đào Nha của Martinez đã làm tốt.

Vấn đề

Không cần là chuyên gia để nhìn ra sự thật: Sơ đồ siêu tấn công của Martinez không vận hành như kỳ vọng. Mendes được bố trí đá trung vệ lệch trái để dễ dàng chồng biên nhưng sau cùng đá bám cánh hệt tiền đạo cánh Rafael Leao, trực tiếp triệt tiêu khoảng trống của tiền đạo đang chơi cho AC Milan. Leao chỉ tung ra đúng 1 cú sút trong cả trận.

Cancelo được xếp chơi vị trí hậu vệ nội biên như thời Man City nhưng cũng không hiệu quả. Trong khi Bernardo Silva từng có thời điểm đá cao nhất trên hàng công Bồ Đào Nha. Và cũng giống hệt vấn đề từ thời Fernando Santos, Martinez cũng không tận dụng được trọn vẹn nguồn lực tấn công dồi dào. Joao Felix, Goncalo Ramos không đá dù chỉ một phút.

Ronaldo mặc định đá chính cho tuyển Bồ Đào Nha.

Việc bố trí hệ thống 3-4-2-1 quá sức phức tạp về cách vận hành thực tế không phải điều hay, đặc biệt với một tập thể gồm nhiều cá nhân chơi bóng bằng cảm hứng cùng sự thoải mái như Bồ Đào Nha. Vì sao Bruno Fernandes phải chơi tiền vệ trung tâm với tầm hoạt động quanh khu vực 2/3 sân thay vì được chơi hộ công để tận dụng khả năng kiến tạo?

Hệ thống mà Martinez áp dụng cho Bồ Đào Nha thực tế khá tương đồng với nhưng gì ông từng làm tại Bỉ. Tại World Cup 2018, sơ đồ 3-4-2-1 với bộ đôi Eden Hazard-Kevin De Bruyne chơi sau lưng Romelu Lukaku đã giành HCĐ trên đất Nga.

Rất khó để tin Bồ Đào Nha có thể vận hành trơn tru theo cách tương tự. Leao hay Bernardo Silva không phải Hazard hay De Bruyne. Phong cách chơi bóng, thể lực của Ronaldo cũng khác hẳn Lukaku.

Ông Martinez dường như cũng nhận ra thực tế này và đã cố thay đổi. Trong 10 trận gần nhất trước cuộc đấu với CH Czech, Bồ Đào Nha của Martinez đá tới 8 trận với sơ đồ 4 hậu vệ (4-3-3, 4-1-3-2). Song sau khi nhận 2 trận thua trước Slovenia (0-2, ngày 26/3) và Croatia (1-2, ngày 8/6), Martinez đã quay lại với cách bố trí 3 hậu vệ quen thuộc. Kết quả cũng khả quan: Bồ Đào Nha thắng Ireland 3-0 ở trận giao hữu cuối cùng trước thềm Euro.

Nói lại chuyện này để thấy những gì Martinez đang làm với Bồ Đào Nha chưa hoàn thiện, và còn xa mới tiếp cận tới hình ảnh “trận đấu rất tốt” như cách ông thầy người Tây Ban Nha tự úy lạo sau chiến thắng trận ra quân.

Nói về tài năng, Bồ Đào Nha đúng là cực mạnh như Mourinho nhận định, song bóng đá không phải chuyện cứ sắp xếp người tài vào đội hình là giành danh hiệu. Trận ra quân của Ronaldo và đồng đội hoàn thiện về kết quả, nhưng còn quá nhiều khúc mắc về lối chơi. Và hẳn nhiên, Martinez không thể lúc nào cũng kỳ vọng canh bạc của mình sẽ thành công.

Việt Nhật