Cảnh báo bệnh tay - chân - miệng gây biến chứng thần kinh ở trẻ nhỏ

Trẻ nhập viện vì mắc tay - chân - miệng.

Gia tăng mạnh ở nhiều tỉnh phía Nam

Theo báo cáo của các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, Long An…, tỷ lệ ca mắc trên 100.000 dân hiện cao so với năm trước và so với trung bình 5 năm vừa qua. Đây cũng là những tỉnh có tỷ lệ ca nặng cao.

Đồng Tháp đã ghi nhận hơn 900 ca TCM, trong đó ca mắc dưới 3 tuổi chiếm 68%, vừa có 1 trường hợp tử vong. Đồng Nai cũng có 1.694 ca mắc, giảm 56,37% so với cùng kỳ 2022 (3.883 ca), không ghi nhận ca tử vong. Tuy nhiên, số ca mắc có xu hướng tăng từ đầu tháng 3, đặc biệt từ tháng 5 tăng mạnh, mỗi tuần có 200 - 300 ca nhập viện.

Đặc biệt phân độ TCM hiện chưa được báo cáo rõ ràng, 81% ca bệnh ở TP HCM chưa được phân bổ lâm sàng, gây ảnh hưởng đến đánh giá lâm sàng, xác định xu hướng bệnh tật.

Tại khoa Nhiễm của Bệnh viện (BV) Nhi đồng 1, TP HCM hiện mỗi ngày tiếp nhận, điều trị cho gần 40 trường hợp trẻ mắc TCM. Bác sĩ Dư Tuấn Quy - Trưởng khoa Nhiễm cho biết, số ca bệnh nặng từ các tỉnh chuyển đến ngày càng nhiều, trong đó có nhiều ca bệnh nặng đang gây áp lực lên công tác điều trị. Đặc biệt, tại phòng cấp cứu của khoa Nhiễm, các bệnh nhi đã phải nằm ghép.

Hồi tuần trước, PGS.TS Nguyễn Thanh Hùng - Giám đốc BV Nhi đồng 1 cho hay, trong nửa tháng trở lại đây, số ca nặng tiếp tục có xu hướng tăng. So với các năm dịch trước đây, 6 tháng đầu năm 2023 số lượng bệnh nhân nhập viện không nhiều, nhưng tỷ lệ nặng so với tổng số bệnh tăng gấp 2,5 lần so với cùng kỳ năm trước. Những ca nặng hầu hết đều là do virus EV71.

GS.TS.BS Phạm Văn Quang - Trưởng khoa Hồi sức tích cực chống độc, BV Nhi đồng 1 cho biết: Hai tuần nay, khoa phải tiếp nhận nhiều ca nguy kịch. Riêng ngày 21/6, BV nhận liên tiếp 5 ca TCM rất nặng. Có những trường hợp nguy kịch, ngưng thở, phải phối hợp nhiều biện pháp để cứu sống.

Cho đến nay ở các tỉnh, thành phía Nam đã ghi nhận 7 bệnh nhân tử vong, chủ yếu là trẻ 5 tuổi, mà nguyên nhân tử vong ở 5/7 ca được xác định là do virus Entero 71 (EV17). Đây là virus thường gây bệnh TCM ở trẻ em và có nhiều nguy cơ biến chứng nguy hiểm, do đó, trường học, khu vui chơi tập trung đông trẻ em được xác định là nơi có nguy cơ lây lan dịch bệnh cao.

Các chuyên gia y tế cũng cho biết có 50% người lớn mắc bệnh nhưng không có triệu chứng, đây là nguồn lây quan trọng nhưng vì không có triệu chứng nên rất dễ lây sang trẻ em. Nhiều trường hợp khác cũng mắc bệnh nhưng biểu hiện không rõ ràng. Do vậy, cần lưu ý đưa chẩn đoán quan tâm phát hiện sớm, trẻ nhập viện sớm phòng biến chứng, tử vong.

Cảnh báo bệnh TCM gây biến chứng thần kinh

Còn ở phía Bắc, TS.BS Nguyễn Văn Lâm - Giám đốc Trung tâm Bệnh nhiệt đới, BV Nhi Trung ương cho biết, hơn 1.200 trẻ mắc bệnh TCM đến BV Nhi Trung ương khám từ đầu năm đến nay, trong đó có 500 trẻ phải nhập viện điều trị. Có hai nhóm tác nhân gây bệnh TCM thường gặp là Coxsackie virus A16 (CA16) và Enterovirus 71 (EV71). Trong khi các trường hợp nhiễm CA16 thường có biểu hiện nhẹ, có thể chăm sóc điều trị tại nhà thì EV71 sẽ gây bệnh nặng hơn với nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm màng não, viêm cơ tim, viêm phổi, phù phổi, suy tuần hoàn, suy hô hấp và có thể gây tử vong ở trẻ nếu không được điều trị kịp thời.

Trong số hơn 1.200 trẻ mắc TCM đến khám ở viện, có 20 - 30% trẻ mắc TCM nhiễm chủng virus EV71.

Theo ThS.BS Đỗ Thị Thúy Nga - Phó Trưởng khoa Nội Tổng quát, Trung tâm Bệnh nhiệt đới, BV Nhi Trung ương, có hai biến chứng thường gặp với bệnh TCM là biến chứng thần kinh và biến chứng suy hô hấp, suy tuần hoàn. Tuy nhiên, năm nay khoa Nội Tổng quát tiếp nhận nhiều trẻ biến chứng thần kinh hơn, trong đó điển hình là viêm não. Các bệnh nhi vào viện thường trong tình trạng tỉnh táo, không rối loạn tri giác nhiều, nhưng có biểu hiện giật mình, đặc biệt là giật mình ở đầu giấc ngủ. Ngoài ra còn có biểu hiện là run chi, đi loạng choạng…

Còn theo TS. Đặng Thị Thúy - Trưởng khoa Nhi, BVBệnh Nhiệt đới Trung ương, bệnh TCM thường tự khỏi trong vòng 7 đến 10 ngày mà không cần điều trị đặc biệt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm não, viêm màng não và viêm phổi. Trong đó, viêm não là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất. Biến chứng này có thể xảy ra khi virus TCM xâm nhập vào hệ thống thần kinh, gây ra viêm nhiễm và sự suy thoái của các tế bào thần kinh.

Theo các chuyên gia, ở thể nhẹ, khi trẻ có tổn thương ở da đi kèm hoặc không kèm sốt, cha mẹ có thể chăm sóc trẻ tại nhà.

Người chăm trẻ phải được hướng dẫn đầy đủ về cách chăm sóc bệnh nhi TCM, cách phát hiện sớm các dấu hiệu chuyển nặng để đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời. Ưu điểm của chăm sóc tại nhà là trẻ được hưởng điều kiện vệ sinh tốt hơn, môi trường chung quanh sạch sẽ và đặc biệt là giảm được nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn.

Cha mẹ cần lưu ý dấu hiệu trẻ chuyển nặng cần nhập viện điều trị như: Sốt cao liên tục không đáp ứng với thuốc hạ nhiệt; mệt mỏi, không chơi, bỏ ăn, ngủ nhiều, lơ mơ,…; giật mình nhiều (>= 2 lần trong 30 phút); vã mồ hôi, lạnh toàn thân hoặc ở tay, chân; thở nhanh, thở bất thường: ngưng thở, thở nông, rút lõm ngực, khò khè….; run chi, run người, ngồi không vững.

“Do bệnh TCM chuyển biến nhanh, khó lường nên khi phát hiện trẻ mắc bệnh, gia đình nên đưa con đến khám tại các cơ sở y tế, để được tư vấn về cách chăm sóc, cách phát hiện triệu chứng nặng, từ đó kịp thời điều trị. Cha mẹ không nên tìm hiểu trên mạng rồi tự ý dùng thuốc, có thể khiến bệnh của trẻ nặng thêm”, bác sĩ Nga khuyến cáo.

Ghi nhận tình trạng bệnh TCM tăng nhanh từ đầu tháng 5 và có nhiều ca biến chứng nặng, Bộ Y tế đã triển khai biện pháp phòng, chống dịch tích cực và khuyến cáo các tỉnh khẩn trương ban hành kế hoạch phòng, chống dịch truyền nhiễm năm 2023, bảo đảm 4 tại chỗ và chủ động triển khai. Song song với đó là tăng cường theo dõi, giám sát tình hình dịch, phát hiện sớm và xử lý kịp thời các ổ dịch. Các cơ sở y tế phải tổ chức tổ phân tuyến điều trị, phân luồng khám, chữa bệnh; tuyến trên phải tăng cường tập huấn, giám sát chặt chẽ, thực hiện phòng lây nhiễm chéo trong cơ sở y tế. Phát hiện sớm dịch bệnh, truyền thông tại cộng đồng, tại trường học để phòng dịch.

Mới đây, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn đã ký ban hành văn bản gửi Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế, y tế các bộ, ngành về việc tăng cường công tác điều trị bệnh TCM.

Theo đó, Bộ Y tế yêu cầu các đơn vị triển khai thực hiện các biện pháp như: Lập kế hoạch và triển khai thực hiện kế hoạch phòng, chống bệnh TCM trên địa bàn; kiểm tra, đánh giá về nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế, thuốc, hóa chất và vật tư y tế tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trực thuộc bảo đảm sẵn sàng tiếp nhận và điều trị bệnh TCM; tăng cường công tác theo dõi người bệnh TCM đang nằm nội trú tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, đặc biệt trong các ngày nghỉ lễ, ngày nghỉ cuối tuần để phát hiện, điều trị kịp thời khi ca bệnh có diễn biến nặng lên...

Bộ Y tế đề nghị rà soát các điều kiện về nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế, thuốc, hóa chất và vật tư y tế tại các đơn vị điều trị bệnh TCM để tiếp nhận các ca bệnh nặng từ các cơ sở khám, chữa bệnh trong tỉnh và các tỉnh khác chuyển đến.

Việt Nam hiện chưa có vaccine phòng bệnh TCM, nên Bộ Y tế đề nghị các tỉnh phải bảo đảm trang thiết bị, vật tư hóa chất, thuốc điều trị để sẵn sàng ứng phó với dịch bệnh.

Diệu Thảo